کارشناسان و روانشناسان معتقدند آلودگی هوا به همان میزان که در بروز و افزایش بیماری‌های قلبی و عروقی، دستگاه تنفسی و مرگ و میر تاثیرگذار هستند، منجر به آسیب‌های روحی و روانی متعدد از جمله اختلالات دوقطبی، اضطراب و افسردگی می‌شود
نرگس درودیان، خبرگزاری دانا، سرویس سلامت؛ آلودگی هوا امروزه یکی از مهم ترین دغدغه های جوامع
توسعه نیافته و همچنین پیشرفته (صنعتی) به شمار می رود؛ این آلودگی که در حقیقت به
هنگام ورود مولکول های بیولوژیکی در اتمسفر کره زمین ایجاد می شود؛ سالیانه جان ۳ میلیون
نفر در جهان را می گیرد که ۹۰ درصد از آن‌ها در جوامع توسعه یافته زندگی می کنند.
در برخی از جوامع جانباختگان ناشی از آلودگی هوا بیش از قربانیان سوانح رانندگی برآورد شده است؛ این مرگ و میر به جهت ابتلاء به آسم (تنگی نفس)، برونشیت (امراض ریوی)، تنگی نفس، سکته قلبی، و آلرژی‌ها رخ می دهد؛ به عنوان مثال بر اساس برخی از آمار، امراض ریوی ناشی از آلودگی هوا از هر ۳ نفر یک نفر را تهدید می کند.
یک متخصص روانشناسی ضمن تشریح تاثیرات مخرب آلاینده‌های هوا بر روح و روان می‌گوید: به طور کلی سیستم عصبی مرکزی در مقابله با آلودگی هوا آسیب پذیر و موجب بروز اختلالات روحی مانند افسردگی، اضطراب و ... می‌شود.
گوهریسنا انزانی، با بیان اینکه پیشرفت تمدن بشری و توسعه فناوری و افزایش روزافزون جمعیت، مشکل آلودگی هوا را به معضلی بزرگ تبدیل کرده است، افزود: پژوهشگران براین باورند که عناصر اقلیمی بر سلامت جسمی و روانی انسان تاثیر می‌گذارد.
این روانشناس با بیان اینکه مهمترین عارضه آلودگی هوا «استرس» است، اظهار کرد: استرس عامل تسریع‌کننده بر بیماری‌های جسمی و روانی است که باعث احساس درماندگی، ناکامی و کاهش رضایت از زندگی می‌شود، این درحالیست که به نظر اثر آلودگی هوا استرس را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد.
به گفته انزانی و طبق پژوهش‌های انجام شده، بیشترین علت بروز استرس ناشی از مشکلات ترافیکی و شلوغی، آلودگی صوتی در سطح شهر و آلودگی هواست. در این میان برخی آلاینده‌های گازی نیز اثرات مخربی بر روحیه افراد وارد می‌کنند. به طور مثال مونوکسید کربن که بیش از نیمی از آلودگی‌های هوای شهر پرجمعیت به علت وجود این گاز و ناشی از احتراق ناقص سوخت موتور اتومبیل تولید می‌شود، مرکز اعصاب را تحریک کرده و موجب افزایش سردردهای میگرنی و اختلالات بینایی و روحی و روانی می‌شود و اثرات بسزایی در سیستم اعصاب مرکزی دارد.
تاثیرات آلودگی هوا ازدوران جنینی تا سالمندی
یک روانشناس بالینی هم می گوید آلودگی هوا و سموم تشکیل دهنده آن به قدری خطرناک است که بر روی سلامت روان افراد تاثیرات مخربی دارد و در مناطقی که آلودگی هوا بیشتر است، شیوع اختلالات خلقی، افسردگی و دو قطبی بودن افراد بیشتر از سایر مناطق است.
فرنگیس شریفی باستان افزود: آلاینده ها به عنوان مهمترین عوارض بر روی سلامت روان افراد به هر میزان، تاثیر منفی بر روند رشد جسمی، عقلی و حتی جنین در رحم مادر خواهد گذاشت و در بزرگسالی مانعی برای بهتر دانستن، خوب فکرکردن، قضاوت درست و در مجموع کارکردهای شناختی آن ها می شود.
وی خاطرنشان کرد: یکی از عواملی که می تواند سلامت روان جامعه را تهدید و از تضمین افراد جامعه خارج کند، موضوع آلاینده ها و آلودگی هوا است که در دسته بندی عوامل محیطی قرار می گیرد.
