۲ شهریور؛ در تاریخ چه گذشت؟

امروز 2 شهریور برابر با 24 آگوست تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

79 - 3 شهر ایتالیا زیر مواد آتشفشان مدفون شد

24 آگوست سال 79 میلادی کوه وزوویوس Vesuvius در جنوب ایتالیا ناگهان دست به آتشفشانی زد و سه شهر آباد پمپیPompeii، هرکولائوم Herculaneum و ستابیائه Stabiae را با همه آثار تمدن و دهها هزار سکنه در زیر مواد مذاب و خاکستر آتشفشانی مدفون کرد. ایتالیا آن سال تابستان بسیار گرمی داشت و پیش بینی یک فاجعه طبیعی می رفت.

کوه وزوویوس

 این کوه بعدا هم چندین بار دست به آتشفشانی زده است.

410 - زوال امپراتوری روم در غرب

24 آگوست سال 410 میلادی ویزیگتها (Visigoth دسته ای از ژرمن ها) شهر رم را تصرف کردند و ویران ساختند و با این رویداد عمر امپراتوری روم در قلمرو غربی آن پایان یافت، ولی قسمت شرقی (قسطنطنیه) تا چندین قرن بعد از آن (سال 1453) به حیات خود ادامه داد. پس از ویزیگتها، وندالها Vandals به رم حمله بردند و دوباره آنجا را خراب کردند. رومی ها قرنها به ویزیگتها و وندالها زور گفته و حتی ایشان را وحشی خوانده بودند تا تعرض خود را به آنان توجیه کنند. شهر رم که روزگاری پایتخت یک امپراتوری بزرگ بود بعدا به مقر پاپ تبدیل شد و بازهم مرکز قدرت بود، ولی ایتالیا تا قرن نوزدهم یکپارچه نشد. از تئودوسیوس به عنوان آخرین امپراتور روم غربی که با ویزیگتها و وندالها هردو جنگید نام می برند.

تصویری از مجسمه تئودوسیوس

1572 - خونین ترین قتل عام مذهبی یکروزه در طول تاریخ

24 آگوست 1572 میلادی که در فرانسه به روز "Bartholomew" معروف است کاتولیکهای این کشور که دارای اکثریت مذهبی هستند از بامداد تا شامگاه این روز در شهر پاریس هفتاد هزار پروتستان – مرد، زن و کودک – را سر بریدند؛ زیرا که شاهزاده پروتستان به نام "هانری ناوار" با خواهر شاه کاتولیک فرانسه ازدواج کرده بود و کاتولیکها از آن بیم داشتند که سلطنت به دست پروتستانها افتد و سرانجام در یک شامگاه "هانری ناوار" را دستگیر کردند و او را مجبور ساختند که از پروتستانیسم دست بکشد و کاتولیک شود و وی که بعدا شاه فرانسه شد از ترس جان همان لحظه کاتولیک شد!. به نوشته پاره ای مورخان، این قتل عام به دستور شارل نهم شاه وقت فرانسه صورت گرفت. بعضی دیگر نوشته اند که شارل به توصیه مادرش، کاترین دو مدیسی، دستور داده بود که رهبر پروتستانها مقتول شود و با این عمل، قتل عام شروع شد. قتل عام از سپیده دم آن روز آغاز شده بود.

کاترین دو مدیسی

1577 - شهر قزوین قتلگاه خاندان صفوی!

24 آگوست 1577 میلادی، شاه اسماعیل دوم از سلسله صفوی که نوشته اند مردی سفاک بود و شهر قزوین را به قتلگاه خاندان صفوی و رجال وقت تبدیل کرده بود، ناگهان درگذشت. در توطئه های وقت، یک شاهزاده خانم صفوی به نام پریخان خانم دست داشت. اسماعیل دوم که قبل از شاه شدن در زندان بود دو سال سلطنت کرد. وی جانشین شاه طهماسب شده بود که 43 سال سلطنت کرده بود. شاه طهماسب بود که پایتخت را به شهر قزوین منتقل ساخته بود.

