یک ترم تحصیلی دانشگاه ها با کرونا گذشت و حالا نظرات دانشجویان دانشگاه‌های تهران نظرات متفاوتی در خصوص تجربه آموزش مجازی و امتحانات پایان ترمی که گذراندند دارند اما اکثر آنها متفق‌القولند که آموزش مجازی پتانسیل‌های بسیاری دارد و می‌تواند در سیستم آموزش عالی ایران پس از شیوع کرونا نیز تثبیت شود.
شهربانو شیرزاد، خبرگزاری دانا، سرویس آموزش؛ از اسفند ماه سال ۹۸ دانشجویان و استادان دانشگاه به ناچار شیوه جدیدی از آموزش را در پیش گرفتند؛ شیوه‌ای که در آن دیگر دانشجویی روبه‌روی استاد ننشسته و تخته‌ای برای نوشتن وجود ندارد. کلاس درس، سامانه آموزش مجازی است و اینترنت است که استاد و دانشجو را به هم متصل می‌کند.
تجربه آموزش مجازی در این سطح گسترده با چالش‌های بسیاری برای دانشجویان و استادان همراه بود. یکی از دانشجویان یک دانشگاه صنعتی در این باره می‌گوید: کیفیت تدریس استادان خوب بود اما روزهایی هم بود که کلا سیستم آموزش مجازی دانشگاه دچار مشکل بود یا در روزهای ابتدایی برخی استادان بارگذاری یک فایل پی‌دی‌اف را هم بلد نبودند. استادی داشتیم که نمی‌توانست صفحه را به گونه‌ای تنظیم کند که هم گفت‌وگوی دانشجویان را ببیند و هم تدریس کند.
دانشجوی دیگر این دانشگاه می‌گوید به طور کلی تجربه‌ی کلاس مجازی بهتر از کلاس حضوری بوده است و اگر کیفیت جزوه‌ها و کلاس‌ها بالاتر رود دیگر هیچ مشکلی وجود ندارد. او معتقد است به طور کلی در این ترم تحصیلی که اغلب کلاس‌های آن به صورت مجازی برگزار شد مطالب بیشتری آموخته است.
یکی از دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف نیز درباره مزایا و معایبی که شیوه مجازی تدریس داشت می‌گوید: صرفه‌جویی در هزینه و زمان یکی از مزایای آموزش مجازی بود. برای دانشجوهای شهرستانی، تحصیل در تهران هزینه زیادی دارد و با مجازی شدن آموزش هزینه این دانشجویان کاهش پیدا کرده است. علاوه بر آن، در زمانی که کلاس‌ها به صورت حضوری برگزار می‌شد در فاصله میان کلاس‌ها با هدررفت زمان مواجه بودیم اما در آموزش آنلاین در استفاده از زمان بسیار صرفه‌جویی شد.
این دانشجوی رشته‌ی مهندسی کامپیوتر ادامه می‌دهد: مزیت دیگری که این شیوه‌ی آموزشی داشت، دسترسی به فیلم‌های کلاس‌ها بود. اگر دانشجویی کلاسی را از دست می‌داد می‌توانست در زمان‌های خالی خود ویدیوهای کلاس‌ها را ببیند. اما شاخص‌ترین مشکلی که در آموزش مجازی وجود داشت، تعاملی نبودن کلاس‌ها بود. البته دانشگاه سعی کرد که دانشجویان هم در کلاس ها مشارکت داشته باشند اما با کلاس های حضوری تفاوت زیادی داشت.
وی ادامه می‌دهد: فکر کنم دانشگاه ما جزو اولین دانشگاه هایی بود که سامانه‌های برگزاری کلاس‌های مجازی را راه‌اندازی کرد و دانشجویان و استادان نیز به سرعت خود را با آن وفق دادند البته یکی دو هفته اول مشکلاتی وجود داشت اما به نظرم این سرعتی که در راه‌اندازی سامانه و برگزاری کلاس‌ها وجود داشت قابل توجه بود. به نظر می‌رسد دانشگاه صنعتی شریف از لحاظ نرم‌افزاری و سخت‌افزاری از گذشته زیرساخت‌هایی را فراهم کرده بود که توانست به این سرعت برگزاری کلاس‌ها را به شیوه مجازی ادامه دهد. با توجه به ناگهانی بودن تعطیلی مراکز آموزشی، خیلی خوب شرایط مدیریت شد.
این دانشجو در پاسخ به سوالی درباره ادامه استفاده از امکانات فضای مجازی برای آموزش در دورانی که کلاس‌های دانشگاه‌ها به صورت حضوری دایر شود می‌گوید: اگر این امکان وجود داشته باشد که کلاس‌هایی که حضوری برگزار می‌شوند ضبط شود و دوباره برای دانشجویان قابل دسترس باشد خیلی خوب است اما احتمالا هزینه زیادی دارد و باید دید اولویت دانشگاه‌ها چیست اما حتی اگر فیلم برخی از کلاس‌های حضوری هم ضبط شود بسیار خوب است.
