سید حسین سیدوکیلی پژوهشگر رسانه در این مطلب به بررسی تأثیر اخبار التهاب‌آور بر روان کودکان و راهکار‌هایی برای والدین می‌پردازد؛ از گفتوگو با فرزند و تبدیل خبر به فرصت آموزش گرفته تا زمان‌بندی در مصرف رسانه و جایگزین‌کردن امید به‌جای ترس. هدف، ساختن خانه‌ای است که به‌جای بازتاب اضطراب بیرونی، منبع آرامش و امنیت درونی باشد.
نیل پستمن، نویسنده و نظریه‌پرداز رسانه، می‌گوید:
«مشکل این نیست که کودکان زیاد در معرض اخبارند؛ مشکل این است که هیچ‌کس به آنها یاد نمی‌دهد چگونه خبر را بفهمند.»
این جمله مثل هشداری است برای همه ما. در جهانی که هر روز با واژه‌هایی مانند جنگ، تحریم و اضطراب آغاز می‌شود، کمتر کسی است که در برابر وسوسه پیگیری لحظه‌به‌لحظه اخبار مقاومت کند. اما همین عادت به ظاهر طبیعی، وقتی پای کودکان در میان باشد، می‌تواند به زخمی پنهان در روان آنها تبدیل شود.
مغالطه «فضیلت خبر بد»
ما اغلب فکر می‌کنیم خبررسانی از تمام جزئیات بد، نوعی وظیفه اخلاقی است. اما در عمل، این رفتار بیشتر از آنکه آگاهی‌بخش باشد، تولیدکننده ترس است. این تمایل به انتشار اخبار بد، گاهی ناشی از نیاز ما به تخلیه هیجان یا تمایل به در مرکز توجه بودن است.
کافی است به گفت‌وگوهای روزمره در خانه‌ها نگاه کنیم:
- شنیدی پدافند فعال شده؟
- می‌گن دوباره قراره بزنه
- اینا صداشو درنیاوردن، ولی دیشب فلان‌جا رو زده
-جنگنده هاشون همه جا رو می تونن بزنن
این جملات شاید برای ما تخلیه هیجان باشد، اما برای کودکان، بمبارانی از اضطراب است. خانه‌ای که باید پناهگاه آرامش باشد، ناخواسته به اتاق خبر تبدیل می‌شود. دزموند توتو، فعال صلح و رهبر ضدآپارتاید می‌گوید:« امید یعنی توانایی دیدن نور، حتی در میان تاریکی.» در همین تاریکی خبرهای بد است که وظیفه ما برای امیدبخشیدن مشخص می‌شود.
کابوس‌های ناگفته: آنچه کودکان از اخبار می‌فهمند
دکتر حسن عشایری، متخصص مغز و اعصاب و روان‌شناس، می‌گوید: «هیچ‌گاه به کودکی که مضطرب است، نگویید "نترس". در عوض کمک کنید با هیجان خود آشنا شود و آن را مدیریت کند.»
ذهن کودک، نسخه کوچک ذهن بزرگسال نیست. ما بزرگ‌ترها اخبار را با فیلتر تجربه و عقل پردازش می‌کنیم، اما کودک هر تصویر و صدایی را بی‌واسطه و مطلق می‌بیند. صدای آژیر برای او هشدار واقعی خطر است، حتی اگر کیلومترها دورتر باشد. مرز باریک بین واقعیت و خیال در ذهن او به‌سرعت فرو می‌ریزد و یک تیتر خبری می‌تواند به کابوس شبانه یا اضطراب روزانه بدل شود.
والد رسانه‌ای هوشمند بودن
والد بودن در عصر رسانه نیازمند ابزاری است که نسل قبل ما نمی‌شناخت. چند گام ساده می‌تواند خانه را از اتاق خبر به پناهگاه آرامش تبدیل کند:
- زمان‌بندی کنید، نه منع: یک بازه کوتاه و مشخص برای دنبال کردن اخبار تعیین کنید، نه اینکه پیوسته در معرض آن باشید.
- با کودک حرف بزنید: خبر را به گفتوگو تبدیل کنید. بپرسید: «چه حسی بهت می‌ده؟» یا «فکر می‌کنی چرا این اتفاق افتاد؟»
- فیلتر باشید، نه کانال خبر: اول خودتان خبر را ببینید، بعد آن را ساده و آرام بازگو کنید.
- آرامش بسازید: رسانه‌ها را خاموش کنید و جای آن بازی، کتاب‌خوانی یا نقاشی را به خانه بیاورید.
امید در دل تاریکی
رسانه‌ها در بحران، اغلب ترس را بیشتر از حقیقت پخش می‌کنند. اما این همان جایی است که نقش والدین تعیین‌کننده می‌شود. ما می‌توانیم به‌جای انتقال ترس، منبع آرامش باشیم.
ویکتور فرانکل می‌گوید« کودکان بیش از آنکه به توضیح نیاز داشته باشند، به الگویی نیاز دارند که در تاریکی به آنها امید بدهد.»
بیایید از گزارشگری ترس دست برداریم و الگوی ساختن امید باشیم.