کاخ سلطنتی قزوین (پایتخت وقت ایران) در سالهای 1576 و 1577 به صورت لانه توطئه های مرگبار «پریخان خانم» در آمده بود که طبق برخی روایات، پدرش شاه طهماسب را هم در 1576 مسموم کرده بود. همین پریخان خانم که زنی جاه طلب بود تنها یک روز به حیدر میرزا برادر خود که برجای پدر، شاه طهماسب، نشسته بود امکان سلطنت داد و درنخستین شب سلطنت او را مسموم کرد تا شاه بعدی، فرد مورد نظر او باشد. پس از مرگ حیدر میرزا، اسماعیل میرزا پسر دیگر شاه طهماسب را که به دستور پدر به زندان افکنده شده بود (به اشاره پریخان خانم) آوردند و به نام شاه اسماعیل دوم بر تخت نشاندند. چون ابراهیم میرزا(پسر شاه اسماعیل اول) و عموی اسماعیل دوم و پریخان خانم که از شاعری و هنرهم بهره داشت مخالف انتصاب اسماعیل دوم به سلطنت بود، طبق توطئه پریخان خانم و تایید شاه اسماعیل دوم 20 ژوئن 1576 کشته شد. قتل ابراهیم میرزا که زمانی حاکم خراسان بود و در هرات می نشست، خراسانی ها را خشمگین ساخت. اسماعیل دوم که تعادل روانی نداشت کمر به قتل شاهزادگان صفوی که قلبا او را قبول نداشتند بست و پریخان خانم در این برنامه قرار گرقت و از میان برده شد. به لحاظ اهمیتی که صفویه برای خراسان قائل بود، یکی از پسران شاه وقت باید در شهر هرات، مرکز حکومتی خراسان، می زیست. شاهرخ میرزا پسر چهارم امیر تیمور (متولد 30 آگوست 1377 و متوفی در 20 آگوست 1447 میلادی) در طول سلطنت خود شهر هرات را پایتخت ایران کرده بود.

شاه اسماعیل دوم

شاهان صفوی در عین حال خود را، ولو اسما رئیس مذهبی کشور و صوفی بزرگ نیز می پنداشتند؛ زیرا شاه اسماعیل اول (رئیس وقت صوفیان) شیعه اثنی عشری را مذهب رسمی ایران اعلام کرده بود و شاهان بعد از او خودرا پاسدار این مذهب می دانستند.

پس از مرگ ناگهانی و مشکوک شاه اسماعیل دوم مقامات دولت و فرماندهان واحدهای قزلباش برادرش محمد را که قبلا به دستور شاه اسماعیل دوم کور شده بود به سلطنت برداشتند تا کسی مانع سوء استفاده ایشان از قدرت نشود. کار خودمختاری قزلباش به جایی رسیده بود که زن شاه (مادر شاه عباس) را که مانع ادامه فساد اداری می شد کشتند و جسدش را در بیابانهای قزوین قطعه – قطعه کردند و به همین سبب، شاه عباس که در هرات بود با لشکر خراسان به قزوین آمد و بر ضد پدر کودتا کرد و سپس دست به اصلاحات اداری و نظامی زد و با ایجاد یک ارتش ملی برای ایران، قزلباش را که یک قشون متعلق به چند ایل و طایفه بود مرخص کرد. شاه عباس بعدا پایتخت را از قزوین که در آنجا مادرش را کشته بودند به اصفهان انتقال داد.

1891 - توماس ادیسون  مخترع نامدار آمریکایی، حق امتیاز نخستین دوربین فیلمبرداری را دریافت کرد.

توماس ادیسون

1949 - آغاز کار «ناتو»

بیست و چهارم آگوست 1949 هری ترومن رئیس جمهوری وقت آمریکا اسناد نهایی تاسیس سازمان پیمان اتلانتیک شمالی (ناتو) را امضاء کرد (عکس بالا) و این سازمان دفاع جمعی غرب اجرایی = Effective شد. مقدمات ایجاد این سازمان از پیش به صورت محرمانه فراهم شده بود و کار تنظیم اصول آن از هجدهم مارس این سال آغاز و چهارم اپریل 1949 مورد تصویب قرار گرفته بود که در یکی از این اصول تصریح شده بود که حمله نظامی به یک کشور عضو به منزله حمله به همه اعضاء تلقی خواهد شد. دولت بلژیک و همسایگان یک سال پیش از این متحد نظامی شده بودند. ناتو با عضویت آمریکا، انگلستان، فرانسه، کانادا، هلند، بلژیک و لوکزامبورگ از 27 ژانویه 1950 آغاز بکار کرد و یکم اپریل همین سال وزیران کشورهای عضو در لاهه اجتماع و طرح مقابله با گسترش شوروی را تصویب کردند. سازمان پیمان ورشو برای مقابله با ناتو، در سال 1955 به وجود آمد.

هری ترومن درحالی که بزرگان کنگره و مقامات برجسته آمریکا در دو طرف او ایستاده اند دارد اعلامیه اجرائی شدن ناتو را امضا می کند که با ایجاد ناتو، جنگ سرد دو بلوک شدت یافت.