یکی دیگر از دانشجویان که در مقطع کارشناسی دانشگاه علم‌وصنعت درس می‌خواند درباره مزایا و معایبی که آموزش مجازی داشت می‌گوید: مزایای آموزش مجازی خیلی بیشتر از معایب آن است و کم شدن رفت‌وآمدها در شهری مثل تهران که ترافیک سنگینی دارد خیلی مهم است. بزرگترین عیبی که دارد این است که خیلی از استادها بلد نبودند با سامانه دانشگاه کار کنند علاوه بر آن این مدل از امتحان‌های پایان‌ترم نیز مناسب نبود و زیرساخت‌های دانشگاه ضعیف بود.
این دانشجو نیز با اشاره به ضبط کلاس‌ها گفت: این که کلاس‌ها ضبط می‌شد و می‌توانستیم بعدا با حوصله بیشتر و دقیق‌تر این جلسات را ببینیم مزیت بزرگی بود. یکی دیگر از مزایای کلاس‌های مجازی می‌تواند این باشد که حضور و غیاب دیگر بی‌معنا شود چرا که بسیاری از دانشجویان همسن و سال من کار می‌کنند و تداخل کلاس‌ها و ساعت کاریشان معضل محسوب می‌شود اما وقتی کلاس‌های مجازی ضبط می‌شود این معضل دانشجویان هم برطرف می‌شود.
وی درباره امتحانات پایان‌ترم که به صورت مجازی برگزار شد می‌گوید: اگر این امکان فراهم می‌شد که بخش اعظم نمره پایانی به فعالیت‌های کلاسی و پروژه‌ها اختصاص یابد خیلی بهتر می‌شد.
این دانشجوی مهندسی کامپیوتر دانشگاه علم و صنعت درباره تجربه آموزش مجازی در این دانشگاه می‌گوید: اصلا زیرساخت‌های دانشگاه مناسب نبود. من به استادان درس‌هایی که شرکت در آنها برایم مهم بود ایمیل می‌فرستادم و از آنها می‌خواستم کلاس‌ها را در پلتفرم دیگری برگزار کنند و استادانی که پلتفرم‌های دیگری را انتخاب کردند کلاس‌های باکیفیت‌تری داشتند.
وی در پایان با استقبال از این که بعد از دوران شیوع کرونا همچنان به آموزش مجازی توجه شود گفت: به نظرم بسیار مناسب است که در آینده و با رفع شیوع بیماری کلاس‌هایی که آزمایشگاه و کار عملی ندارند به صورت مجازی برگزار شود.
دانشجویان دانشگاه تهران نیز مانند بقیه دانشجویان سراسر کشور این ترم تحصیلی را به صورت مجازی گذراندند. یکی از دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد دانشکده علوم اجتماعی این دانشگاه درباره مزیت‌های آموزش مجازی می‌گوید: مهم‌ترین مزیت این بود که برای برخی از دانشجویان امتحانات از این حالتی که درس را حفظ می‌کردند و با پاسخ به چند سوال نمره می‌گرفتند خارج شد و ما برای بیشتر امتحاناتمان پروژه داشتیم.
وی ادامه می‌دهد: یکی از معایب این شیوه از آموزش این بود که از سر و ته برخی از دروس زده شد و طرح درس تغییر کرد. مثلا یکی از استادهای ما صرفا هر جلسه چند پیام صوتی در واتس‌اپ قرار می‌داد و می‌گفت این‌ها را گوش کنید و بعد سوالی داشتید بپرسید. با این شیوه، کیفیت آموزش در برخی از دروس بسیار پایین آمد.
این دانشجوی کارشناسی ارشد مدعی است: ما اصلا از سامانه دانشگاه استفاده نکردیم و از آن جایی که اینترنت فقط برای سامانه دانشگاه مجانی محسوب می‌شد من و همکلاسی‌هایم مجبور شدیم برای اینترنت هزینه زیادی بپردازیم. اگر می‌شد این سامانه را به گونه‌ای طراحی کنند که همه‌ی دانشجویان از شهرها و روستاهای مختلف در آن حضور داشته باشند و بر عملکرد استادان هم نظارتی وجود داشته باشد، خیلی خوب می‌شد اما ما استادی داشتیم که اصلا کلاسی در واتس‌اپ یا سامانه‌های دیگر تشکیل نداد و صرفا هفته‌ای دو سوال در یک گروه مجازی قرار می‌داد و می‌خواست که پاسخ آنها را ایمیل کنیم. به نظر من می‌توان در آینده برخی از کلاس‌ها حضوری باشد و برخی مجازی. این شیوه باعث می‌شود که شرایط دانشجویانی که شاغل هستند هم بهتر شود.
از صحبت‌های دانشجویان به نظر می‌رسد یکپارچگی در عملکرد دانشگاه‌ها وجود نداشته است. به طوری که برخی از آنها رضایت بسیاری از کلاس‌های مجازی داشته‌اند و برخی دیگر معتقدند کیفیت کلاس‌های حضوری بالاتر است.البته با توجه به جدید بودن این نوع آموزش و عدم آمادگی دانشگاه ها و زیرساخت های مراکز علمی دانشگاهی برای تعمیم این نوع آموش به همه دروس و همه مقاطع، برخی کسری ها و عملکردهای ضعیف قابل توجیه باشد. حال باید دید با توجه به تجربه چهارماه‌ای که برای مسئولان دانشگاه‌ها، استادان و دانشجویان اندوخته شده، ترم تحصیلی آینده که گفته شده بخش قابل توجهی از آن مجازی خواهد با چه کیفیتی برگزار می‌شود.
