اذان یک نوع اعلان و از شعائر دین اسلام است

به گزارش پایگاه خبری دانا حجت الاسلام والمسلمین کمیلی از اساتید حوزه علمیه قم در درس اخلاق خود با اشاره به آداب معنوی نماز و اقامه، گفت: در ادامه جلسات گذشته از کتاب آداب الصلاة حضرت امام خمینی رضوان الله علیه مباحث ما به مبحث اذان رسید، حدود ۳۰ صفحه از کتاب به اسرار و آداب اذان اختصاص پیدا کرده، و این نشان می‌دهد که مسئله اذان از زمان رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم یک امر مهمی بوده است.

این استاد حوزه افزود: اذان یک نوع اعلان و از شعائر دین اسلام است. شما در اذان اعلام شهادتین می‌کنید؛ البته در احادیث اذان، اشهد ان علی، ولی الله را ندارد، فقط همان دو شهادت اول یعنی، شهادت به وحدانیت الله و شهادت به رسالت پیامبر است.

حجت الاسلام والمسلمین کمیلی با اشاره به تنها سند معتبری که شهادت به ولایت حضرت علی علی السلام در آن آماده گفت: حدیث من قال لا اله الا الله محمد رسول الله فلیقل امیرالمومنین علی علیه السلام است. شما هر وقت اسم خدا را آوردی، اسم پیامبر را آوردی، اسم حضرت علی را هم بیاور. بگو علی امیر مومنان است. اشهد ان علیا، ولی الله یک شعاری است، همان طور که حَیِّ علی خَیرِ العَمَل یک شعار است. ولی این که انسان توجه نکند به معنای کلمات، و فقط لقلقه زبان باشد موثر نخواهد بود. این باطن تو هم، همراه با ظاهر حرکت کند، باید مثل زبان که قلقله‌ای دارد، باطن هم قلقله‌ای داشته باشد. چون شما در محضر خدا هستی. آیا می‌دانید مورد حمد و ستایش چه کسی هست؟ باید اقرار داشته باشید که همراه شما فرشتگانی هستند. چرا ما غافلیم؟ به غیر فرشتگان طرف راست و چپ، فرشتگان دیگری هستند که اگر نبودند شیاطین انسان را تکّه و پاره می‌کردند. چقدر ما باید قدردان خدا باشیم.

استاد حوزه علمیه گفت: ما مسائل غیبی، عقاید غیبی زیاد داریم. ابتدای سوره بقره می‌خوانیم یُومنونَ بِالغَیب؛ بنابراین به این مقیّدات اعتقادی باید اعتقاد داشت؛ و یُومنونَ بالله و برُسُلهِ و ملائکَتِه، همان طور که به خدا ایمان دارید، به امامان ایمان دارید، ایمان به ملائکه نیز جزء اعتقادات ما هست؛ و لو که این‌ها مُغیَّب‌های غیبی هستند.
هستند برخی از اولیاء الهی که راحیه طیّبه آن‌ها را استشمام و ندای آن‌ها را می‌شنوند. در مکاشفات با آن‌ها مسائلی دارند.
غیر از ملائکه‌ای که با خودِ شخص انسان است، و غیر از آن موجودات غیبی که مرئی نیستند، خیلی از غیبیّات هست، اعتقاد به معاد یک مسئله غیبی است.

وی بیان کرد: بنابراین خیلی از مسائل ایمانی غیبی است. یک ملائکه دیگری هم وجود دارند که در آسمان‌ها و زمین هستند، آن‌ها را باید شما ولو این که نمی‌بینید و صدای شان را نمی‌شنوید، ولی باید اقرار به آن‌ها هم داشته باشید. بعد می‌فرماید به حسب چهار تکبیر که در اذان است، چرا چهار مرتبه تکرار شده است؟ این برای یادآوری عظمت و کبریایی خدا است، وقتی که شما می‌گویی خداوند بزرگ‌تر از آن است که به وصف در بیاید، از چه چیز بزرگ‌تر است خدا؟ از همین آیات خود بزرگتر است دیگر، آیات آفاقی و انفسی. از شئوناتی که دارد. با الله اکبر گفتن شما می‌گویی من نمی‌توانم وصف کنم، نمی‌توانم نعمت‌های تو را به شمار بیاورم، خدایا نمی‌توانم. عاجز از وصف تو هستم. اعلام قیام به فنای ذات، آن طور که شایسته ذات هست ما نمی‌توانیم حمد و ثنا کنیم.

