به گزارش پایگاه خبری دانا موسسه فرهنگی، هنری و کاربردی خیبر کرج، موسسه‌ای مردمی است که به همت جمعی از دانشجویان جوان و بسیجی فعالیت خود را از سال ۱۳۷۸ شروع کرده است و فعالیت‌های پژوهشی را در قالب پروژه‌های تحقیقاتی از قبیل زن، حجاب و عفاف، خانواده و سبک زندگی انجام داده است.
ایده پردازی و ارائه طرح‌های ملی در خصوص حجاب و عفاف در حوزه‌های عمومی و تخصصی مانند آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها و… از فعالیت‌های این موسسه به شمار می‌آید.
نعیمه اسلام لو مدیر موسسه خیبر، تحصیلکرده رشته زبان و ادبیات انگلیسی، پژوهشگر حوزه عفاف و حجاب با ۲۰ سال تجربه فعالیت نظری و عملی است و تالیف چند جلد کتاب و پژوهش‌هایی با محوریت حجاب و عفاف را در کارنامه خود دارد.
خبرنگار حوزه در گفتگو با این پژوهشگر به بررسی وقایع اخیر مرتبط با موضوع عفاف و حجاب، بررسی چالش‌های مسیر ترویج فرهنگ عفاف و نهادینه کردن ارزش اجتماعی حجاب اسلامی در جامعه پرداخته است.
متن گفتگو را در ادامه بخوانید:
حوزه: در خصوص اتفاقات اخیر تحلیل جنابعالی چیست و دلیل رخ داد این حادثه و حوادث بعد از آن را مرتبط با برخورد گشت ارشاد می‌دانید یا دلایل دیگر؟
حوادث اخیر نشان داد؛ همیشه دشمنان انقلاب اسلامی به دنبال بهانه بوده و هدف اصلیشان ضربه زدن به نظام اسلامی و براندازی است. آن‌ها با هر چیزی که بتوانند، گروهی از مردم را با خودشان همراه می‌کنند، زمانی انتخابات و زمانی موضوع گرانی بنزین بود.
موضوع پلیس امنیت اخلاقی یا همان گشت ارشاد سال‌ها است که روی آن کار می‌شود و رفتار پلیسی با مساله حجاب را بهانه می‌کنند تا علیه نظام اسلامی پرچم خود را بالا ببرند. حجاب اسلامی از اول انقلاب به عنوان نماد پرچم اسلام و انقلاب اسلامی مطرح بوده و به قول رهبر انقلاب اسلامی؛ " کسی آن را نمادش نکرده، بلکه خصلت نمادین این رفتار و پوشش اجتماعی است که این خاصیت را دارد"؛ بنابراین دشمنان از روز‌های اول پیروزی انقلاب اسلامی، تمرکزشان را روی حجاب گذاشتند و به کار‌های فرهنگی که کم و بیش در کشور انجام شده و می‌شود توجه نمی‌کردند، بلکه گشت ارشاد را بهانه خوبی برای خود انتخاب کردند.
مسئله دشمنان حجاب نیست هدفشان براندازی است
از این رو بعد از فوت آن خانم (مهسا امینی) در مرکز پلیس بهانه خوبی پیدا کردند و تمام برنامه‌های عناصر وابسته آمریکایی مثل مصی علینژاد و سایرین بر روی این موضوع متمرکز شد. همانطور که خود آن‌ها اعتراف می‌کنند، مسأله آن‌ها حجاب نیست، بلکه بهانه‌ای برای شروع کارشان بوده و هدفشان براندازی است و می‌خواهند حجاب را به عنوان نماد و پرچم مسلمانی از زن مسلمان و جامعه اسلامی بگیرند و پس از آن گام‌های بعدی را به خیال خامشان در مسیر براندازی طی کنند.
حوزه: به نظر شما تفکیک دو موضوع "حجاب و عفاف" و پوشش قانونی در جامعه چه کمکی به وضعیت امنیت اجتماعی در جامعه می‌کند؟ حجاب اسلامی که نیازمند کار فرهنگی تقویت ایمان و افزایش آگاهی دینی است و پوشش قانونی که در هر کشوری وجود دارد و برای اجرای آن نیاز به حضور پلیس امنیت اجتماعی است.
