مطالعه جدید بین المللی محققان ایرانی، قوی ترین شواهد علمی را درباره ارتباط مصرف طولانی مدت تریاک با افزایش خطر ابتلا به طیف وسیعی از سرطان‌ها به جهان ارائه کرده است.
به گزارش خبرگزاری دانا، نتایج مطالعه حاضر حاصل همکاری محققان دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه علوم پزشکی گلستان و تیمی از محققان در آژانس بین المللی تحقیقات سرطان سازمان بهداشت جهانی، مؤسسه ملی تحقیقات سرطان آمریکا، دانشگاه کمبریج انگلستان، دانشگاه ایالتی مورگان و دانشگاه مانت ساینای آمریکا است، «بزرگترین و جامع‌ترین مطالعه بررسی ارتباط مصرف تریاک و خطر بروز سرطان در جهان» به شمار می‌رود.
این مطالعه حاصل بیش از ۱۰ سال پیگیری ۵۰ هزار فرد شرکت کننده در مطالعه کوهورت گلستان است که از این تعداد شرکت کننده، ۸ هزار و ۴۸۶ نفر تریاک و مشتقات آن شامل شیره تریاک و سوخته تریاک را به صورت مداوم مصرف می‌کردند.
بر اساس گزارش سازمان ملل، سالانه در جهان بیش از یک هزار تن تریاک مصرف می‌شود و بیش از ۴ میلیون نفر مصرف کننده این ماده مخدر هستند که ۸۰ درصد آنها در کشورهای آسیایی سکونت دارند.
دکتر رضا ملک زاده، سرپرست مطالعه کوهورت گلستان و نویسنده مسؤول مطالعه گفت: ایران به دلایل تاریخی، فرهنگی و جغرافیایی یکی از پرمصرف‌ترین کشورهای دنیا در تریاک است و حداقل ۱۰ درصد ایرانیان بالای ۴۰ سال به صورت تفننی، تفریحی، یا مستمر تریاک مصرف می‌کنند.
وی افزود: در بین سو مصرف کنندگان مواد مخدر در ایران، تریاک شایع‌ترین ماده مصرفی است و تقریباً در بیش از دو سوم این افراد گزارش شده است.
ملک زاده، یکی از علل ریشه دار مصرف زیاد تریاک در ایران را باورهای کاملاً غلط درباره شفابخشی و درمانی تریاک دانست و تاکید کرد: «مطالعات دو دهه اخیر نشان داده این باورها کاملاً باطل هستند.»
به گفته وی، به دلیل مشکلات فراوان و موانعی که در رابطه با بررسی اثرات بلند مدت مصرف تریاک وجود دارد شواهدی که تا کنون در مورد ارتباط مصرف تریاک با سرطان‌ها به دست آمده بود عمدتاً برگرفته از مطالعات گذشته نگر با حجم کم شرکت کننده بوده که به بررسی یک یا چند نوع سرطان در مدت زمان بعد از تشخیص محدود می‌شد.
این محقق خاطرنشان کرد: مطالعه کوهورت گلستان تنها مطالعه آینده نگر و مبتنی بر جمعیت است که تعداد بسیار زیادی از شرکت کنندگان سالم با سابقه مصرف مداوم تریاک را در بر داشته و این افراد را سالانه و به مدت بیش از ۱۰ سال تحت پیگیری قرار داده است تا با کمک این زیرساخت قوی و داده‌های معتبر آن بتوان ارزیابی دقیق و جامعی از خطرات طولانی مدت تهدیدکننده سلامت از جمله سرطان‌ها و انواع دیگر بیماری‌های مزمن در این افراد به دست آورد.
دکتر مهدی شیخ، نویسنده اصلی مطالعه نیز در تشریح نتایج آن گفت: «در جوامع با شیوع بالای مصرف مواد مخدر، عوامل مختلفی شامل جنسیت، مسائل اقتصادی و اجتماعی و همچنین بیماری‌های زمینه‌ای می‌توانند بر روی میزان و نحوه مصرف تریاک تأثیرگذار باشند.»
وی افزود: «همچنین در بین مصرف کنندگان تریاک، مواجهه با سایر عوامل سرطان زا مانند مصرف سیگار، شیوع بالاتری دارد که این مسائل به عنوان مهم‌ترین عوامل مخدوش کننده در مطالعات قبلی مطرح شده و همیشه این تردید در محافل علمی وجود داشت که شاید اثرات زیانبار مشاهده شده در مصرف کنندگان تریاک مربوط به این عوامل بوده باشد؛ حال آنکه مطالعه حاضر با داشتن حجم بالای شرکت کنندگان این اجازه را داد که با دقت به بررسی این عوامل بپردازیم.»
شیخ یادآور شد: «نتیجه این بررسی‌ها به وضوح نشان داد که خطر بالای ابتلاء به انواع سرطان‌ها در تمامی زیر گروه‌های مصرف کننده تریاک اعم از زنان و مردان، افراد سیگاری و غیر سیگاری، و شرکت کنندگان از سطوح بالاتر و پایین‌تر اقتصادی و اجتماعی وجود دارد.»
این محقق در ادامه تشریح نتایج مطالعه افزود: «نکته بسیار مهم در رابطه با اثرات تریاک بر بروز انواع سرطان در این مطالعه این است که افزایش خطر نشان داده شده در ارتباط با ابتلاء به سرطان‌های مری، معده، کبد، لوز المعده، ریه، حنجره، مثانه و مغز، ارتباط بسیار قوی با مدت زمان مصرف مواد مخدر و همچنین میزان استفاده از مواد مخدر داشته؛ به طوری که در این مطالعه با افزایش سال‌های مصرف تریاک و همچنین افزایش میزان مصرف تریاک، افزایش معناداری را در خطر ابتلاء به انواع سرطان‌ها مشاهده کردیم.»
شیخ ادامه داد: «بر اساس شواهد قوی به دست آمده از این مطالعه، تمامی انواع تریاک از جمله تریاک خام، شیره تریاک و سوخته تریاک و همچنین تمامی روش‌های استفاده از تریاک از جمله مصرف تدخینی و خوراکی تریاک ارتباط مستقیمی با افزایش احتمال ابتلاء به انواع سرطان‌ها دارد.»
دکتر فرین کمانگر، نویسنده ارشد مطالعه حاضر نیز تاکید کرد: «با توجه به افزایش مصرف مواد افیونی در چند سال گذشته، اقدامات جهانی تاثیرگذارتری برای کاهش سو مصرف مواد افیونی از طریق آموزش همگانی و اجرای راهکارهای پیشگیری و کاهش اثرات خطرناک مصرف این مواد در طولانی مدت ضروری است.»
وی مطالعه کوهورت گلستان را تنها تجزیه و تحلیل آینده نگر در بین مطالعات انسانی «ارتباط بین مصرف تریاک و بروز سرطان» دانست که پیام‌ها و فواید مهمی برای سلامت عمومی دارد و می‌تواند به ترجمه دانش و ارائه شواهد قوی برای تصمیم گیری در سیاست‌های سلامت کمک کند.
