تلاش برای رهایی از حصارهای زندگی ماشینی
محمدامین قاسمی پیربلوطی، خبرگزاری دانا، گروه فرهنگ؛ احتمالاً بسیاری از شما داستان «شازده کوچولو» را خواندهاید یا اینکه حداقل بارها نام آن را شنیدهاید. «شازده کوچولو» داستانی به زبان فرانسوی و اثر آنتوان دو سنت اگزوپری است که نخستین بار در سال 1943 منتشر شد. این داستان یکی از پرفروشترین، ترجمهشدهترین و خواندهشدهترین آثار ادبیات جهان بوده و از جمله برترین و مشهورترین داستانهای جهان به شمار میرود. همچنین تاکنون اقتباسهای سینمایی و انیمیشنی متعددی از «شازده کوچولو» انجام شده که در این مطلب به معرفی و بررسی انیمیشن «شازده کوچولو» (Le Petit Prince) محصول سال 2015 فرانسه میپردازیم.
در ابتدای انیمیشن «شازده کوچولو» با دختربچهای آشنا میشویم که به همراه مادرش زندگی میکند. مادر مجبور است برای گذران زندگی و کسب درآمد کافی به سختی کار کند و از آن سو، دختربچه نیز بنابر تصمیم و تشخیص مادرش در یک برنامهی مطالعاتی فشرده و دشوار در تلاش است تا در آکادمی مشهور ورث قبول شود و آیندهی روشنی را برای خود رقم بزند. همه چیز طبق برنامهریزی دقیق جلو میرود تا اینکه دختربچه با پیرمردی آشنا میشود که در همسایگی آنها زندگی میکند و چه از نظر ظاهر و چه از نظر سبک زندگی گویی که تافتهی جدابافتهای است که هیچ سنخیتی با دیگر مردم شهر ندارد. با شکلگرفتن دوستی بین دختربچه و پیرمرد، با شخصیتی اسرارآمیز و دوستداشتنی روبهرو میشویم که کسی نیست جز «شازده کوچولو».
شاید بتوان گفت که مشهودترین مضمون انیمیشن «شازده کوچولو»، زندگی ماشینی و دلمردگی انسانهایی است که روح و سرزندگیشان درمیان چرخدندههای جامعهای که چیزی جز ضروریات و بازده اقتصادی در آن جایی ندارد، خرد و خاکشیر شدهاست. در جهان سرمایهداری غربی که پول و سود و بهرهوری قبلهی آمال افراد است، ارزش و جایگاه تمامی عناصر جامعه در نسبت با سود و سرمایه تعیین میشود. در چنین جامعهای خبری از نشاط، خلاقیت، هنر، تنوع، مهرورزی، ماجراجویی و... نیست و باید همهچیز طبق برنامه و قوانین و ضوابط مشخص و معین، اداره و کنترل شوند. هر پدیدهی غیرضروری باید حذف شده و هرگونه هدررفت زمان و توان و سرمایه (از نظر منطق سرمایهداری) باید بهسرعت متوقف شود. در چنین جامعهی خطکشی شدهای که در ظاهر پویا و رو به پیشرفت است، اما در حقیقت در رکود و ایستایی و افول معنایی بهسرمیبرد، گویی که تمامی افراد محکوم به زندهبودن اند و زندگیکردن مدتهاست که از آن رخت بربسته است.
«شازده کوچولو» انیمیشن پرمایه و چندلایهای که پیامهای انتقادی و کنایهآمیز فراوانی دارد و به پشتوانهی اثر جاودانهی اگزوپری و ترکیب آن با روایتهایی برخاسته از زندگی مدرن کنونی تلاش کردهاست تا به نقد ساختارهای مدرن و زندگی بیروح ماشینی پرداخته و به مخاطبانش این تلنگر را بزند که زندگی بسیار زیباتر از آنچیزی است که ما برای خود ساختهایم.