بهتر است این موضوع را به دو بخش حجاب اسلامی و پوشش قانونی تقسیم بندی نکنیم. تمام ارزش‌های اجتماعی برای اینکه در جامعه اسلامی حاکم باشند، علاوه بر تبلیغ، اقناع و تبیین احتیاج به ضوابط و قوانینی دارند که ضامن اجرایی این قوانین باشند. حجاب یک حکم دینی است، اما تفاوتش با سایر احکام چیست. در دسته بندی احکام اسلامی برخی احکام فردی هستند؛ مثل نماز و روزه که قانونی برای اجرای آن وجود ندارد، چرا که احکام فردی روی دیگران ظاهرا اثر ندارد. اما احکام رفتار‌های اجتماعی که وجه اجتماعی دین است و روی افراد جامعه اثر گذار است به دیگران مربوط می‌شود.
به جای پرخاش به پلیس پاسخگوی کم کاری‌ها باشید | کوچه و خیابان حریم خصوصی نیست | ترویج بی حیایی در سینما و شبکه خانگی
لباس پوشیدن هر کسی در حریم خصوصی اش به خودش مربوط است، اما در حریم عمومی شخص نمی‌تواند بگوید این موضوع به خودم مربوط است. به خاطر این وجه اجتماعی، مسأله حجاب جنبه قانونی پیدا می‌کند. پس حجاب از این جهت که روی دیگر افراد جامعه اثر دارد به دیگران ربط داشته و جنبه قانونی دارد.
مسئله حجاب نیازمند دو بال هدایت افکار و مدیریت رفتار
قوانین حجاب قرار است، حد شرعی حجاب را حد نصاب قرار بدهند، اما در حال حاضر در عمل این طور نیست. در حالی که ضوابط پوشش در مدارس و در دانشگاه‌ها حدود خوبی از پوشش اجتماعی را معیار قراردادند، اما در کف خیابان آن ضوابط برای پوشش دیده نمی‌شود. در واقع حدی از بی حجابی که برایش جرم انگاری شده مصادیق ناهنجاری است.
ما برای مسئله حجاب در جامعه به دو بال نیاز داریم؛ هدایت افکار و مدیریت رفتار. اصل بر هدایت افکار، تبلیغ، تبیین و اقناع است، اما از آنجایی که همه انسان‌ها همیشه تحت تاثیر عقلشان نیستند و خیلی اوقات تحت تاثیرهیجاناتشان قرار دارند به خاطر همین ارزش‌های اجتماعی را در کنار تبیین و تبلیغ، قوانین هم برای آن مشخص می‌کنند.
مسئله پوشش اجتماعی با کار فرهنگی اصل است و بال دوم مدیریت رفتار است که اگر نباشد عده‌ای نمی‌خواهند زیر بار ارزش‌های اجتماعی بروند و به دنبال لذت و راحت طلبی و منافع آنی هستند بنابراین عدم التزام به قوانین، به دیگران در جامعه آسیب می‌زند.
حوزه: همکاری و هم افزایی موسسات، حوزه‌های علمیه، هسته‌های فرهنگی و ساماندهی روابط بین این نهاد‌ها را برای ترویج عفاف و حجاب چه مقدار تاثیر گذار می‌دانید و نقاط ضعف ما در این خصوص چیست؟
ما سه نهاد مسئول در حوزه ترویج فرهنگ حجاب و عفاف داریم؛ نهاد حاکمیت، نهاد حوزه و روحانیت و نهاد مردم که مسئولیتش متوجه متدینین می‌شود. در خصوص نهاد حوزه و روحانیت که متولی دین است، یعنی اگر ما حکومت اسلامی هم نداشته باشیم و متدینین جامعه هم تعداشان کم باشد، حوزه‌های علمیه بنا بر فلسفه شکل‌گیری‌شان به همراه حوزویان بایستی در امر تبلیغ و تبیین دین پیش رو باشند.
