به گزارش خبرگزاری دانا، هویت فرهنگی جامعه شیعی ایران در سالهای اخیر به یکی از موضوعات چالش برانگیز اندیشمندان ما بدل شده است، جامعه ای که در تقابل مستقیم با جهان مدرن قرار گرفته است. دکتر سید مهدی ناظمی، استاد ارتباطات و فلسفه دانشگاه، یکی از حوزه های تخصصی پژوهشی خود را مطالعات فرهنگی اجتماعی جامعه ایران گذاشته است و از این حیث می تواند اطلاعات خوبی در زمینه مواجهه جامعه شیعی ایران با جهان مدرن را در اختیار مخاطبان «خبرگزاری دانا» بگذارد. متن ذیل گفتگوی تفصیلی «خبرگزاری دانا» با وی در خصوص این موضوع است:
به نظر شما حفظ هویت فرهنگی جامعه دینی در جهان مدرن با چه تهدیدهایی در شرایط فعلی و آینده پیش رو، مواجه است؟و از نظر فرهنگی جامعۀ دینی را چه خطراتی بیشتر در معرض آسیب قرارمیدهد؟
حفظ هویت فرهنگی جامعه بستگی به عمق آن فرهنگی که در آنجا شکل گرفته است. فرهنگ پدیده پیچیده است . فرهنگ جوامع ما فرهنگ ریشه داری هستند .فرهنگ اسلامی ایرانی ما پیشینه چندین هزار ساله دارد و به همین صورت فرهنگ شکل میگیرند تغییر آن ها هم به صورت دراز مدت امکان پذیر است. بنابراین جوامع دینی میتوان گفت هویت فرهنگی خود را به صورت آنی و تحت پدیده های قرن از دست نمیدهند و هویت خود را از دست نمی دهند، منتهی اینکه این هویت قابل تغییر و مدیریت است این هم قابل نفی نیست. بنابراین وقتی پروژه جهانی سازی غربی و آمریکایی مطرح میشود؛ آن ها بر تغییر فرهنگ یک جامعه تاکید دارند و همان ها که در فکر چنین حرفی هستند قطعا میدانند اقدامات بلند مدتی را انجام بدهند. بنابراین قطعا در مقابل هویت فرهنگی جوامع دینی تهدید وجود دارد و اصلی ترین تهدید هم سلطه غربی است که دین باور نیست بخصوص در سطح کارگزاران اصلی نظام سیاسی و اقتصادی و فرهنگی غرب دین باور نیست بنابراین تهدید موثری است و جوامع دینی باید به این تهدید توجه داشته باشند هم در شرایط فعلی و هم در آینده نظاماتی که برخاسته از تفکر غیر دینی است بتواند سلطه خودش را بر جوامع دینی از طریق حاکمیت ها ی وابسته حفظ کند موجب تغییراتی در جامعه هم خواهد بودولی به نظر میرسد در شرایط کنونی و در آینده هویت فرهنگی جوامع دینی از اقتدار و غنا و عمق بیشتر برخوردار خواهند شد و این هم به برکت انقلاب اسلامی است.انقلابی که برپایه مبانی و معارف اسلام ناب محمدی «ص»شکل گرفته است در قرن 20پدیده ای شکل گرفت که این پدیده را اکثر صاحب نظران و اندیشمندان جهان قابل درک ندانسته اند و قابل فهم خودشان نبودآنها پایان دین را در همه جوامع اعلام میداشتند ولی برعکس اندیشمندان و فکر آن ها انقلابی برپایه دین شکل گرفت.و ملاحظه کردند نظامی برپایه دین آن هم دین اسلام در یک گوشه ای از دنیا که آن نقطه کاملا استراتژیک است شکل گرفت و بنابراین پشتوانه این پدیده جهانی و الهی هویت فرهنگی جوامع دینی در حال عمق یافتن در مقابل پدیده جهانی دین تازی غرب نتها مقاومت خواهد کرد بلکه در آینده به قول قوه الهی شاهد پیروزی آن خواهید بود.غرب با سلطه نظامی در صدد هست که سلطه خود را حفظ کندو جوامع دیگر در مقابل این سلطه می ایستند.
