به گزارش پایگاه خبری دانا آیت الله اراکی در جمع تعدادی از طلاب و دانش پژوهان حوزه‌های علمیه با موضوع «ماهیت فقه فرهنگ و نظام مسائل آن» سخن می‌گفت با اشاره به این که قلمرو فقه، علم به احکام و افعال ارادی و اختیاری مُکلّفین اعم از رفتار‌های فردی و اجتماعی است بیان کرد: رفتار اجتماعی به معنای رفتار فردی بسیاری از انسان‌ها نیست، بلکه رفتار مردم در یک جامعه نظم یافته و دارای حاکمیت و قانون است.
وی فرهنگ را مقوله‌ای اجتماعی دانست و ادامه داد: فرهنگ مجموعه‌ای از رفتار‌های اختیاری انسان هاست که در جامعه صورت می‌گیرد، به بیان دیگر فرهنگ، مجموعه‌ای از اوامر و نواهی است و از این رو بحث فقه فرهنگ هم در این موضوع پیش می‌آید.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم همچنین گفت: هر مقوله‌ای مانند هنر و رسانه که متعلق فعل اختیاری بشر باشد، امر و نهی و به تعبیر دیگر، فقه دارد و وظیفه فقیه این است که حُکم شرعی آن را جستجو و پیدا کند، حتی اگر فاعل آن تنها یک فرد باشد.
وی با اظهار تأسف از انتقاد برخی نسبت به دروسی مانند فقه رسانه و فقه فرهنگ خاطر نشان کرد: این که تا امروز کمتر از این مسائل صحبت شده به معنای فقدان فقه برای آن‌ها نیست.
آیت الله اراکی با بیان این که فرهنگ تعاریف زیادی دارد که البته برخی از آن‌ها بیش از آن که تعریف باشند، ذکر مصادیق هستند اظهار کرد: تعریف باید ضوابط کلی یک موضوع را مشخص کند تا بتوان همه مصادیق آن را برشمرد، بر این اساس برخی از فرهنگ به مجموعه‌ای نظام یافته از نگرش ها، دانش‌ها و ارزش‌ها که به طور گسترده در میان مردم وجود دارد تعبیر می‌کنند، مجموعه‌ای که می‌توان هویت را بر اساس آن آشکار کرد.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام سپس به تعریف خود از فرهنگ توجه داد و تصریح کرد: فرهنگ را می‌توان منظومه‌ای از پسند‌ها و ناپسند‌های پذیرفته شده یک جامعه یا همان معروف‌ها و منکر‌ها تعریف کرد که دارای سه حوزه اصلی باورها، گفتار‌ها و رفتارهاست که هر یک از این سه مقوله هم به دو عرصه خُرد و کلان تقسیم می‌شود.
وی درباره ملاک خُرد و کلان بودن در این موضوع گفت: عرصه خُرد به معنای عرصه فردی، ولی درون اجتماعی و عرصه کلان به معنای عرصه حاکمیتی است.
آیت الله اراکی با اشاره به آیه مبارکه «یا ایّها الّذین آمَنوا آمِنوا …» بیان کرد: یکی از نکات مهم در توضیح و تفسیر این آیه، آن است که تعبیر «آمَنوا» به معنای تصدیق و باور مؤمنان و «آمِنوا» به معنای تسلیم در برابر خداست، به بیان دیگر می‌فرماید اکنون که به خدا و رسولش باور دارید، پس این باور باید تسلیم در برابر خدا و رسول خدا را به دنبال داشته باشد.
وی اضافه کرد: این نکته در آیات دیگری مانند «… لِمَ تؤذوننی و قد تعلمون أنّی رسول الله الیکم …» نیز اشاره شده است.
عضو مجلس خبرگان رهبری با تصریح بر این که مشکل بسیاری از جوامع در موضوع «پساباورها» است بیان کرد: باور‌هایی در همه جوامع وجود داشته، دارد و خواهد داشت، اما نکته مهم تر، تسرّی دادن پساباورها در زندگی یعنی تسلیم عملی در برابر این باور است.
وی با اشاره به برخی سرفصل‌های «فقه فرهنگ» ادامه داد: تعریف مسئولیت‌های پیش باورها مانند این که انسان به بهانه ندانستن، از عمل نکردن به وظیفه مصون نیست و باید به دنبال یادگیری وظایف خود باشد از جمله نکاتی است که در این موضوع مورد بررسی قرار می‌گیرد، ضمن آن که «پساباورها» نیز در فقه فرهنگ مهم است و درباره آن و البته دیگر موضوعات زیرمجموعه‌ای هر یک از این سرفصل‌ها بحث می‌شود.
آیت الله اراکی سپس به موضوع آزادی بیان پرداخت و تأکید کرد: هیچ نظام و فرهنگی آزادی بیان را به معنای این که هرکه هرچه دلش می‌خواهد بگوید قبول ندارد؛ چراکه هر جامعه برای خود قوانین، مقررات و ضوابطی دارد.
این استاد حوزه علمیه سپس به موضوعات فقه فرهنگ در حوزه کلان توجه داد و خاطر نشان کرد: در این سرفصل موضوعاتی مانند این که حاکمیت باید چه فرهنگ و باوری داشته باشد و با چه معیار‌هایی با مردم رفتار کند و سخن بگوید مورد بررسی قرار می‌گیرد.
وی اضافه کرد: باید توجه داشت که کل دستگاه حاکمیتی باید خداباور باشد، خودش را برتر از مردم نداند و البته در برابر مردم احساس مسئولیت کند.