ضرورت تقویت گفتمان حجاب و تبلیغ و تبیین در حوزه‌های علمیه
در حوزه حجاب نیز پیش رو بودن حوزه علمیه در امر تبلیغ و ترویج این ارزش اسلامی و اجتماعی بسیار ضروری است. امروز پرچم داری جهاد تبیین، تبلیغ و اقناع جامعه مخصوصا برای بانوان باید در دست حوزه‌های علمیه باشد.
متأسفانه در مواردی شاهدیم برخی چهره‌ها علیه گفتمان حجاب صدایشان بلند می‌شود. صدای جهاد تبیین در حوزه گفتمان حجاب از سوی نهاد‌های حوزوی بایستی بلندتر شنیده شود و در صورت بر طرف نشدن این چالش و ضعیف شدن چشمه جوشان تبلیغ سایر موسسات و نهاد‌های دیگر هم دچار ضعف و کم کاری می‌شوند. از این رو در صورت تقویت گفتمان حجاب در حوزه‌های علمیه شاهد اتفاقات خوبی خواهیم بود.
حوزه: نظر شما در خصوص پژوهش‌هایی که بر روی عفاف و حجاب در کشور انجام شده و می‌شود چیست و اعتبار سنجی آن بر اساس چه معیار‌هایی است؟
متاسفانه پژوهش در کشور ما ساز و کار علمی محدود کننده‌ای دارد و کارآمد نیست. در حوزه و دانشگاه پیرامون حجاب پژوهش‌های بسیاری انجام شده که در کتابخانه‌ها بی استفاده می‌ماند و فرهنگ بی حجابی روز به روز افزایش می‌یابد. ما احتیاج به این جنس پژوهش‌ها نداریم، بلکه نیاز به پژوهش‌های کاربردی به زبان مردم داریم.
ما اخیرا کتاب‌هایی با عنوان" بی پرده با حجاب"، "جواهرانه"، "ما طلبکاریم" تهیه کردیم و ۵ کتاب نرگس، فرشته‌ها عاشق می‌شوند، حریر و خاطرات سفیر، پنجره چوبی که قابل رقابت با رمان‌های جذاب باشند را تولید کردیم.
من به عنوان پژوهشگری که حدود ۲۰ سال است در حوزه عفاف و حجاب فعالیت می‌کنم، تاکید می‌کنم پژوهش‌هایی که در مراکز آکادمیک انجام می‌شود، هر چقدر هم موضوعات جذابی داشته باشند در عمل تاثیری ندارد. پژوهش‌هایی که در سطح کشور انجام شده، نتایج مختلفی دارد باید یکسان سازی شود تا نتیجه خوبی داشته باشند.
اما متاسفانه در پژوهش‌های میدانی و افکار سنجی طراحی سوالات کار آمد نیست. اما در پژوهش‌هایی که ما اخیرا انجام دادیم نتیجه جالبی به دست آمده که در قالب برنامه تلوزیونی "چراغ" در قالب نظر سنجی با طراحی سوال‌های خوب دستاورد‌های جالبی داشت. اگر سوال درست از مردم پرسیده شود، جواب خوب و درستی می‌دهند.
۷۶تا۹۶درصد جامعه حجاب را ارزش اخلاقی و دینی می‌دانند
در افکار سنجی انجام شده وقتی از مردم می‌پرسند؛ آیا حجاب یک ارزش اخلاقی است؟ حداقل ۷۶درصد و حداکثر ۹۶درصد می‌گویند؛ بله ارزش اخلاقی و دینی است. اما در رفتار سنجی‌ها کمتر از ۵۰ درصد به حجاب شرعی عمل می‌کنند و در برخی نظر سنجی‌ها ۳۵ یا ۶۰ درصد حجاب شرعی را رعایت می‌کنند، این مسأله نشان می‌دهد؛ حجاب هم مثل سایر ارزش‌های اخلاقی دیگر مثل راستگویی، مهربانی با اینکه مردم به آن اعتقاد دارند، اما در عمل به آن موانعی وجود دارد.
