به گزارش خبرگزاری دانا، دو سال پس از آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، رژیم بعث چنان به پیروزی‌ها و اشغالگری های خود غره بود که تصوری از شکستن این هیمنه و عقب نشینی از مناطق تحت تصرف خود نداشت. عملیات ثامن الائمه (ع) اما نشان داد که رزمندگان ایران، پس از دوسال دفاع، توان حمله به دشمن و رفع حصر شهرهای خود را دارند.
ایران پیش از آغاز عملیات
عراق در همان روزهای نخست آغاز جنگ و در راستای وعده ای که دیکتاتور این کشور داده بود؛ بخش‌هایی از خاک سرزمینی ایران را به اشغال خود درآورد و بخش های دیگر را هم در محاصره سختی قرار داد. نیروهای عراقی یکی از استراتژیک‌ترین مناطق یعنی شهر آبادان را محاصره کردند که هم از منظر اقتصادی و سیاسی و هم نظامی اهمیت ویژه‌ای برای جمهوری اسلامی داشت. آبادان در بخش شرقی خود روخانه اروند را داشت که دسترسی به آب‌های آزاد آن را بسیار مهم کرده بود. اهمیت چاه‌های نفت این بندر هم برای کسی پوشیده نبود. آن اندازه که امام خمینی (ره) در آبان ماه سال ۵۹ و پس از محاصره و اشغال بخش هایی از شهر آبادان درباره ضرورت شکستن حصر این شهر تصریح کردند: «من منتظرم که این حصر آبادان از بین برود و هشدار می‌دهم به پاسداران، قوای انتظامی و فرماندهان قوای انتظامی که باید این حصر شکسته شود؛ مسامحه نشود در آن. حتماً باید شکسته بشود. فکر این نباشد که ما اگر اینها هم آمدند، بیرونشان می کنیم. اگر اینها آمدند خسارات بر ما وارد می کنند. نگذارند اینها بیایند در آبادان وارد بشوند. از خرمشهر اینها را بیرون بکنند. حال تهاجمی بگیرند.» دشمن متجاوز در آن سال نزدیک به ۶۰۰ مورد تجاوز به خاک ایران انجام داده بود و جمهوری اسلامی باید در برابر این زیاده خواهی ها واکنشی قاطع و البته سریع انجام می داد.
صدام برای دستیابی به بلندپروزای‌های خود نیازمند اشغال خاک ایران به ویژه شهر آبادان بود و پس از محاصره و اشغال این شهر تنها راه ارتباطی و مرکز اتصال آبادان بندر چوئبده در ۴۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر این شهر بودکه از آن به عنوان مسیر تدارکات، پشتیبانی، نقل وانتقال نیرو و مهمات به آبادان و خط مقدم جبهه استفاده می شد که پس از تصرف خرمشهر و اشغال کامل آبادان از سوی عراق و تسلط این نیروهای این کشور بر جاده های ارتباطی آبادان به اهواز و آبادان به بندر ماهشهر، عملا این راه هم مسدود شد و از همان زمان برنامه ریزی های نظامی برای آزادسازی این شهر آغاز.
جزییات عملیات ثامن الائمه (ع)
مقدمات اجرای عملیاتی که طی آن باید محاصره آبادان شکسته می شد؛ پس از عزل بنی صدر آغاز شد و تا مهرماه سال ۶۰ به طول انجامید و سرانجام بامداد پنجم مهرماه ۱۳۶۰ عملیاتی آغاز شد که می‌توان از آن به عنوان آغاز مسیری برای عقب راندن دشمن متجاوز بعثی نام برد. عملیات ثامن الائمه (ع) با رمز مقدس «نصرمن‌الله و فتح قریب» به فرماندهی ارتش جمهوری اسلامی و مشارکت سپاه پاسداران در ۴ محور دارخوین، فیاضیه، ایستگاه هفت و دوازده و جاده ماهشهر انجام شد و در مجموع بیش از ۳۵ گردان از نیروهای ایرانی در این عملیات شرکت داشتند. «لشگر ۷۷ خراسان» شامل سه تیپ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۶ گردان نیروی پیاده در سازمان سه قرارگاه تیپی، «تیپ ۳۷ زرهی شیراز»، «گردان ۲۵۱ تانک» از «لشگر ۱۶ زرهی»، «گردان ۱۰۷ ژاندارمری»، «گروه رزمی ۲۹۱ تانک» از جمله نیروهای حاضر در عملیات بودند.