حجت الاسلام والمسلمین کمیلی گفت: امام خمینی (ره) می‌فرماید همه این‌ها را باید جلوی چشم خودت ببینی، وارد نماز، وارد حریم خدا بشوی. همه این بزرگی ها، همه عظمت‌های خدا را باید به نظر بیاوری تا این که بعد آهسته آهسته وارد نماز بشویم. تا این جا بیانات امام خمینی قدس سره است، اما این روایتی که ما به آن اشاره می‌کنیم؛ سید احمد فهری که از رفیقان ما بوده اند و علاقه زیادی به استاد ما داشتند، زمانی که در نجف بودند و تشرف داشتند آقای حداد را می‌دیدند، اخیراً امام جمعه زینبیه شام بودند که پیکر ایشان را آوردند و در حرم امام رضا علیه السلام دفن کردند. سید احمد فهری دو جلد کتاب دارد به نام پرواز در ملکوت که شرحی است بر آداب الصلاه حضرت امام. در شرح ایشان روایاتی را آورده اند که حضرت امام نیاورده اند.

وی عنوان کرد: امام رضا فرمودند که إِنَّمَا أُمِرَ النَّاسُ‏ بِالْأَذَانِ‏ لِعِلَلٍ کَثِیرَةٍ؛ اینکه مردم مأمور شدند که باید اذان قبل نماز گفته بشود، حالا این اذان را هم گفتیم که دو نوع اذان هست، اذان اعلامی برای اعلام وقت، و یک اذان هم قبل نماز برای اعلام نماز است، هر دوی این‌ها یک اسراری دارد، یه عللی دارد، مِنْهَا أَنْ یَکُونَ تَذْکِیراً لِلنَّاسِی وَ تَنْبِیهاً لِلْغَافِلِ؛ یکی از فوائد اذان این هست که شما وقتی اذان می‌گویی اگر یک نفر کنار شما باشد، یا از بلندگو که پخش می‌شود، خوب همسایه‌های مسجد صدای اذان را می‌شنوند، از آن حالت سهو و غفلت متنبه می‌شوند، آگاه می‌شوند، هم وقت نماز را متوجه می‌شوند، هم به نماز مشغول می‌شوند.

وی گفت: فائده دوم وَ تَعْرِیفاً لِمَنْ جَهِلَ الْوَقْتَ وَ اشْتَغَلَ عَنْهُ؛ کسانی که در کار و کسب مشغول هستند، یعنی در وقت نماز در مسجد، در محل عبادت نیستند، خوب این آقا وقتی اذان را بشنود، جذب می‌شود برای نماز، و وقت را می‌فهمد، وَ یَکُونَ الْمُؤَذِّنُ بِذَلِکَ دَاعِیاً لِعِبَادَةِ الْخَالِقِ؛ فائده سوم این که این مؤذن دعوت دارد می‌کند مردم را به عبادت و پرستش خدا، وقتی می‌آید می‌گوید حی علی الصلاة یعنی بیایید نماز بخوانید، بیایید سجود و رکوع برای خدا بکنید، نماز یک نوع پرستش هست، دَاعِیاً لِعِبَادَةِ الْخَالِقِ و مُرَغِّباً فِیهَا؛ مردم را ترغیب می‌کند، وَ مُقِرّاً لَهُ بِالتَّوْحِیدِ؛ فائده چهارم این که دارد در برابر مردم اقرار می‌کند این مؤذن، اشهد أن لا اله الا الله وحدانیت خداست، توحید خداست، مُجَاهِراً بِالْإِیمَانِ مُعْلِناً بِالْإِسْلَامِ مُؤَذِّناً لِمَنْ یَنْسَاهَا؛ خوب هم توحید خداست، هم اقرار به رسالت پیامبر، با چی انسان مسلمان می‌شود؟ با همین دو شهادتین دیگر، این‌ها ارکان اسلام هستند، مؤذن می‌آید مردم را به این ارکان دعوت می‌کند، وَ إِنَّمَا یُقَالُ لَهُ مُؤَذِّنٌ لِأَنَّهُ یُؤَذِّنُ بِالْأَذَانِ بِالصَّلَاةِ؛ بعد می‌فرماید که خوب چرا مؤذن را مؤذن نام گذاشتند؟ یکی از جهت این که خوب اذان را اعلام می‌کند، یک فائده دیگر این که مؤذن یعنی اذن دهنده، اجازه دهنده، امام رضا می‌فرماید: لِأَنَّهُ یُؤَذِّنُ بِالْأَذَانِ بِالصَّلَاةِ؛ این دارد اذن می‌دهد مردم بیایید، نماز بخوانید، دارد اذن میدهد به نماز، پس مؤذن ممکن است که از لفظ اذن باشد.

