به گزارش پایگاه خبری دانا، گروه دانش و فناوری:
برای درک آینده، باید وضعیت حاضر را مرور کنیم. امروز سه شکل اصلی پول داریم: پول نقد(فیزیکی و ناشناس)، پول بانکی (موجودی در حسابهای تجاری و شخصی) و ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز مانند بیتکوین. حالا، بازیگر جدیدی وارد شده: ارز دیجیتال بانک مرکزی یا CBDC. این، یک پول دیجیتال رسمی است که توسط بانک مرکزی یک کشور صادر و پشتیبانی میشود؛ درست مانند ریال یا تومان، اما به شکل یک توکن دیجیتال در یک کیف پول الکترونیکی.
انگیزه دولتها برای توسعه CBDCها چیست؟ اولاً، مبارزه با پولشویی و اقتصاد زیرزمینی است. تراکنشهای دیجیتال ردیابیپذیرترند. ثانیاً، کارایی و سرعت بیشتردر پرداختهای خرد و کلان. تصور کنید حقوق کارمندی را در همان ثانیه پرداخت کنید، بدون واسطه بانکهای تجاری. سوم، رقابت با ارزهای دیجیتال خصوصی مانند استیبلکوینها (که ارزششان به دلار پیوند خورده) و حفظ حاکمیت پولی کشور. و در نهایت، شاملسازی مالی؛ میلیاردها نفر در جهان هنوز حساب بانکی ندارند، اما اغلب یک تلفن همراه در دستشان است.
اما آیا CBDC واقعاً جای پول نقد را میگیرد؟
جواب کوتاه این است: احتمالاً نه به طور کامل، حداقل در آینده نزدیک.پول نقد مزایای مهمی دارد که حذف آن دشوار است: ناشناس بودن، در دسترس بودن همیشگی (حتی بدون برق یا اینترنت)، و سادگی. برای بسیاری، پول نقد به معنای آزادی و حریم خصوصی است. حذف آن میتواند به حذف بخشهای آسیبپذیر جامعه بینجامد. بنابراین، سناریوی محتملتر، همزیستی است: یک سیستم ترکیبی از پول نقد، پول بانکی دیجیتال سنتی و CBDC.
چالشهای عظیم پیش رو: حریم خصوصی در مقابل نظارت
این بزرگترین معما است. از یک سو، دولتها میخواهند با CBDC شفافیت ایجاد کنند. از سوی دیگر، شهروندان نمیخواهند هر خرید کوچکشان توسط دولت رصد شود. طراحی CBDCها بر سر این دو راهی قرار دارد. آیا باید مانند پول نقد «ناشناس» باشد؟ یا مانند حساب بانکی «شناساییشده»؟ راهحل میانیهایی مانند «حسابهای با دسترسی محدود» برای تراکنشهای خرد مطرح است، اما هنوز چالش فنی و فلسفی بزرگی است.
تأثیر بر بانکهای تجاری: زلزله در نظام مالی
اگر مردم بتوانند مستقیماً در بانک مرکزی حساب باز کنند، چه نیازی به بانکهای تجاری است؟ این یک پرسش حیاتی است. بانکها امروزه واسطه اصلی اعطای وام و تزریق نقدینگی به اقتصاد هستند. اگر سپردهها به سمت CBDC بروند، قدرت وامدهی بانکها کاهش مییابد. بنابراین، طراحی CBDCها باید دقت کند که این سیستم سنتی را کاملاً از بین نبرد، بلکه آن را تکمیل کند.
نمونههای واقعی: آینده همین امروز است
کشورهایی مانند باهاما (با سند دلار)، نیجریه (e-Naira) و چین (یوان دیجیتال) پیشگامان اجرای CBDC هستند. تجربه آنها درسهای مهمی داشته: لزوم آموزش عمومی، اهمیت زیرساخت فنی قوی و نیاز به جذابیت برای مردم (مثلاً با تخفیف یا تسهیلات). اتحادیه اروپا و آمریکا نیز در مراحل پیشرفته تحقیق و آزمایش هستند.
نتیجهگیری: تکامل، نه انقلاب
به نظر نمیرسد که به زودی شاهد ناپدید شدن کامل پول نقد باشیم. آینده پول، بیشتر شبیه یک باغ متنوع خواهد بود تا یک مزرعه تککشت. در این باغ، پول نقد برای تراکنشهای خصوصی و اضطراری، CBDC برای پرداختهای امن و کارآمد دولتی، ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز برای کسانی که به سیستم سنتی اعتماد ندارند، و سیستمهای پرداخت سنتی بانکی همگی جای خود را خواهند داشت.
نبرد واقعی بر سر کنترل و حریم خصوصی است. طراحی CBDCها آزمونی برای تعادل دموکراتیک بین کارایی حکومت و آزادیهای فردی خواهد بود. آینده پول تنها در مورد فناوری نیست؛ در مورد ارزشهایی است که به عنوان یک جامعه انتخاب میکنیم تا در قلب سیستم مالی خود بگنجانیم.
