در دنیای امروز، انتقاد به همه جنبه‌ها، به ویژه محیط کار، راه یافته است و کسانی که ظرفیت شنیدن واقعیت‌ها را ندارند، در این زمینه موفق نخواهند شد.
انتقادپذیری در روانشناسی دارای تعاریف متنوعی است، اما به‌طور کلی به معنای ارائه نظرات معتبر به منظور بهبود عملکرد دیگران می‌باشد. هدف اصلی از انتقاد، افزایش بهره‌وری در زمینه‌های کاری و زندگی شخصی است. بنابراین، انتقاد نباید تنها به معنای ایراد گرفتن تلقی شود. انتقاد غیرمنصفانه به‌طور مشخص ایرادگیری و تخریب شخصیت فرد محسوب می‌شود.
اولین گام در مواجهه با انتقاد، کنترل واکنش‌های خود است. پاسخ ما باید بر اساس بلوغ و حرفه‌ای بودن‌مان باشد و نباید با اخم یا چهره‌ای نامناسب واکنش نشان دهیم. در زمان دریافت انتقاد، بهتر است یک نفس عمیق بکشیم و کمی مکث کنیم. این کار به ما کمک می‌کند تا زبان بدن و حالت چهره خود را بهتر مدیریت کنیم. در محیط کار، نباید انتقاد را به‌عنوان حمله شخصی در نظر گرفت؛ زیرا هدف از بیان انتقاد، بهبود فرآیند کاری است. هر فرد باید نسبت به وظایف خود آگاهی کافی داشته باشد.
نقد باید به‌طور جدی مورد بررسی قرار گیرد. لازم است تا از بهانه‌جویی و حالت تدافعی خودداری کنیم. هرچه بتوانیم دلایل انتقاد را دقیق‌تر تحلیل کنیم، نتایج بهتری کسب خواهیم کرد. هر فرد باید به خود لطف کند؛ زیرا انتقاد می‌تواند فرصتی برای یادگیری و پیشرفت باشد. گاهی انتقاد به‌طور ناگهانی مطرح می‌شود و این ممکن است نیاز به زمان بیشتری برای پردازش آن ایجاد کند.
احترام به عنوان بهترین روش برای برخورد با انتقاد
یکی از بهترین راه‌ها برای مواجهه با انتقاد، احترام گذاشتن به شخص منتقد است. به عنوان مثال، فرض کنید کسی از کار یا رفتارتان انتقاد می‌کند. در این شرایط، ممکن است این انتقاد را بپذیرید یا نپذیرید. اگر آن را بپذیرید، این فرصت را دارید که یاد بگیرید و به بهبود زندگی خود بپردازید. اما اگر به رفتار و تصمیمات خود اطمینان دارید، می‌توانید به رویه خود ادامه دهید. بنابراین، اولین واکنش به انتقاد باید احترام به فرد منتقد باشد. انتقادها معمولاً فرصتی برای رشد هستند و هرچه بازخورد شما مثبت‌تر باشد، در نهایت به تقویت خودتان کمک می‌کند.
واکنش مناسب به انتقاد همیشه آسان نیست. به عنوان مثال، فرض کنید همسرتان اضافه وزن دارد و در حال خوردن مقدار زیادی سیب‌زمینی سرخ‌کرده است. اگر به او بگویید که باید کمتر بخورد، ممکن است ناراحت شود و بحثی شکل بگیرد. در اینجا ممکن است از خود بپرسید که آیا انتقاد شما غیرمنصفانه بوده است؟ در واقع، هیچ‌کس دوست ندارد دیگران نقاط ضعفش را بدانند و این موضوع می‌تواند احساس حقارت ایجاد کند. بنابراین هم انتقاد کردن و هم پذیرش انتقاد باید با روش‌های مناسب و مؤثر انجام شود.
انتقادپذیری از دیدگاه روانشناسی
برای درک بهتر نحوه برخورد با انتقاد، باید به جنبه‌های روانشناسی این موضوع توجه کنیم. انتقاد نوعی واکنش کلامی است که معمولاً کسی تمایلی به مواجهه با آن ندارد. انتقادپذیری به معنای داشتن روشی منطقی و صحیح برای مواجهه با این رفتار ناخوشایند است. هدف اصلی این است که روابط بین انتقادکننده و انتقادشونده بهبود یابد. از دید یک روانشناس، انتقادپذیری یعنی توانایی درجه‌بندی نوع و سطح انتقاد. انتقادی که شما را بسیار عصبانی می‌کند، می‌تواند بهترین فرصت برای رشد شما باشد، حتی اگر از طرف شخصی باشد که از او خوش‌تان نمی‌آید یا انتقاد غیرمنصفانه‌ای را مطرح کند.
برای یادگیری انتقادپذیری و تأثیرگذاری برخورد با انتقاد، ابتدا باید تفاوت بین انتقاد سازنده و تخریب‌گرانه را تشخیص دهید. باید بررسی کنید که آیا انتقاد مطرح‌شده واقعیت دارد یا خیر. در واقع، باید مطمئن شوید که هدف شخص مقابل کمک به رشد شماست یا اینکه می‌خواهد عزت نفس شما را زیر سوال ببرد.