عدم التزام عملی به حجاب نتیجه بستر‌های نامناسب فرهنگ بی حجابی است
از این پژوهش‌ها می‌توان نتیجه گرفت که حجاب به عنوان یک ارزش در جامعه مورد پذیرش است، اما اینکه مردم التزام عملی به آن ندارند به دلیل این است که بستر‌های اجرایی آن را در جامعه فراهم نکردیم. به طور مثال در سینما و شبکه خانگی و فضای مجازی رها شده فرهنگ بی حیایی ترویج می‌شود. در بازار مد و لباس شاهد مانتو‌ها و لباس‌های غیر اسلامی هستیم، پس چطور توقع داریم که التزام عملی به حجاب را شاهد باشیم.
حکومت اسلامی وظیفه دارد تا بستر جامعه عفیف را فراهم کند. در حالی که برخی از نهاد‌ها با کوتاهی‌های خود زمینه و بستر رفتار‌های غیر عفیفانه را فراهم می‌کند، بنابراین تا زمانی که نتوانیم در جامعه بستر حجاب را فراهم کنیم، نمی‌توانیم نتیجه مناسب را بگیریم. مسئولان و متولیان امر باید شرایط زیست عفیفانه جامعه را فراهم کنند.
حوزه: اخیرا یکی از مسئولان سابق کشور طی اظهاراتی اعلام کرده است؛ «وقتی ۵۰ درصد بانوان کشور حجاب کاملی ندارند، نباید پلیس را درگیر ماجرا کرد. درباره قانون حجاب همانند قانون ممنوعیت ماهواره رفتار شود؟! و همان گونه که درباره استفاده از ماهواره برغم وجود قانون، سختگیری نمی‌شود درباره حجاب هم همین گونه شو؟!. شما به زمان شاه نگاه کنید، مگر ترویج بی‌حجابی نمی‌شد، اما چقدر از مردم حجاب داشتند و رعایت می‌کردند! آن زمان علمای ما مسیر درستی را طی می‌کردند. نکته دیگر آن که، نباید کاری کرد که چنین مسائلی، جنس حکومتی پیدا کند. در این صورت، رفتار اجتماعی آن جنس دیگری پیدا می‌کند. سوال این است آیا حکومت در همه امور باید چنین دخالت کند؟» نظر شما درباره این اظهارات چیست؟
چند نکته عجیب در این اظهارات وجود دارد. اول اینکه گفتند ما نباید حجاب را حکومتی کنیم. اساسا فلسفه تشکیل حکومت اسلامی اجرای احکام اجتماعی دینی مردم است. مردم در دوران پهلوی و طاغوت برای اجرای احکام فردی همچون نماز، روزه و خمس مشکلی نداشتند. مردم در خانه و مساجد اعمال عبادت فردی خود را انجام می‌دادند. چیزی که باعث شکل گیری انقلاب اسلامی با آن همه سختی و دادن خون هزاران شهید در دوران انقلاب و جنگ تحمیلی و شکنجه جوانان زیادی در زندان‌های ساواک شد، این بود که مردم خواهان حاکمیت اسلام و اجرای احکام اجتماعی دین بودند.
فلسفه تشکیل حکومت اسلامی اجرای احکام اجتماعی دین است
سؤال اینجاست، مگر حکومت اسلامی دست خودش است که بگوید من این احکام اجتماعی را اجرا می‌کنم یا نمی‌کنم. پس فلسفه تشکیل حکومت اسلامی چیست؟. آیا غیر از اجرای احکام اجتماعی است؟ که از وظایف اصلی حکومت اسلامی است که به خواست مردم این انقلاب اسلامی شکل گرفته؛ بنابراین حکومت اسلامی چطور می‌تواند نسبت به اجرای احکام اجتماعی بی تفاوت باشد.
سؤال دیگر اینکه ایشان از نظر سنجی‌ها خبر دارند؟ ۷۶ درصد تا ۹۶ درصد مردم معتقد به ارزش حجاب اسلامی و اخلاقی هستند و اگر فاصله بین اعتقادشان با رفتارشان وجود دارد، باید شرایط را برای آن‌ها تسهیل کنیم، نه اینکه صورت مساله را پاک کنیم، وقتی جامعه به سمت بی حیایی و به سمت ضد اخلاق پیش می‌رود، زمینه اجرای این عمل اسلامی فراهم نمی‌شود.