وی با اشاره به اینکه عوامل ژنتیکی، عصبی، محیطی و شیمیایی در راستای آلودگی محیطی و آلاینده ها و در ابعاد گسترده تر عوامل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نیز در بحث سلامت روان هر فردی می تواند تاثیرگذار باشد، گفت: در مناطقی که آلودگی هوا بیشتر است، شیوع اختلالات خلقی، افسردگی و دو قطبی بودن افراد بیشتر از سایر مناطق است.
وی افزود: سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۶ در این رابطه اعلام کرده، آلودگی هوا در اروپا موجب مرگ زودرس بالغ بر ۴۸۲ هزار نفر شده و از طرفی با کاهش میزان آلاینده ها، ابتلای افراد به انواع بیماری ها نیز کاهش پیدا می کند.
این روان درمانگر اظهار داشت: در این میان آلودگی هوا و مواد سمی موجود در آن، تاثیر مستقیمی برمادران باردار و به ویژه رشد سیستم عصبی و مغز جنین که به طور طبیعی باید رشد کند،خواهد گذاشت. از طرفی اثرات منفی آلودگی هوا می تواند بر کودکان تازه متولد شده نیز، به شکل اختلال در دستگاه تنفسی و حتی بروز بیماری آسم نمود پیدا کند و صدمات خلقی، استرس و افسردگی در این دوران برای کودک به وجود آورد.
شریفی باستان با بیان اینکه قرار گرفتن در برابر مواد سمی به خصوص سرب خیلی سریع بر رشد مغز تاثیر خواهد گذاشت، ادامه داد: آلودگی هوا به غیر از اختلالات روانشناختی که می تواند بر روی افراد ایجاد کند، نسبت به کارکردهای شناختی و عملکرد روزانه افراد از جمله بر روی توجه و تمرکز، حافظه، درک مفاهیم، تصمیم گیری، پردازش اطلاعات، حل مساله و در مجموع توانایی هایی که در وجود یک فرد نقش تعیین کننده ای دارد، تاثیر منفی خواهد گذاشت.
این روانشناس بالینی در بخش دیگری از صحبت های خود اضافه کرد: طبق پژوهش های به عمل آمده، افرادی که بیشتر در معرض آلاینده ها قرار دارند یا در مناطق آلوده زندگی می کنند، نسبت به ساکنین مناطق کمتر آلوده دارای ضعف قابل توجه در کارکردهای شناختی هستند و تاثیر آلودگی هوا در این رابطه تمام افراد جامعه را با کارکردهای شناختی مشخص دربرمی گیرد.
آلودگی هوا؛ خشونت و پرخاشگری را رواج می دهد
"افسانه نزاکتی" یکی دیگر از کارشناسان ارشد روانشناسی نیز در این باره معتقد است: آلودگی هوا امروزه یکی از مهم ترین چالش‌های جوامع صنعتی است؛ که منجر به آسیب های جسمی و روحی و روانی متعددی می شود.
وی افزود: اضطراب، زودرنجی، خشونت و پرخاشگری و همچنین افسردگی از جمله آسیب های روحی – روانی ناشی از آلودگی هوا محسوب می شود.
نزاکتی تصریح کرد: تنفس کنندگان این هوا بر اثر جزئی ترین فشارها در محیط اجتماعی واکنش نشان می دهند؛ این امر که بی تردید سازگاری های اجتماعی را تحت تاثیر قرار می دهد؛ برقراری روابط اجتماعی و دوست‌یابی را نیز با دشواری روبه رو می کند.
وی با بیان اینکه آلودگی هوا همچنین قدرت تمرکز و یادگیری را با اختلال مواجه می کند؛ یادآور شد: احساس خستگی؛ بی قراری و همچنین تپش قلب نیز از دیگر آسیب های آلودگی هوا محسوب می شود.
این روانشناس "خودبیماری انگاری" را یکی دیگر از آسیب های روحی – روانی آلودگی هوا عنوان کرد و گفت: این آسیب سبب اضطراب بیماری می شود؛ به عبارت دیگر "خودبیمارانگار" علی‌رغم برخورداری از سلامت جسمانی نگران بیماری است؛ به طور مداوم به پزشک مراجعه می کند و خواستار ارزیابی است.
