جولان نوجوانان در فضای مجازی / محتوای نامناسب تهدید جدی شبکه های اجتماعی

نرگس درودیان، خبرگزاری دانا، سرویس سبک زندگی؛ از شیرمرغ تا جان آدمیزاد؛ ضرب المثلی قدیمی که حالا این روزها حکایت دنیای بزرگ و مکاره فضای مجازی شده است، جایی که بیشتر کاربران آن، ساعات ها از وقت شان را در آن سپری می کنند.

تا چند سال پیش ، استفاده کنندگان اینترنت بیشتر افرادی بودند که به دنبال دانش و علم بودند و آن هم با مشقت های فراوان می توانستند به اینترنت دسترسی داشته باشند، اما امروزه با توجه به پیشرفت های گسترده ای که در حوزه اینترنت و تکنولوژی های نوین همچون گوشی های هوشمند و افزایش و تنوع در شبکه های مجازی به وجود آمده است ، باعث شده که فضای مجازی، نظر تمام سنین ، از کودکان زیر ۷ سال تا سالمندان بالای ۹۰ سال را به خود جلب نماید.

 این وسط اما تیغ برنده استفاده نامناسب از فضای مجازی بین همه گروه‌های سنی، گلوی کودکان و نوجوانان زیر 18 سال را نشانه گرفته است؛ گروه سنی که اتفاقا یکی از طرفداران پروپا قرص دنیای اینترنت و شبکه‌ های مجازی می باشند و متأسفانه استفاده های بی رویه از آن، صدمات روحی و جسمی جبران ناپذیری برایشان در پی خواهد داشت.

در این راستا بسیاری از کشورها با آموزش و ایجاد قوانینی به دنبال محدود کردن استفاده از اینترنت و فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان هستند.

در حال حاضر که به دلیل شیوع ویروس کرونا، کلاس‌های درس به‌صورت آنلاین برگزار می‌شود، اعمال قانون و محدودیت در استفاده فرزندان از گوشی تلفن همراه و تبلت برای جلوگیری از آسیب‌های فضای مجازی ضروری است.

اصولا فضای مجازی و اینترنت مثل شمشیر دو لبه است، در مواقعی آسیب‌هایی دارد و در مواقعی باعث پیشرفت می‌شود. خانواده‌ها باید آموزش ببینید تا بتوانند آموزش بدهند و استفاده فرزندانشان از فضای مجازی را کنترل و مدیریت کنند.

مقایسه استفاده از فضای مجازی کودکان و نوجوانان در اروپا و ایران

طی سال های اخیر ، افزایش استفاده از اینترنت و فضای مجازی در کشورهای اروپایی توسط کودکان و نوجوانان، زنگ خطر را برای مسئولین و خانواده هایشان به صدا در آورده است ، به همین دلیل کشورهای اروپایی به فکر ایجاد محدودیت‌هایی برای کودکان و نوجوانان برای استفاده از فضای مجازی همچون اینستاگرام، فیسبوک، ایمیل و دیگر شبکه‌ های اجتماعی هستند تا مانع صدمه روحی و روانی به آن ها گردند.

در این زمینه با توجه به بررسی های خبرگزاری علم و فناوری، سن مجاز کودکان برای ورود به شبکه های اجتماعی در کشورهای اروپایی ۱۶ سال تعیین شده است. این در حالی است که این سن تا سال 2015 تنها 13 سال بوده اما با توجه به افزایش چشمگیر استفاده از شبکه های اجتماعی توسط  نوجوانان و ظهور آسیب های روحی و جسمی در آن ها، این سن به 16 سال افزایش یافته است. در این زمینه، طی یک نظرسنجی که در ژوئن ۲۰۱۴ در اسپانیا انجام شد، نشان داد که درصد قابل توجهی از والدین، از حضور کودکان ۱۰ تا ۱۷ ساله خود در شبکه‌‌ های اجتماعی و قرار دادن اطلاعات شخصی در دسترس عموم، جلوگیری به عمل آورده و یا فعالیت‌‌ های کودکان توسط والدین نظارت می‌ شود.

اما اگر نگاهمان را از آن سوی مرزهای کشورمان به این ‌سو بر‌گردانیم، چشم‌ مان به جمعیت نوجوانی می‌خورد که مثل همتایان خارجی‌ شان بیشتر از دنیای واقعی در فضای مجازی زندگی می‌کنند اما تاکنون هیچ قانونی در مورد محدود سازی برای استفاده از اینترنت و فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان در کشور به تصویب و اجرا نرسیده است.

آموزش حلقه گمشده استفاده از فضای مجازی به کودکان و نوجوانان در ایران

استفاده از اینترنت و همچنین فضای مجازی اگر در حد تعادل باشد نه تنها ضرری برای افراد و حتی کودکان و نوجوانان ندارد بلکه می تواند زمینه رشد فکری آن ها را نیز فراهم آورد، اما برخوردار نبودن از سواد رسانه ‌ای یا نبود فرهنگ‌ سازی لازم، برای استفاده از فضای مجازی می تواند مشکلات عدیده ‌ای را برای جامعه و حتی دولت ها به وجود آورد، به طور حتم راهکار مقابله با تبعات منفی استفاده بی ‌رویه و بی ‌ضابطه از فضای مجازی، حذف یا فیلترینگ آن نخواهد بود، چرا که تجربه ثابت نموده، اعمال محدودیت می‌تواند عامل اصلی رونق یا استفاده بیشتر از فضای مجازی گردد.

یکی از مهمترین ایرادات موضوع فضای مجازی ، نامشخص بودن متولی آموزش و فرهنگ سازی آن در کشور می باشد یا به عبارت دیگر از زمانی که استفاده از فضای مجازی در کشور رونق گرفته است هیچ یک از نهادهای رسمی مانند دولت، صداو سیما، رسانه های نوشتاری و گفتاری، دانشگاه ها و حتی مدارس اقدامی در راستای آموزش نحوه استفاده صحیح از فضای مجازی در اختیار افراد و خانواده ها قرار نداده است که این خود دلیل اصلی افزایش تبعات منفی استفاده از فضای مجازی در کشور شده است.

این در حالی است که در کشورهای پیشرفته دنیا مانند آمریکا برای استفاده از فضای مجازی توسط کودکان قوانین سختگیرانه ای اعمال شده است و مسئول استفاده از فضای مجازی کودکان، خانواده و مدرسه می باشند که در صورت استفاده نامناسب و یا استفاده بیش از اندازه کودکان و نوجوانان از فضای مجازی به راحتی بودجه مدرسه از سوی دولت حذف می شود و یا سرپرستی کودکان از والدین گرفته می‌شود . اما طی سال های اخیر و با وجود گسترش استفاده از فضای مجازی در کشورمان،  هرگز شاهد وضع قوانین مشابه نبوده ایم و کودکان به آسانی و بدون هیچ چارچوب یا قانونی در فضای مجازی حضور دارند و گاهی خود والدین نیز برای آن که کودکان را سرگرم کنند اقدام به تهیه گوشی های هوشمند کرده و آن ها را درگیر شبکه های مجازی و اینترنت می کنند.