ویروس کرونا بیش از یکسال و نیم است که قدرت نمایی می‌کند و دانشمندان و پزشکان متخصص را هم مستاصل کرده است، چراکه پی در پی جهش و نوعی جدید مانند چینی، انگلیسی، آفریقایی، دلتای هندی دارد و این بار لامبدا را از خود رونمایی کرده است.
نرگس درودیان، خبرگزاری دانا، سرویس سلامت؛ حدود یک سال و نیم از شیوع ویروس کرونا در جهان می‌گذرد، ویروسی که خیلی زود همه مردم دنیا را درگیر کرد و جان میلیون‌ها نفر را گرفت. کمتر کسی تصور می‌کرد یک ویروس بتواند در مدت کوتاهی با جهش‌های مکرر، کام دنیا را تلخ کرده و خسارت‌های هنگفت به بخش سلامت، اقتصاد و صنعت و غیره وارد کند.
نخستین بار ویروس کرونا در چین اطلاع رسانی شد و بعد از مدت کوتاهی نوع جهش یافته انگلیسی، هندی، برزیلی، آفریقای جنوبی و غیره به ثبت رسید. موتاسیون‌هایی که در اغلب آنان قدرت سرایت و انتقال بیماری و کشندگی چند برابر افزایش یافته است.
حالا با تولید واکسن در جهان و از جمله کشورمان و واکسیناسیون بخشی از جامعه، امیدها برای به زانو درآوردن کرونا بیشتر شده است اما آیا واکسن‌ها بر انواع جهش یافته ویروس هم اثر دارند؟
ویروس‌ها به صورت طبیعی با گذشت زمان در حال تکامل هستند. گاهی در هنگام نسخه‌برداری یا کپی ژنوم، ممکن است که ویروس دچار کمی تغییر شود که این تغییرات «جهش» نامیده می‌شوند. ویروس‌هایی که یک یا چند جهش پیدا می‌کنند، به عنوان واریانتی از ویروس اصلی شناخته می‌شود.
با توجه به این موضوع پژوهشگران کمیته ساماندهی تحقیقات کووید-۱۹ با انتشار یک گزاره‌برگ، واریانت‌های کووید-۱۹ و تاثیر واکسن‌ها بر آنها را مورد بررسی قرار دادند.
در این گزاره‌برگ آمده است: باید توجه داشت که وقتی یک ویروس به طور گسترده در جمعیتی در گردش است و باعث عفونت تعداد زیادی از افراد می‌شود، فرصت بیشتری برای انتشار و تکثیر خواهد داشت و در نتیجه احتمال جهش آن افزایش می‌یابد. در چنین شرایطی متوقف کردن گسترش ویروس نقش کلیدی دارد.
البته اغلب این جهش‌ها بر خصوصیات فنوتیپی ویروس تاثیر نمی‌گذارند و تاثیر زیاد و قابل‌توجهی بر توانایی ویروس در ایجاد عفونت و شدت بیماری‌زایی ندارند. بسته به مکانی که تغییرات در مواد ژنتیکی ویروس در آن قسمت واقع شده است، ممکن است بر خصوصیات ویروس تاثیر بگذارد.
برخی از پیامدهای احتمالی واریانت‌های نوظهور تاکنون به شرح زیر هستند:
- امکان انتشار سریع‌تر در افراد؛
- توانایی ایجاد بیماری خفیف‌تر یا شدیدتر در افراد؛
- عدم امکان تشخیص توسط آزمایش‌های تشخیصی معمول ویروس خاص؛
- کاهش حساسیت به عوامل درمانی مانند آنتی‌بادی‌های مونوکلونال
- توانایی گریز از ایمنی طبیعی یا ایمنی ناشی از واکسن
آیا واکسن‌ها در برابر جهش‌های جدید ویروس کرونا موثرند؟
پژوهشگران کمیته ساماندهی تحقیقات کووید-۱۹ می‌گویند: واکسن‌های کووید-۱۹ که هم‌اکنون در دست تولید هستند یا مورد تایید قرار گرفته‌اند، در برابر غالب ویروس و حداقل مقداری در برابر واریانت‌های جدید محافظت ایجاد می‌کنند. بنابراین اقدام برای واکسیناسیون سریع و استمرار رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی، ضروری است.
مینو محرز، محقق و ناظر تولید واکسن کوویران برکت درباره تولید واکسن های کرونا در ایران گفت: همه واکسن های کرونای تایید شده در دنیا بر روی تمام انواع ویروس کرونا اثر نسبی دارند. حداقل این است که از بستری شدن بیماران و مرگ و میر آنها بر اثر بیماری کووید۱۹ جلوگیری می کنند و بیماری را خفیف می کند.
وی افزود: با وجود تحریم ها، اکنون امکانات تولید واکسن کرونا در کشور فراهم شده است. ارگان‌های مختلف مشغول ساخت واکسن هستند و امیدواریم به زودی به تعداد زیادی از مردم واکسن کرونا تزریق شود زیرا اکنون بهترین کار برای مهار همه‌گیری کرونا تزریق واکسن است.
رئیس انجمن ویروس شناسی ایران گفت: جهش‌های ویروس ممکن است هم مضر و هم مفید باشند، شاید در زمانی که از پیک بیماری عبور می‌کنیم و تعداد مبتلایان و موارد مرگ و میر کمتر می‌شود یا خاموشی پاندمی را داریم، درگیر جهش‌های مفید ویروس شده باشیم.
وی تصریح کرد: وقتی گردش ویروس را کم کرده و مانع انتشار آن شویم، کمک می‌کنیم تا احتمال جهش‌های بعدی کمتر شود. همانطور که در یکسال اخیر کیت‌های تشخیص را بیشتر و دقیق‌تر کردیم، برخی داروهای اثرگذار بر کاهش عوارض بیماری را تولید کرده و اطلاعات ما بیشتر شده و مدیریت یک فرد بیمار هم برای ما راحت‌تر شده است، می‌توانیم در کنترل ویروس هم موفق باشیم.
تبرایی افزود: شاید تعداد جهش‌های ویروس کرونا بیشتر از این تعداد باشد چون برخی کشورها گزارش‌های مربوط به کرونا را منتشر نمی‌کنند اما امروز فقط تعدادی از جهش‌های کرونا که برجسته شده است را می‌شناسیم.
وی خاطرنشان کرد: یکی از نگرانی‌های ما این است که این ویروس به واسطه جهش‌هایی که در آن ایجاد می‌شود، به ایمنی بدن که ناشی از تزریق واکسن یا عفونت‌های مجدد باشد، آسیب بزند و ممکن است کارآیی و اثرگذاری واکسن را کاهش دهد.
رئیس انجمن ویروس شناسی ایران گفت: واکسنی که حتی عوارض جانبی حاد ندارد یا تا 50 و 60 درصد ایمنی ایجاد می‌کند را هم مردم تزریق کنند چون تا 100 درصد جلوی مرگ و میرها را می‌گیرد و تا حدود 90 درصد هم شدت بیماری زایی را کم می‌کند.
