دانش آموزان ایران و بسیاری از کشورهای جهان سال تحصیلی متفاوتی را در مدارس تجربه می‌کنند، این روزها دوران متفاوتی هم برای خانواده‌ها آغاز شده است. خانواده‌هایی که تا پیش از این بخش عمده مسئولیت آموزش فرزندانشان را به مدارس واگذار کرده بودند حالا مسئولیتی دوچندان یافته‌اند.
نرگس درودیان، خبرگزاری دانا، سرویس آموزش؛ در نخستین ماه‌های شیوع کرونا در جهان، تعطیلی مدارس اتفاق خوشایندی بود، هم برای خانواده‌ها و هم برای دانش‌آموزان. درس خواندن در خانه تجربه تازه‌ای به شمار می‌رفت که در میانه همه‌گیری کووید-19 بسیاری قدردان آن بودند.
حالا اما شرایط متفاوت است. تا چندماه دیگر تجربه زیستن در کنار کرونا یک‌ساله می‌شود و پیامدهای اختلالی که کرونا در بخش‌های مختلف برجای گذاشته روشن شده است. روانشناسان می‌گویند، تعطیل شدن مدارس، کودکان را از دوستانشان و شبکه گسترده جامعه آنها جدا کرده است و به‌نظر می‌رسد بر سلامت روان آنها تأثیر داشته باشد و بسیار مهم است که مراقبت‌های بهداشت روان برای کودکان و نوجوانان بسیار جدی گرفته شود.
جیمی.دی‌آتن، روانپزشک، در مقاله‌ای در نشریه سایکولوژی‌تودی هشدار داده است که بیشتر اختلالات بهداشت روان که در بزرگسالی نمود پیدا می‌کند از دوران کودکی آغاز می‌شود. اختلالاتی که اگر زود شناسایی و درمان نشوند، به‌طور بالقوه منجر به ضعف در سلامت و پیامدهای اجتماعی می‌شود. او هشدار داده است که تحت‌تأثیر کرونا میلیون‌ها کودک و نوجوان صبح‌ها در خانه یا اتاق شخصی‌شان محبوس هستند.
پیامدهای این شرایط منجر به کاهش شدید تحرک کودکان، محدودیت ارتباط آنها با دیگران و مصرف خارج از حد تعادل اینترنت و تلویزیون می‌شود. چالش اساسی در این میان نقشی است که به خانواده‌ها محول شده است. تعطیلی مدارس به‌معنای تغییر نقش از معلم به والدین است، اما کم نیستند والدینی که برای پذیرش این نقش هم آمادگی کافی ندارند.
آموزش غیرحضوری و نقش پررنگ خانواده در بالا بردن سواد اجتماعی فرزندان
حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران در خصوص اینکه کارکردهایی که محیط مدرسه دارد در هیچ کتابی یافت نمی‌شود، اظهار می‌کند: دانش‌آموزان در مدرسه علاوه بر یادگیری مباحث آموزشی، موضوعاتی مثل نظم و مسئولیت‌پذیری اجتماعی، احترام به دیگران، پشتکار، آشنایی با هنجارها و ارزش‌های اجتماعی، فرهنگی و احترام به تفاوت‌ها را در تعامل با سایر دانش‌آموزان و اولیای مدرسه می‌آموزند.
وی معتقد است که بخشی از مهارت‌هایی که دانش‌آموزان در مدارس فرامی‌گیرند در هیچ کتاب و جزوه‌ای یافت نمی‌شود و بسیاری از فعالیت‌هایی که کودکان باید در مدرسه آموزش ببینند در شرایط خانه ماندن یا مهیا نمی‌شود یا کمرنگ می‌شود.
موسوی چلک با تأکید بر اینکه حضور دانش‌آموزان در مدرسه در شرایط عادی به سلامت اجتماعی آنها بیشتر کمک می‌کند، ادامه داد: ماندن در خانه دانش‌آموزان را از خطر ابتلاء به کرونا حفظ می‌کند اما آنها را در معرض مخاطرات دیگری قرار می‌دهد. خانه در شرایط کنونی و با تکیه بر فضای مجازی نمی‌تواند بخشی از کارکردهای مدرسه را به‌طور کامل جبران کند. تا ماه‌های قبل از شیوع کرونا، ترویج این تعاملات با دیگر دانش‌آموزان و گروه‌های هم‌سن و سال بر عهده اولیای مدرسه بود و اکنون خانواده‌ها نقش پر رنگ‌تری در شرایط کرونایی برای حفظ سلامت روان، بالا بردن سواد اجتماعی، مهارت‌ها، کارهای گروهی، نیکوکاری و کارهای داوطلبانه ایفا می‌کنند.
