سالروز میلاد حضرت زهرا (س)، یادآور جایگاه والای زن در مکتب اسلام و تجلی کمال ایمان، عفاف و معرفت است. این مناسبت فرصتی برای بازشناسی سیره فاطمی به عنوان الگوی اخلاق و مسئولیت در جامعه است.
امروز سالروز ولادت حضرت زهرا (س) است، ایام ولادت حضرت فاطمه زهرا (سلاماللهعلیها) فرصتی ارزشمند برای توجه دوباره به جایگاه والای زن در مکتب اسلام و مرور بخشی از آموزههای ناب فاطمی است. میلاد این بانوی بزرگ، نقطه پیوند نبوت و امامت و روزی است که کرامت، معرفت و عطوفت در سیمای یک انسان کامل جلوهگر شد. حضرت زهرا (س) نمونهای بیبدیل از ایمان، عقلانیت، عفاف و مسئولیتپذیری در برابر جامعه اسلامی است و سیره رفتاری ایشان الگویی ماندگار برای زنان و مردان در مسیر تحقق سبک زندگی الهی به شمار میآید.
گرامیداشت ولادت حضرت فاطمه زهرا (سلاماللهعلیها) در حقیقت تجلیل از مقام زن مؤمن، خانواده متعالی و عدالتخواهی در پرتو معارف قرآن و عترت است. این ایام، فرصتی برای ترویج فرهنگ فاطمی و تقویت روح خدمت، محبت و معنویت در جامعه اسلامی به شمار میآید. بر همین اساس برای بررسی جایگاه این بانوی والامقام با حجت الاسلام علی حسنلو، استاد حوزه علمیه به گفتگو پرداختیم که حاصل آن در ادامه تقدیم میشود:
*مقصود از اینکه گفته شده است حضرت فاطمه زهرا (س) حبلالله است؛ چیست و چرا مسلمانان باید به ایشان تمسک جویند؟
مقصود از اینکه حضرت فاطمه زهرا سلامالله علیها «حبلالله» یعنی «ریسمان الهی» خوانده میشود، آن است که وجود قدسی ایشان، رابط میان خالق و مخلوق و مظهر پیوند انسان با حقیقت توحید است. همانگونه که قرآن کریم میفرماید: همگی به ریسمان خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید.
در نگاه شیعی، حبلالله تنها مفهومی نمادین نیست، بلکه مصداق عینی دارد و در وجود پاک پیامبر اکرم (ص)، امیرالمؤمنین (ع) و اهلبیت (ع) تجلی یافته است. حضرت زهرا (س) به عنوان جلوه تام ولایت و عصمت، استمرار نور نبوت در قامت یک زن الهی است؛ لذا تمسک به او، در حقیقت تمسک به مسیر هدایت و ولایتی است که انسان را از گسست و انحراف مصون میدارد.
تمسک به فاطمه (س) یعنی اقتدا به ایمان، صبر، علم و عمل الهی است؛ یعنی پیوند قلبی و عملی با ارزشهایی که ضامن بقای اسلاماند. از این منظر، اگر امت اسلامی بر گرد محور فاطمه (س) همان حقیقت ناب توحید و ولایت همدل شود، اختلافها فرو میریزد و وحدت حقیقی تحقق مییابد.بنابراین، فاطمه زهرا (س) حبلالله است زیرا راه وصول به خدا و معیار شناخت ولایت و ایمان است، و تمسک به او تمسک به قرآن، نبوت و حقیقت اسلام به شمار میرود.
*به چه دلایلی در تاریخ اسلام تبیین جایگاه علمی و معنوی فاطمه (س) با کاستی روبهرو شده است؟
تبیین جایگاه علمی و معنوی حضرت فاطمه زهرا (س) در تاریخ اسلام با کاستیهایی همراه بوده است و این مسئله دلایل گوناگونی دارد.
نخست، شرایط سیاسی و اجتماعی صدر اسلام سبب شد بسیاری از وقایع مربوط به اهلبیت (ع) یا ثبت نشود یا در سایه اختلافها و درگیریهای آن دوران، بهدرستی منعکس نگردد. منابع تاریخی و حدیثی که در آن دوره نگاشته شد، بیشتر در اختیار قدرتهای حاکم بود و طبیعتاً از پرداختن عمیق به مقام حضرت زهرا (س) پرهیز میکردند.
از سوی دیگر، ترس از ایجاد اختلافهای مذهبی بود. بسیاری از دانشمندان مسلمان با وجود احترام قلبی به فاطمه (س)، از بیم حساسیتهای مذهبی و واکنشهای اجتماعی، از بیان آشکار شأن و رتبه حقیقی ایشان خودداری میکردند.