هر فرد باید قضاوت منصفانه‌ای درباره خود داشته باشد، هرچند این کار دشوار است. باید رفتار و طرز فکر خود را در موقعیتی که باعث انتقاد شده، مورد بررسی قرار دهید. اگر این بررسی نتایج صحیحی به همراه داشته باشد، برخورد با انتقاد آسان‌تر خواهد بود. به‌طور کلی، انتقاد غیرمنصفانه معمولاً موجب واکنش‌های تدافعی بیشتری می‌شود.
چگونه انتقادپذیر باشیم؟
برای برخورد موثر با انتقاد، روش‌های جالب و کاربردی وجود دارد که می‌توانند به بهبود وضعیت کمک کنند.
1. گوش‌دادن با دقت: بهترین روش مقابله با انتقاد، گوش دادن با صبر و تحمل است. واکنش‌های اولیه را کنار بگذارید و به موضوع انتقاد به‌طور کامل گوش دهید تا متوجه شوید مسئله چیست و کدام بخش باعث این انتقاد شده است. خوب گوش دادن به معنای تسلیم شدن نیست، بنابراین صبور باشید.
2. شناخت حالت تدافعی: هر فرد باید آستانه تحمل خود را بشناسد. فرض کنید انتقاد سازنده است و به بهبود زندگی شما کمک می‌کند؛ بنابراین بهتر است از حالت تدافعی دوری کنید. تله‌های روانی ممکن است شما را به سرعت وارد دفاع از خود کنند و این می‌تواند فکر شما را مشغول کند.
3. شفاف‌سازی مسائل مبهم: اگر انتقاد مبهم است و نمی‌دانید به چه دلیلی مورد انتقاد قرار گرفته‌اید، از شخص منتقد بخواهید بیشتر توضیح دهد. ولی مراقب باشید که مانند وکیل رفتار نکنید و سوالاتتان باعث نشود که از موضوع خارج شوید.
4. توهین نکردن: اگر انتقاد به‌طور محترمانه بیان شده است، هرگز نباید اجازه دهید صحبت‌تان به سمت توهین برود. از دست دادن کنترل بر اعصاب بدترین واکنش در برابر انتقاد است.
با تعصب رفتار نکنید!
برخورد با انتقاد نباید با تعصب همراه باشد. در حالی که تعصب ممکن است در ابتدا احساس عزت نفس و قدرت در شما ایجاد کند، اما این رویکرد در طولانی‌مدت مفید نیست. تعصب یکی از موانع بزرگ در انتقادپذیری است. افرادی که نسبت به رفتار نادرست خود تعصب دارند، نمی‌توانند پیشرفت کنند و فرصت‌های رشد را از خود می‌گیرند. بهتر است نشانه‌های تعصب را از خود دور کنید.
پذیرش اشتباه
پذیرفتن اشتباه یکی از مهم‌ترین روش‌ها برای برخورد با انتقاد است. اگر متوجه شدید که اشتباهی رخ داده، بهتر است آن را بپذیرید و به فکر اصلاح آن باشید.
اگرچه ممکن است انتقاد محترمانه کم باشد، اما می‌توانید جنبه‌های مثبت آن را پیدا کرده و از آن برای رشد خود استفاده کنید. انعطاف‌پذیری در موقعیت‌های مختلف، قدرت زیادی به شما می‌دهد. سعی کنید روی اعتماد به نفس خود کار کنید و با لحنی مثبت، بپذیرید که اشتباه کرده‌اید و برای اصلاح آن آماده باشید.
برخورد با انتقاد در سنین جوانی
برخورد با انتقاد در دوران جوانی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. جوانان معمولاً تمایل کمتری به شنیدن نکات منفی درباره خود دارند که این امر می‌تواند منجر به واکنش‌های پرخاشگرانه یا حتی قطع ارتباط شود. بهتر است نحوه برخورد با انتقاد به گونه‌ای باشد که افراد بتوانند همه جوانب را در نظر بگیرند. به‌عنوان مثال، اگر مطمئن هستید که انتقاد مطرح‌شده منصفانه نیست، با آرامش توضیح دهید که شخص در اشتباه است. این رویکرد به شما کمک می‌کند تا خود را ثابت کنید.
البته هر فرد باید برخی اصول مهم را رعایت کند. برای مثال، افرادی که احساس می‌کنند کنترل خوبی بر اعصاب خود ندارند، بهتر است سکوت کنند. در دنیای امروز، انتقاد به همه جنبه‌ها، به ویژه محیط کار، راه یافته است و کسانی که ظرفیت شنیدن واقعیت‌ها را ندارند، در این زمینه موفق نخواهند شد.
انتقادپذیری در روانشناسی به این معناست که توانمندی‌های شما باید شناسایی و مورد توجه قرار گیرد، که در نهایت به کسب ارزش و اعتبار بیشتر کمک می‌کند.