کرونا خلاهای آموزشی کشور را نمایان تر کرد
عضو کمیسیون تعلیم و تربیت بسیج به تبعات ایام کرونا به دلیل ماندن در خانه و دسترسی به فضای رهای مجازی اشاره کرد و گفت: اگر محتوای متناسب با بحران ها خلق می کردیم اکنون دچار سردرگمی نمی شدیم؛ باید در حوزه محتوای متناسب با این آموزش ها کار کنیم و بدانیم تربیت از آموزش جدا نیست.
مرتضی فاطمی افزود: در این ایام بسیاری از موضوعات و خلأها که در حوزه آموزش و پرورش وجود داشت، خودش را بیشتر نشان داد و آسیب‌ها به نوعی عینی‌تر و ملموس‌تر بود.
وی به تبعات ایام کرونا به دلیل ماندن در خانه و دسترسی به فضای رهای مجازی اشاره کرد و گفت: آموزش غیرحضوری، موضوع دیگری است. معاونت پرورشی دارای اداره کل های متفاوتی است، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و انجمن اولیا و مربیان را هم داریم؛ اما چقدر برای دانش آموزان برنامه ریزی کردیم؟.
عضو کمیسیون تعلیم و تربیت بسیج ادامه داد: به عنوان مثال در حیاط خانه با حضور اولیا یا حضور نصف روز دانش آموزان در حیاط مدرسه با رعایت پروتکل های بهداشتی برنامه داشته ایم؟ انجمن اولیا و مربیان چقدر برای خانواده ها در این شرایط آموزش تدارم دیده است؟ آیا انجمن اولیا و مربیان برای خانواده‌های آسیب دیده برنامه دارد؟ در مدرسه تلویزیونی تا چه اندازه برنامه های چند سطحی آموزش ویژه والدین پیش بینی شده است؟ .
فاطمی نژاد افزود: معتقدم این موضوع به این دلیل است که فکر می کنیم آموزش چیزی جدا از تربیت است. در آموزش مجازی، آموزش خلاق و پویا می توان ایجاد و مسئله یابی و مسئله سازی کرد. اگر محتوای متناسب با بحران ها خلق می کردیم اکنون دچار سردرگمی نمی شدیم؛ باید در حوزه محتوای متناسب با این آموزش ها کار کنیم و بدانیم تربیت از آموزش جدا نیست و در سند تحول هم، تربیت بن مایه آموزش است.
وی درباره عدم دسترسی بین سه تا پنج میلیون دانش آموز به شبکه شاد گفت: بحث این نیست که فقط سه تا پنج میلیون دانش آموز به شاد دسترسی ندارند؛ بلکه بحث این است آن محتوایی که ارائه می دهیم چقدر کیفیت دارد و چقدر دانش آموز را اغنا می کند.
فاطمی نژاد از تهیه برنامه غنی آموزش به صورت تصویری و مکتوب خبر داد و گفت: متناسب با شرایط کرونا، محتوایی که دانش آموز را درگیر کند، تهیه کردیم و برنامه داریم که آموزش و پرورش می تواند استفاده کند و کارگروه عینی و ملموس در این خصوص ایجاد تا عملیات اجرایی انجام شود.
وی در برنامه تلویزیونی پرسشگر با بیان اینکه تحول از دو منظر تحول در نظام آموزش و پرورش و تحول در مدرسه و فضاهای باید بررسی شود اظهار کرد: در حوزه تحول در مدرسه، بسیج فرهنگیان و بسیج دانش آموزی حضور دارند. مثلا ستاد هماهنگی بسیج دانش آموزی وجود دارد که رئیس آن وزیر آموزش و پرورش است و جلساتی برگزار می شود اما در بحث تحول در نظام آموزش و پرورش از منظر مباحث تقنینی و تصمیم گیری و اینکه مکمل باشد و بتواند در تصمیم سازی کاملا خردمندانه کمک آموزش و پرورش باشد، ضعف داریم.