ترومن 19 دسامبر 1950 ژنرال آیزنهاور را به سرفرماندهی نیروهای نظامی ناتو تعیین کرد. این اتحادیه در جریان تاسیس با مخالفت ها و تظاهرات متعدد در کشورهای عضو رو به رو شد، ازجمله در هفتم ژانویه 1951 که آیزنهاور [و در آن زمان] 60 ساله فرمانده کل نیروهای ناتو وارد پاریس شد با تظاهرات خیابانی گسترده ای رو به رو گردید. با وجود این، وی در بارگشت به آمریکا در جلسه اول فوریه کنگره این کشور حضور یافت و خطاب به نمایندگان گفت که اگر نمی خواهند جنگ سرد جاری به جنگ گرم مبدل شود در اعزام نیروی نظامی به اروپا و اختصاص بودجه امساک نکنند. نخستین دبیرکل ناتو رسما اعلام کرد که هدف اصلی از تاسیس ناتو، خارج نگهداشتن و محدود کردن روسیه [به جای شوروی کلمه روسیه را بکار برد] و نیز مانع پیدایش ناسیونالیسم نظامی دیگری است.

ترومن اعلامیه اجرایی شدن پیمان را نشان می دهد

نخستین مقر «ناتو» پاریس بود. اتحادیه اعلام کرده بود که درهایش به روی ایتالیا، نروژ، دانمارک، ایسلند و پرتغال باز است. در 1952 دو کشور معارض با هم؛ ترکیه و یونان، در سال 1955 آلمان غربی و در سال 1982 اسپانیا به ناتو پیوستند. قبلا دولت هایی که گفته شده بود درهای این اتحادیه به رویشان باز است وارد اتحادیه شده بودند. این اتحادیه پس از فروپاشی بلوک شرق و شوروی گسترش یافت و با اینکه قراربود پس از انحلال سازمان پیمان ورشو (شرق سابق) منحل شود و یا به صورت یک انجمن سیاسی درآید دست به تقویت خود زده و تا بالتیک سابق شوروی را به خود ملحق ساخته، به انحلال یوگوسلاوی کمک کرده و اینک در افغانستان که خارج از محدوده آن است وارد مداخله شده است. قصد ناتو مبنی بر جلب عضویت گرجستان و اوکراین بود که چهره روسیه را در ماه آگوست 2008 تغییر داد و متعاقب آن معارضه تازه ای ـ گرچه نا آشگار ـ در جهان آغاز شده است که معلوم نیست تا کی و کجا ادامه یابد. ناتو در آگوست 2012 دارای 28 عضو بود. دولت ایالات متحده (آمریکا) از آغاز کار تا به امروز زعیم ناتو بوده است.

1991 - روز ملی و استقلال "اوکراین" از اتحاد جماهیر شوروی سابق

روسیه از اواسط قرن هفدهم میلادی، اشغال اوکراین که تحت تصرف لهستان بود را آغاز کرد و تا پایانِ قرن هجدهم، بخش اعظم خاک این کشور را تحت سلطه خود درآورد. پس از انقلاب کمونیستی شوروی، اوکراین استقلال یافت، اما در سال 1922م به عنوان یکی از جمهوری‏های شوروی به این کشور ملحق شد. البته اوکراین از آن زمان تا استقلال خود، از حق رأی در سازمان ملل برخوردار بود. تا سال‏های پایانی دهه 1980م، تحرکات استقلال طلبانه در اوکراین چندان قوی نبود. اما با آغاز روند استقلال ‏طلبی در جمهوری‏ های شوروی، اوکراین نیز خواستار استقلال شد و سرانجام در 24 اوت 1991م به آن دست یافت. اوکراین با بیش از 603 هزار کیلومتر مربع مساحت، در ساحل دریای سیاه واقع شده و در همسایگی کشورهای روسیه، روسیه سفید، لهستان، اسلواکی، مجارستان و رومانی قرار دارد. پایتخت اوکراینْ کِیف نام دارد و جمعیت این کشور در حدود 51 میلیون نفر می‏باشد که اکثریتِ آنان، ملیت اوکراینی داشته و از تیره نژادی سفید هستند. با توجه به رشد منفی جمعیت در این کشور، پیش‏بینی شده است تا سال 2025 جمعیت این کشور تا مرز 45 میلیون نفر کاهش یابد. مذهب مردم اوکراین مسیحیت و عمدتاً از پیروان آیین ارتدوکس می‏باشند. واحد پول این کشورْ هریونیا و زبان رسمی آنها اوکراینی است. نظام سیاسی حاکم بر اوکراین جمهوری چند حزبی با یک مجلس قانون‏ گزاری است. 24 اوت، هم‏زمان با روز استقلال اوکرایْن، به عنوان روز ملی این کشور نیز گرامی داشته می ‏شود.