می توانید در خصوص پایه های فرهنگی دینی مان بیشتر صحبت کنید؟
مشخص است که نگاه دینی ما بر این 2 نکته تاکید دارد 1.باید دین اسلام را که بر پایه فرهنگی اسلامی انقلابی و ایرانی شکل گرفته تبیین کنیم. دشمن در صدد این است که معارف اسلامی را وارونه جلوه بدهد و در صدد است که جوانان کشور مختلف ،جوانان حقیقت طلب و اندیشمندان سایر کشور ها از حقایق اسلام اطلاع پیدا نکنند و آنچه به گوش آنها میرسد مباحث تحریف شده از اسلام باشد بنابراین ما در مقابل باید تلاش کنیم که این آگاهی و هوشیاری را به ملت ها مختلف و به خصوص به ملت خودمان بدهیم و معارف اسلامی را با زبانی گویا و ابزاری مناسب به اطلاع آن ها برسانیم و در قالب یک نظام کارآمد آموزشی و در قالب یک نظام کارآمد تبلیغی با بهره گیری از شیوه های موثر چنین کاری را انجام دهیم و در کنار آن با تاکید بر این نکته که ما باید آموزه های اسلامی را جاری کنیم.وقتی میگوییم فعالیت فرهنگی، فعالیت فرهنگی متعارف نیست بلکه بر پوشش و شهرسازی و در خرید وفروش و صنعت رعایت موازین اسلامی میکنیم آن هم کار فرهنگی است.
به نظر شما چه کارها و فعالیتهای فرهنگی برای آیندۀ جامعه دینی اولویت دارد؟
فعالیت های فرهنگی همه کار های موثری هستند ولی بایدببینیم کدام تاثیر بیشتر دارد و روی آن ها سرمایه گذاری کرد امروزه کار های فرهنگی مختلفی وجود دارد از رسانه و سینما گرفته است تا اردویی و گردشگری ،چاپ و نشر و موسیقی و بحث ها ی مربوطبه تبلیغات همه آن ها موثر هست منتهی باید دید که تاثیر کدام یک بیشتر است قطعا سینما میتواند یک کار فرهنگی کاملا موثر باشدو درحال حاظر میتوان گفت دشمنان دین و مردم بالاترین استفاده را برده اند سینما هنری است که میتواند بر ذهن انسان کاملا تاثیر بگذارد، لذا سرمایه گذاری کرده اند و افراد متخصص بر سر این کار آورده اند و ابزار مناسب فراهم کرده اند و امروز هالیوود و بالیوود میبینید سهم زیادی از بازار دنیا را به خود اختصاص داده اندو برسینمای سایرکشور ها هم اثر گذاشته اند. به واسطه همین بر ذهن خیلی از انسان های جوامع تاثیر گذاشته اند باید از این حوزه بیشترین بهره را برد و سرمایه گذاری کرد.پدیده های ای که در انقلاب اسلامی رخ داد هرکدام از آن ها میتواند دستمایه ساخت یک فیلم تاثیرگذار برای شکل دهی نسل آینده باشد. هر روز زندگی ما در دفاع مقدس پر است از سوابق و خاطرات و کنش هایی بر زندگی الهی جامعه است و هر کدام از صحنه های دفاع مقدس و صحنه های مقابل ما با منافقین همه پشتوانه های موثری است برای اینکه این صنعت را عرصه نوینی بر تاثیر جوامع است و الهام بخش بودن الگوی مقاومت ، الگوی انقلابی بودن ،الگوی مسلمان شیعه را برای همه جوامع به خصوص برای نسل آینده عرضه کرده است.نظیر حوزه سینما سایر حوزه ها هم هست ما وقتی میخواهیم حوزه سینما را تقویت کنیم باید ادبیات لازم را تولید کرده باشیم اینکه خاطرات دفاع مقدس درآثار متعدد و فراوان به برکت قلم های شیوای بعضی از نویسندگان و انسان هایی که همان مرام بسیجیان دفاع مقدس را دارند تدوین و چاپ میشود و مردم هم به این آثاراقبال میکنند خود مقدمه ای به ورود به عرصه فیلم و سینما است .اگر به مدیریت فضای مجازی توجه نشود میتواند جایی باشد که جوانان مارا دچار آسیب های زیادی کند و جامعه ای که در فضای جامعه بی بندوبار و بدون مدیریت و هدایت رها شود قطعا در عقاید و فرهنگ او اثر میگذارد بنابر این باید به فضای مجازی توجه جدی بشود.برای تاثیرگذاری باید به میراث خودمان توجه ویژه داشته باشیم.امروز میراث فرهنگی ما در نهاد های دینی ما به امانت گذاشته شده است که ما باید از آن بهره بگیریم لذا نهاد های دینی ما بهره گیری ما یکی از الویت های جدی میتواند باشد .مسجد و هیت و اربعین و زیارت میراث فرهنگ انقلاب شیعه است لذا باید به این نهاد های اصیل دینی که از صدر اسلام شکل گرفته اند و تا کنون هویت دینی ما را حظ کرده اند باید در الویت کامل توجه شود .