وسعت منطقه عملیاتی بیش از ۱۳۰ کیلومترمربع بود که از شمال به جاده اهواز-آبادان، از جنوب به شهر آبادان، از شرق به حدفاصل بین شادگان و جاده ماهشهر-آبادان و از غرب به رود کارون در حد فاصل بین سلمانیه تا فیاضیه، محدود می‌شد. این گستردگی منطقه از این نظر که امکان مانور و برنامه ریزی بیشتری در اختیار نیروهای ایرانی قرار می داد، نقطه قوت بود اما همین گستردگی زمانی که با رصد نیروهای عراقی و آتشباری آن ها همراه بود کار را دشوار می کرد طوری که فرماندهان تصمیم گرفتند، تمام تدارکات و اجرای عملیات را در شب و با کمترین نور ممکن به انجام رسانند.
یورش نیروهای ایران به اهداف برنامه ریزی شده از همان ساعت ابتدایی عملیات آغاز شد و تا صبح ادامه یافت. خاکریزهای دشمن در منطقه یکی پس از دیگری به تصرف ایران درآمد و بسیاری از نیروهای ارتش عراق، از منطقه فرار کردند. در این زمان از حمله نیروی هوایی ایران هم پشتیبانی مورد نیاز گردان ها را انجام می داد. جهت حمله نیروها از شمال به جنوب بود و در این مسیر پل قصبه به عنوان یکی از مناطق مهم منطقه تصرف شد و همین موضوع نیروهای عراقی به عقب نشینی واردار کرد. عصر روز دوم عملیات (ششم مهر)، نیروهای عراقی به تدریج مجبور به تسلیم شدند و سرانجام در پایان این روز منطقه سرپل آزاد شد و رزمندگان در ساحل شرقی رودخانه کارون استقرار یافتند.
در عملیات ثامن الائمه (ع) ۱۵۰ کیلومتر از خاک ایران آزاد شد که دو جاده مهم اهواز به آبادان و ماهشهر به آبادان در دسته این بخش های آزاد شده قرار داشتند. حصر آبادان شکسته شد و نزدیک به دو هزار نفر از نیروهای رژیم بعث کشته و زخمی و نزدیک به همین تعداد هم به اسارت نیروهای ایرانی درآمدند. ۹۰ دستگاه تانک و نفربر ارتش عراق منهدم شد و نزدیک به همین تعداد هم به غنیمت به دست نیروهای ایرانی افتاد. داد، سه فروند هواپیما و یک فروند بالگرد دشمن هم به دست رزمندگان ایران منهدم شدند و این برای صدام حسین مدعی بسیار گران آمد.
اهداف استراتژیک عملیات
«باید» ی که امام (ره) خطاب به رزمندگان و پس از اشغال و حصر آبادان گفتند، هفتم مهر سال ۶۰ محقق شد و جمهوری اسلامی موفق شد محاصره یکساله شهر آبادان را بشکند. در این عملیات اما تنها محاصره آبادان نبود که شکست، بلکه هژمونی همیشه پیروز عراق که دو سال پس از جنگ ادامه یافته بود هم به دست رزمندگان اسلام شکسته شد و پس از آن به گواه داده ها و آمارها و روایت ها نیروهای رژیم بعث هرگز آن روحیه روزهای ابتدایی جنگ را به دست نیاوردند. به همان میزان که روحیه و امید در جبهه بعثی رنگ باخت در ارودگاه نیروهای ایرانی، نور امیدی تابیدن گرفت و پس از این عملیات بود که جمهوری اسلامی مصمم شد بخش های دیگر خاک خود را از چنگ صدام رها سازد و می توان به جرات گفت، عملیات ثامن الائمه، پل پیروزی در عملیات هایی چون بیت المقدس و آزادسازی خرمشهر و کربلای ۵ و خیبر شد. آمریکا پس از این عملیات در خلیج فارس مانور نظامی برگزار کرد و شدت هجمه های رسانه ای خود علیه ایران را از یک سو و کمک‌های نظامی و تسلیحاتی خود به عراق را از سوی دیگر افزایش داد.
تکوین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به عنوان رکن دوم دفاعی کشور پس از ارتش، از همین عملیات آغاز شد و مبدا تشکیلات سپاه از همان زمان بود. سپاه پاسداران در آن از یگان ها و گردان های خود در مسیر پیروزی در کنار دیگر نیروهای جهادی بهره گرفت. عراق با تصرف شهرهای ایران، درصدد بود از این اهرم برای فشار به ایران و تغییر مرزها استفاده کند و با شکست حصر آبادان این اهرم از دست دیکتاتور بعث خارج شد. در عرصه سیاست داخلی هم پس از عزل بنی صدر، یکدستی و یکصدایی میان مسئولان رده بالای کشور توانست آرامش نسبی به جامعه و اعتماد و امید را به جبهه‌ها تزریق کند.