حجت الاسلام والمسلمین کمیلی افزود: ممکن هم هست از لفظ اعلام باشد، وَ إِنَّمَا بُدِئَ فِیهِ بِالتَّکْبِیرِ وَ خُتِمَ بِالتَّهْلِیلِ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَرَادَ أَنْ یَکُونَ الِابْتِدَاءُ بِذِکْرِهِ وَ اسْمِهِ وَ اسْمُ اللَّهِ فِی التَّکْبِیرِ فِی أَوَّلِ الْحَرْفِ وَ فِی التَّهْلِیلِ فِی آخِرِهِ؛ میگوید خوب شما ببینید اذان با اسم الله اولش شروع می‌شود، الله اکبر، با اسم الله، بعد برو فصل فصل تا آخر، آخر چه هست؟ آخرش هم لا اله الا الله یعنی آخر اذان هم ختم می‌شود با اسم ذوالجلاله الله، همان طور که اولش می‌گوید، خوب این خیلی مهم است که شما خدا را این گونه یاد می‌کنی، وَ إِنَّمَا جُعِلَ مَثْنَی مَثْنَی لِیَکُونَ تَکْرَاراً فِی آذَانِ الْمُسْتَمِعِینَ؛‌ای نکه دوتا دوتا گفته شده، بله دو تا الله اکبر، دوتا دوتا می‌شود چهارتا در اول اذان، بعد آن‌های دیگر تا آخرش هر کدام دوتا دوتا، خوب می‌شود که یک دفعه بگوید، الان سنّی‌ها یک دفعه می‌گویند، خوب می‌شد که یک دفعه بگوید، ولی چرا دو دفعه؟ می‌فرماید که این برای این است که یک تکراری بشود، یاد خدا دائم مکرر در مکرر یاد بشود خدا، فی آذان المستمعین؛ در گوش‌های مستمعان، لذا مستحب است که مستمع وقتی صدای اذان را می‌شنود با خود مؤذن کلمه کلمه بگوید، اگر گفت الله اکبر این هم بگوید الله اکبر، اشهد أن لا اله الله همین طور تا آخر اذان.

وی یادآورشد: این اذان المستمعین گوش‌های شنونده‌ها وقتی این اذان را بشنوند دائم بیاد خدا بیشتر می‌افتند.

حجت الاسلام والمسلمین کمیلی عنوان کرد: تکرارش موجب یاد خدا بیشتر می‌شود، مُؤَکِّداً عَلَیْهِمْ إِنْ سَهَا أَحَدٌ عَنِ الْأَوَّلِ لَمْ یَسْهُ عَنِ الثَّانِی؛ میگوید اگر الله اکبر را نشنید، درست توجه نکرد، خوب وقتی شما داری تکرار می‌کنی خوب دومی را هم، دومی سومی چهارمی، این‌ها را بیشتر توجه می‌کند، خود شما هم همین طوری هستی، خود شما هم وقتی برای نماز اذان می‌گویی ممکن است مثلا تو اولی زیاد توجه نکنی، ولی وقتی تکرار می‌شود توجه و حضور قلب تان بیشتر می‌شود دیگر، این‌ها فائده تکرار است، و لِأَنَّ الصَّلَاةَ رَکْعَتَانِ رَکْعَتَانِ فَلِذَلِکَ جُعِلَ الْأَذَانُ مَثْنَی مَثْنَی؛ می‌گوید این که مثنی مثنی یعنی دوتا دوتا آمده در اذان این بخاطر آن نماز است، چون نماز هم دو رکعت دو رکعت هست، نماز صبح دو رکعت است، نماز ظهر هم دو رکعت دو رکعت است، اگر این طور است بنابراین مثل نماز می‌ماند. اذان مقدمه اذان است، مثل خود نماز که دو رکعت دو رکعت است.

این استاد حوزه علمیه قم بیان کرد: این هم دوتا دوتا است، وَ جُعِلَ التَّکْبِیرُ فِی أَوَّلِ الْأَذَانِ أَرْبَعاً لِأَنَّ أَوَّلَ الْأَذَانِ إِنَّمَا یُبْدَأُ غَفْلَةً وَ لَیْسَ قَبْلَهُ کَلَامٌ یُنَبِّهُ الْمُسْتَمِعَ لَهُ فَجُعِلَ الْأُولَیَانِ تَنْبِیهاً لِلْمُسْتَمِعِینَ لِمَا بَعْدَهُ فِی الْأَذَانِ؛ می‌گوید چرا حالا اولش چهارتا الله اکبر آمده؟ می‌گوید، چون قبل از الله اکبر دیگه چیزی نیست حالا این‌هایی هم می‌آیند آیه إن الله ملائکته را می‌خوانند یا چیز‌های دیگر می‌گویند قبل اذان این‌ها جزء فصول اذان نیست، ممکن است شخصی از همان الله اکبر شروع کند، اگر این طور هست قبلش کلامی نیامده است. حالا شما می‌خواهی اذان بگویی باید این تکرار شامل بشود تا این که هم خود شما و هم شنوندگان توجه کنند و خود را آماده کنند.