نتایج نظرسنجی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) به تازگی نشان می‌دهد، ۱۴.۲ درصد از شهروندان بالای ۱۸ سال کشور، اصلاً تمایلی به زدن واکسن کرونا ندارند؛ این میزان با توجه به جمعیت حدود ۸۳ میلیون نفری کشور بسیار قابل توجه و تامل است و زنگ خطرها را به صدا درآورده است.
نرگس درودیان، خبرگزاری دانا، سرویس سلامت و سبک زندگی؛ در نظرسنجی ایسپا دلایل عدم تمایل به واکسیناسیون، طیف مختلفی از گزاره‌ها را شامل می‌شود؛ از «اعتماد نداشتن به واکسن‌های کرونا» و «ترس از عواقب ناشی از تزریق واکسن» تا «مشکلات شخصی»، «عدم احساس نیاز به واکسن»، «مشکلات جسمی»، «نداشتن وقت»، «در دسترس نبودن واکسن مورد علاقه در کشور» و ....
با توجه به سرعت تزریق واکسن در هفته‌های اخیر به نظر می‌رسد بخشی از این دلایل بیشتر به بهانه شبیه‌اند تا علت واقعی؛ از جمله اینکه نداشتن وقت و مشکلات شخصی و در دسترس نبودن، دیگر محلی از اعراب ندارد و با توجه به رویه جدیدی که دولت سیزدهم در پیش گرفته است، عدم اقبال به تزریق به هیچ وجه منطقی نیست.
اگرچه بخشی از جمعیتی که دارای مشکلات حرکتی و محدودیت‌های حضور در محل‌های واکسیناسیون هستند مانند سالمندان دارای مشکلات حرکتی یا توانیابانی که در خانه بستری‌اند، نیازمند توجه ویژه دولت بوده و می‌توان برنامه تزریق را به صورت حضور در منزل برای آنها انجام داد اما مهمترین گروه از این ۱۴ درصد را کسانی تشکیل می‌دهند که با استدلالاتی عجیب، به واکسن بی‌اعتمادند یا از پیامدهای آن در هراس بوده و به آن احساس نیاز نمی‌کنند!
بی‌اعتماد به هر نوع واکسن
گروه اول کسانی هستند که از اساس و بدون هیچ منطق علمی با هر گونه واکسن مخالف و معتقدند که واکسن‌ها بدتر بدن را در مقابل بیماری ضعیف می‌کنند. آنها معتقدند که پیشگیری می‌تواند آنها را در مقابل هر گونه بیماری ازجمله کرونا مقاوم و بی‌نیاز از واکسن کند. نیره ۵۱ ساله و همسر ۵۳ساله‌اش جزو این گروه هستند که حتی ۲ فرزندشان را برای تزریق واکسن‌های فلجاطفال، هپاتیت، سرخک، سرخجه و ... به مراکز درمانی نبرده‌اند و از این اقدام خود راضی‌اند.
نیره در این باره می‌گوید: «پشت واکسن‌درمانی یک تجارت پرسود خوابیده و سرمایه‌گذاران در شیپور تبلیغات می‌دمند و ترس ایجاد می‌کنند تا واکسن‌هایشان فروش برود. من دو فرزند دارم که یکی ۱۶سال و دیگری ۲۵ساله است و در کودکی اجازه ندادم که هیچ واکسنی به آنها بزنند. الان هم هیچ مشکل جسمی ندارند و سالم هستند. درباره کرونا هم همین فکر را دارم. من حاضر نیستم جان خودم و خانواده‌ام را برای پرکردن جیب یک عده سرمایه‌دار به خطر بیندازم. برای همین تلاش می‌کنم با طب سنتی از بیماری پیشگیری کنم.»
گروه دیگری هم هستند که معتقدند کشورهای خارجی واکسن‌هایی تولید می‌کنند که روی ژنتیک افراد اثر می‌گذارد و باروری آنها را دچار اختلال می‌کند. حسین یکی از کسانی است که با همین استدلال راضی به زدن واکسن نشده است: «این که کجا چنین چیزی را خوانده یا شنیده‌ام یادم نمی‌آید اما در واتساپ و اینستاگرام زیاد درباره آن حرف می‌زنند. من یک فرزند دارم و می‌خواهم دو فرزند دیگر هم داشته باشم. پس واکسنی را که نمی‌دانم داخل آن چیست، نمی‌زنم.»
در این گروه علت‌های دیگر غیر منطقی و علمی برای مقاومت در برابر واکسن کرونا وجود دارد که می‌گویند سرچشمه آن بی‌اعتمادی به تولیدکنندگان واکسن است. قراردادن میکروچیپ در واکسن‌ها، خاصیت سرطان‌زایی و تأثیر معکوس بر سلامت از استدلال‌های اشتباه دیگری است که این گروه می‌آورند و روی آن پافشاری دارند.
