به گزارش پایگاه خبری دانا بانک مرکزی عنوان کرد:
گزارش پولی و بانکی سه‌ماهه نخست ۱۴۰۴
بانک مرکزی تازه‌ترین آمار پولی و بانکی مربوط به بهار ۱۴۰۴ را منتشر کرده است. بر اساس این گزارش، حجم نقدینگی در پایان خرداد به ۱۱,۰۵۸ هزار میلیارد تومان و پایه پولی به ۱,۴۴۴ هزار میلیارد تومان رسیده است.
تحولات نقدینگی
نقدینگی در سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴ نسبت به پایان سال قبل ۸.۸ درصد رشد داشته است.
نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه نقدینگی در خرداد ۳۲.۴ درصد گزارش شده؛ این در حالی است که در خرداد ۱۴۰۳ رقم مشابه ۲۶.۸ درصد بود. به عبارت دیگر، رشد نقدینگی بیش از ۵ واحد درصد بالاتر رفته است.
ثبت رشد بالای ۳۰ درصد، از اردیبهشت ۱۴۰۲ تاکنون بی‌سابقه بوده است.
یادآوری آموزشی: رشد نقدینگی به معنای افزایش مجموع «پول در دست مردم» و «سپرده‌های بانکی» است. اگر این رشد بیش از ظرفیت اقتصاد برای تولید کالا و خدمات باشد، نتیجه آن معمولاً افزایش تورم خواهد بود.
تحولات پایه پولی
پایه پولی در بهار ۱۴۰۴ نسبت به پایان ۱۴۰۳ حدود ۶.۳ درصد رشد داشته است.
نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه پایه پولی در خرداد ۲۹.۸ درصد بوده؛ در حالی که خرداد ۱۴۰۳ معادل ۲۳.۳ درصد بود.
عوامل اصلی افزایش پایه پولی و نقدینگی:
افزایش خالص مطالبات بانک مرکزی از دولت (به دلیل کاهش سپرده‌های دولت-سهم ۱۸.۵ درصدی در رشد پایه پولی)
رشد خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی(سهم ۱۲.۵ درصدی در رشد پایه پولی)
افزایش سایر اقلام ترازنامه(سهم ۷.۶ درصدی)
انتشار مازاد اوراق بدهی دولت و خرید بخش قابل توجهی از آن توسط بانک ها
تسهیلات تکلیفی
عامل کاهنده:
کاهش مطالبات بانک مرکزی از بانک‌ها(سهمی معادل منفی ۳۲.۳ درصد)
تحلیل سیاستی و اقتصادی
اگرچه بانک مرکزی از سال ۱۴۰۱ سیاست کنترل ترازنامه‌ای بانک‌ها را برای مهار نقدینگی در پیش گرفته بود، اما گزارش جدید نشان می‌دهد که در عمل موتور رشد پایه پولی با سرعت بیشتری فعال بوده و اثر آن در افزایش نقدینگی آشکار شده است.
حدود یک‌سوم از رشد نقدینگی سه‌ماهه نخست سال جاری، ناشی از استفاده دولت از تنخواه‌گردان خزانه بوده است؛ موضوعی که به معنای تأمین مالی کسری بودجه از طریق منابع بانک مرکزی است.
نسبت پول به شبه‌پول در این مدت حدود ۳.۵ درصد کاهش یافته است. این افت، بخشی به دلیل کاهش تب ارزی و طلا در بهار(عمدتا فروردین و اردیبهشت) و بخشی هم ناشی از فروکش کردن اثرات فصلی شب عید بوده است.
نکته اموزشی:
پول (M1): نقد + سپرده جاری (زود خرج می‌شود)
شبه‌پول: سپرده‌های مدت‌دار و پس‌انداز (نقدشوندگی کمتر)
نسبت پول به شبه‌پول = سهم پول‌های سریع خرج‌شدنی نسبت به پول‌های قفل‌شده در بانک.
اگر نسبت بالا برود: یعنی مردم پول نقد و جاری نگه می‌دارند علامت بی‌اعتمادی و انتظار تورم.
اگر نسبت پایین باشد: یعنی بیشتر پول در سپرده‌های مدت‌دار قفل شده آرامش و ثبات بیشتر.
نکته آموزشی: «ضریب فزاینده نقدینگی» یعنی میزان افزایش نقدینگی به ازای هر واحد افزایش پایه پولی. داده‌ها نشان می‌دهد این ضریب در بهار ۱۴۰۴ کاهش داشته؛ یعنی بانک‌ها نسبت به گذشته کمتر از پایه پولی جدید، نقدینگی خلق کرده‌اند. با این حال، چون خود پایه پولی رشد زیادی داشته، در نهایت نقدینگی همچنان بالا رفته است.
جمع‌بندی و چشم‌انداز
رشد نقدینگی از هدف ۲۵ درصدی (با دامنه خطای ±۲ واحد درصد) که پیش‌تر اعلام شده بود، فراتر رفته است. حتی اگر هدف جدید ۳۰ درصدی بانک مرکزی را مبنا قرار دهیم، باز هم رشد نقدینگی در خرداد بالاتر از آن بوده است.
مهم‌ترین ریسک برای آینده، ادامه فشارهای بودجه‌ای دولت و تأمین مالی از مسیر بانک مرکزی است. علاوه بر آن، انتظارات تورمی و تحولات سیاسی-امنیتی (از جمله جنگ اخیر) می‌تواند دوباره نسبت پول به شبه‌پول را افزایش داده و تقاضا برای ارز و طلا را تشدید کند.
نتیجه: تا زمانی که هم‌زمان با سیاست‌های انقباضی پولی، اصلاحات مالی در بودجه دولت و مدیریت انتظارات تورمی انجام نشود، مهار رشد نقدینگی و تحقق هدف‌گذاری بانک مرکزی دشوار خواهد بود.