در دوران پهلوی و از شروع کشف حجاب رضاخانی تا پیروزی انقلاب اسلامی وضعیت حجاب روز به روز بدتر می‌شد و فضای غیر عفیفانه در جامعه حاکم بود. اگر قرار بود هر کسی در سطح جامعه هر رفتاری که می‌خواهد انجام دهد مثلا روزه خواری علنی، شراب خواری و یا کشف حجاب پس وظیفه حکومت اسلامی چیست؟ هیچ کس توقع ندارد که تمام مردم حجاب اسلامی کامل را داشته باشند، اما باید ضوابط هنجار‌های اجتماعی در حد، حداقلی آن در جامعه رعایت شود.
پژوهش‌ها پیرامون گشت ارشاد؛ تنها با مصادیق نا هنجاری برخورد می‌کنند
من پیرامون جرم انگاری‌های پلیس امنیت اخلاقی و گشت ارشاد پژوهش‌هایی کردم که پلیس با چه افرادی برخورد می‌کند. پلیس با مصادیق ناهنجاری، چون بازبودن مانتو، بیرون بودن بخشی از بدن و پاچه کوتاه و نداشتن روسری برخورد می‌کند.
باید به درستی مشخص شود، منظورشان از اینکه پلیس برخورد قانونی نکند و یا قانون پوشش اجرا نشود چیست؟ هر کجای دنیا ضوابط و قوانین خودش را دارد. در هیچ کجای دنیا با شلوارک و لباس لب ساحل به مدرسه، دانشگاه و اداره نمی‌روند. ضوابط پوشش در همه کشور‌ها وجود دارد و قانون بردار است، چرا که مساله شخصی نیست و حد آن را در هر کشوری بر اساس ایدئولوژی حاکم مشخص می‌کنند.
وقتی ضوابط مشخص می‌شود، چطور می‌توانیم آن را اجرا نکنیم. یعنی جامعه را رها کنیم هر طور که خواست کار کند؟!. مساله حجاب یک پروسه نیست که اگر رهایش کنیم به طور طبیعی طی بشود، بلکه یک یک پروژه است. دشمنان بنا دارند که علیه حجاب کار کنند و به شکل متمرکز از زمان پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون یک نفس علیه حجاب تلاش کردند، وقتی دشمن دارد این همه تلاش می‌کند، چرا ما نباید کاری انجام دهیم.
مسئولان فرهنگی به جای پرخاش به پلیس پاسخگوی کم کاری هایشان باشند
البته اصل بر کار فرهنگی است. صدا و سیما، مجلس شورای اسلامی که ایشان مسئولیتش را سال‌ها بر عهده داشته، چه کار فرهنگی و تبلیغی انجام دادند که امروز همه انتقاد‌ها به سمت پلیس است که پلیس هم هیچ کاری نکند. در این سال‌ها بیشتر فرهنگ بی حیایی در برخی فیلم‌ها و سریال‌ها تبلیغ می‌شد. افراد چادری را سطوح پست جامعه نشان می‌دادند که البته خدا را شکر تا حدودی این مسئله امروز برطرف شده است.
بله، اصل بر کار فرهنگی است، اما مگر می‌شود یک ارزش اجتماعی را بدون دخالت دادن قانون مدیریت کنیم تا به نقطه مطلوب برسیم. معیار کسانی که می‌گویند؛ پلیس یا حکومت در این زمینه ورود نکند چیست؟ با وجود ناهنجاری‌های اجتماعی در جامعه برای اجرای قانون چه ساز و کاری را پیشنهاد می‌کنند.
برخی اظهار نظر‌ها به نظر می‌رسد؛ ژست‌های سیاسی است در جهت توجه و جلب نظر و حفظ منافع است. امروز کسانی که خودشان متولیان فرهنگی بودند، باید راهکار عملی برای اجرای قانون حجاب و پوشش اسلامی بدهند نه اینکه به دنبال حرف‌های پوپولیستی باشند.