در کنار همه اینها، نباید از کوتاهی پژوهشگران معاصر نیز گذشت. پژوهش درباره شخصیت حضرت زهرا (س) غالباً به نقل روایات محدود شده و کمتر با روشهای علمی و تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است؛ در حالی که منابع تاریخی، کلامی، تفسیری و حتی اجتماعی میتواند نوری تازه بر ابعاد علمی، تربیتی و الهی ایشان بتاباند.
به همین سبب، شناخت مقام فاطمه (س) هنوز چنان که باید در امت اسلامی گسترش نیافته است و امروز بازتعریف علمی و معرفتی سیره فاطمی، یکی از ضروریترین گامها برای احیای معرفت دینی و وحدت امت اسلامی به شمار میرود.
*حضرت زهرا (س) صاحب ولایت کبری است؛ مقصود از ولایت کبری چیست؟
ولایت کبری به معنای مرتبه عالی و فراگیر ولایت الهی است؛ ولایتی که سرچشمه همه هدایتهای معنوی، علمی و باطنی در عالم به شمار میرود و پیوندی مستقیم با اراده و مشیت الهی دارد. هنگامی که گفته میشود حضرت فاطمه زهرا (س) صاحب ولایت کبری است، مقصود آن است که ایشان تنها بانویی مؤمن یا مادر امامان نیستند، بلکه در مرتبهای از قرب و طهارت قرار دارند که فیض ولایت از طریق وجود ایشان به عالم و اولیای الهی میرسد.
در نگاه عرفانی و کلامی، ولایت کبری برتر از ولایت تشریعی اداره جامعه است؛ این ولایت، ولایت در مرتبه تکوین، هدایت باطنی و وساطت در فیض الهی است. فاطمه (س) در این معنا همانند پیامبر (ص) و امیرالمؤمنین (ع)، مظهر اسماً و صفات الهی است و با رضایت و غضب او، رضای خداوند سنجیده میشود.
بدین ترتیب، ولایت کبری حضرت زهرا (س) یعنی مقام کمال ایمان، عصمت مطلق، و حضور فعال در نظام ولایت الهی که بدون شناخت و پذیرش آن، ایمان انسان به حد کمال نمیرسد. او حلقهای از زنجیرهی نور الهی است که نبوت، امامت و هدایت از آن سرچشمه میگیرد.
*چگونه میتوان نزول سوره کوثر را نشانهای از جایگاه ویژهی حضرت زهرا (س) دانست؟
سوره کوثر از کوتاهترین اما عمیقترین سورههای قرآن است که در عین ایجاز، بشارت بزرگی به پیامبر اسلام (ص) و بیانگر مقام بینظیر حضرت فاطمه زهرا (س) است. در زمانی نازل شد که دشمنان پیامبر (ص) پس از وفات پسرانش، آن حضرت را ابتر خواندند. قرآن در پاسخ به این سخن ستمگرانه فرمود: ما به تو خیر و برکت فراوان عطا کردیم.
مفسران شیعه و بسیاری از مفسران اهلسنت، کوثر را به حضرت فاطمه زهرا (س) تفسیر کردهاند؛ چراکه از نسل اوست که نسل پاک پیامبر (ص) در عالم تداوم یافت و آئین او از طریق امامان معصوم (ع) باقی ماند. بدین ترتیب، فاطمه (س) نهتنها پاسخ الهی به طعنه دشمنان بود، بلکه رمز جاودانگی رسالت محمدی (ص) گردید.
از سوی دیگر، واژه کوثر به معنای خیر و برکت فراوان نیز هست و این نشان میدهد که وجود حضرت فاطمه (س) منبع همه خیرهای معنوی و مادی در امت اسلام است. او سرچشمه علم، ایمان، ولایت و الگوی کامل زن مؤمن در همه زمانهاست.
بنابراین نزول سوره کوثر، نشانهای روشن از جایگاه ویژه و بیمانند حضرت زهرا (س) در نظام آفرینش و در تداوم رسالت الهی است؛ سورهای که او را بخشیده شده الهی و محور برکت و استمرار دین معرفی میکند.
در پایان اگر نکتهای هست بفرمائید:
سزاوار است بانوان عزیز از این بانو نمونه الگو گیری نمایند تا زندگی معنوی و سعادت دنیا و آخرت برایشان حاصل شود. عفت، حجاب و حیا در وجود فاطمه به سبب معرفت بلند و شناخت عظیم او از خداوند متعال است لذا هر چه معرفت بالاتر عفت و حیا بیشتر و زندگی از هر جهت به خدا نزدیک تر. لذا حکمت عفیف بودن و حجاب فاطمه یک موضوع معرفتی والا است که باید خود بانوان عزیز این معرفت را تبیین نمایند تا در جامعه عملی شود.