مقاومت در برابر واکسن چینی
از گذشته ذهنیت بخشی از ایرانیان درباره محصولات چینی موجود در بازار چندان مطلوب نبوده و حالا این ذهنیت به واکسن چینی موجود در ایران نیز سرایت کرده است. واکسن سینوفارم چینی که به گفته سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا ۶۷ درصد واکسن موجود در ایران را تشکیل می‌دهد، از سوی گروهی از افراد فراخوان‌شده به واکسیناسیون مورد استقبال قرار نگرفت. شهرام محمدخانی، ۶۴ساله، از شهروندانی است که نمی‌خواهد واکسن چینی بزند: «من دید خوبی نسبت به اجناس چینی ندارم و همیشه هزینه بیشتری صرف می‌کنم که وسایل بهتری خریداری کنم. حالا چطور باید به واکسن چینی که تأثیر مستقیم روی سلامتم دارد، تن بدهم؟ واکسن آسترازنیکا هم برای من مضر است چون سابقه لختگی خون دارم. پس ناچارم فعلا واکسن نزنم تا واکسن مناسب شرایط من یا تولید یا وارد شود.»
از سویی برخی اخبار ضدونقیض درباره واکسن سینوفارم در روزهای گذشته به این بی‌رغبتی دامن زده و افراد بیشتری را بی‌تمایل کرده است. برخی رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی روز پنجشنبه شایعاتی منتشر کردند مبنی بر این که واکسن سینوفارم واردشده به ایران از نوع ووهان است که تأییدیه سازمان جهانی بهداشت را ندارد؛ خبری که البته مسئولان وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو آن را تکذیب کرده و اشتباه دانسته‌اند. این خبر در کنار اخبار مربوط به کم‌اثر بودن سینوفارم و ابتلای افراد پس از تزریق هر دو دوز این واکسن و حتی شایعه مرگ برخی دیگر باعث شده افراد بیشتری از تزریق سینوفارم سر باز بزنند.
منتظران واکسن‌های بهتر
گروه دیگری که تاکنون به‌رغم فراخوان‌های عمومی برای دریافت واکسن کرونا به مراکز واکسیناسیون مراجعه نکرده‌اند، کسانی هستند که نسبت به کل واکسن‌های موجود در ایران دید خوبی ندارند. گروه دیگری هم هستند که منتظرند اثربخشی واکسن‌های تزریق‌شده در افراد جامعه را ببینند و بعد برای واکسیناسیون خود اقدام کنند. فرشته منتظری، معلم ۵۱ ساله‌ای است که هم از طریق آموزش و پرورش و هم به واسطه گروه سنی برای تزریق واکسن فراخوانده شده، اما تاکنون در این باره اقدام نکرده است. او می‌گوید: «من از ابتدای کرونا سایت سازمان جهانی بهداشت را مستمر پیگیری می‌کنم یا صحبت پزشکان در شبکه‌های اجتماعی را کامل گوش می‌دهم و متوجه شدم که تحقیقات درباره واکسن‌های موجود در دنیا هنوز کامل نشده و عوارض بلندمدت آنها مشخص نیست. پس با رعایت پروتکل‌ها در این مدت منتظر می‌مانم تا مطالعات پیرامون واکسن‌ها تمام شود. ضمن این که در اطراف خودم کم افرادی را ندیدم که بعد از زدن واکسن، دچار بیماری کرونا شده‌اند.»
طاها میرزایی هم از بیماران سرطانی است که حاضر به زدن واکسن نشده است: «مطمئنم که تا یک سال آینده واکسن‌های بهتری تولید می‌شود که نگرانی نسبت به آنها کمتر باشد. تا آن موقع صبر می‌کنم.»
اخبار ضدو نقیض که البته از سوی متخصصان و مسئولان وزارت بهداشت رد می‌شود درباره افراد واکسینه‌شده که دوباره کرونا گرفته یا فوت کرده‌اند نیز باعث تشدید ترس و خودداری عده‌ای از واکسیناسیون شده است. طاها می‌گوید: «بین افرادی که واکسن زده‌اند، کسانی را دیدم که بعد از دوز دوم فوت کرده‌اند یا دوباره به بدترین شکل مبتلا شده‌اند. این یعنی واکسیناسیون بر اساس فیزیولوژی هر فرد صورت نگرفته که باید اصلاح شود.»
تزریق واکسن یک مسئولیت اجتماعی
اگر تا پیش از این دولت‌ها مسئول تهیه و تدارک واکسن بودند، امروزه برعهده شهروندان است که مسئولیت‌شناسی در زیست جمعی را متبلور کرده و حتی اگر تمایلی به تزریق ندارند، آن را به عنوان یک ابزار ایمنی جامعه و در جهت خروج از دوران کسالت بار کرونا بدانند.
واقعیت اینکه کرونا نه تنها خسارات جانی، مالی و بهداشتی هنگفتی به جوامع تحمیل کرده، بلکه عامل تعطیلی گسترده کسب‌وکارها، رکودهای اقتصادی، بیکاری و انبوهی از معضلات اجتماعی و فردی دیگر شده است؛ از تنهایی‌های قرنطینه‌ای تا پرخاشگری و خشونت‌های خانوادگی.
بنابر این لازم است حتی المقدور ۷۵ تا ۸۵ درصد جمعیت هدف کشور واکسینه شوند، تا در چشم‌اندازی کوتاه مدت بتوان به کاهش و جبران خسارات اجتماعی و اقتصادی آن دل بست.
تجربه برخی کشورها در ایجاد محدودیت ارائه خدمات عمومی برای واکسینه نشده‌ها می‌تواند در کشور ما هم اجرایی شود تا هرچه زودتر داستان این ویروس و کابوس‌های طولانی‌اش به پایان برسد.