آیا ملاک هایی برای تشخیص این اولویتها وجود دارد؟ به نظر شما کدام اقدامات ما فایده چندانی ندارد یا به عبارت دیگر در اولویت نیست؟
اصلی ترین ملاک این است که دشمن چگونه با این ملاک مواجه می شود یعنی دشمن در بعضی موارد حساسیت زیادی دارد لذا خود آن ملاک است و آن فعالیت فرهنگی باید مورد توجه قرار بگیرد که دشمن از آن هراس بیشتری دارد دشمن از فعالیت های دینی مثل اربعین و هیئت هراس دارد. مسجد پایگاه انقلاب بوده و هست . دشمن مسجد را هدف قرار میدهد ودشمن چشم دیدن اربعین که با آن باشکوه برگزار میشد نداشت .وقتی فیلم های دفاع مقدس و نمایش آنها و کارگردانانش مورد خشم دشمن بوده است مشخص است که این فعالیت الویت باید قرار بگیرد و دشمن در موسیقی و بازی های رایانه ای دست برتر دارند و ما باید سرمایه گذاری کنیم تا دشمن نتواند از ما سواستفاده را بکند.
اگر شما تصمیم گیرنده اختصاص منابع مالی به فعالیت های فرهنگی بودید، برای تحکیم فرهنگ دینی به چه نوع فعالیت های بودجه اختصاص می دادید؟
در کشور ما قرارگاه شورای عالی انقلاب فرهنگی باید تصمیم بگیرد نه که امروزه دولت این تصمیمات را بیشتر میگیرد و منابع مالی به طور بهینه تقسیم نمیشود ولی اگر بخواهیم خودمان را دراین جایگاه ببینیم باید منابع مالی را به همه فعالیت ها اختصاص بدهیم وگفتیم که بعضی از فعالیت های فرهنگی را حتی باید جایشان فعالیت های دیگری را جایگزین کرد باید به فعالیت هایی که روحیه انقلابی و جهادی جامعه را تقویت کند اهمیت بیشتری را داد. جالب است که حتی صنعت سینمایی که از دل دینی می آیند بیرون و شخصیت های سلحشور را به جامعه ما عرضه میکنند میتواند فیلم های اصیلی را به جای بگذارند از دل مسجد بیرون آمده اند
به نظر شما نحوۀ سنجش میزان اثر گذاری یک کار فرهنگی چگونه است؟
وقتی میخواهیم یک فعالیت فرهنگی را بسنجیم ممکن است یک بار بر حسب کمیت بسنجیم یعنی وزارت ارشاد بگوید من این تعداد کتاب در سال منتشر کرده ام.این آمار خیلی قابل سنجش وضعیت نیست آیا این کتاب ها آمار داده میشود اصلا بعد چاپ توزیع مناسب شده است یا نه و...ما هدف اولیه و ثانی و غایی داریم درهدف غایی ما از فعالیت فرهنگی این است که انسان هایی را در جامعه داشته باشیم که اعتقاد به آموزه های الهی بنابراین این انسان ها باید زندگی سالم جسمی و روحی داشته باشند بنابراین اینجا شاخصی به دست ما میدهد که اگر جامعه ما از نظر جسمی و روحی سالم تر بوده اند نشان دهنده این است که فعالیت فرهنگی ما به نتایج غایی خود رسیده است اهداف میانی ما باید با شاخص خودش سنجید مثلا اگر نرخ بذهکاری ما و طلاق و ...کم شود نشان میدهد که فعالیت فرهنگی ما موثر واقع شده است.باید دید فعالیت فرهنگی بر اقتصاد و سیاست چقدر تاثیر گذاشته است.در هدف اولیه میخواهیم ببینیم که فعالیت های فرهنگی هم به تعداد لازم هم محتوایش کافی باشد و این خودش شاخص است.
چقدر به آینده فرهنگ دینی امیدوار هستید؟
ما به وعده الهی معتقد هستیم و میگوید که آینده جهان حرکت در مسیر فرهنگ اسلامی است و وقتی حکومت امام زمان حاکم شود انسان ها به سعادت دنیا و آخرت دست پیدا میکنند و به آینده دینی چه در ایران و کشور های دیگر امید واریم.
