به گزارش پایگاه خبری دانا، گروه دانش و فناوری:
هر بار که برای ثبتنام در یک سرویس جدید، دکمه «با گوگل وارد شوید» یا «با فیسبوک وارد شوید» را میزنید، در واقع بخشی از هویت و دسترسی آنلاین خود را به یک غول فناوری میسپارید. هر بار که تصویر کارت ملی خود را برای یک سایت ناشناس آپلود میکنید، نگران هستید که مبادا این دادهها نشت کند. سیستم فعلی هویت دیجیتال متمرکز، پر از دردسر، ناامن و خارج از کنترل ماست. اما تصور کنید هویت شما مانند یک کیف پول رمزارزی باشد؛ تحت مالکیت و کنترل انحصاری خود شما، بدون نیاز به یک نهاد مرکزی برای صدور یا تأیید آن. این، مفهوم هویت دیجیتال غیرمتمرکز (Decentralized Identity) یا به اختصار «DID» است.
هویت امروز: چرا سیستم فعلی شکسته است؟
- تمرکز و نقضپذیری:
اطلاعات هویتی ما در سرورهای متمرکز شرکتها و دولتها نگهداری میشود که هدف جذابی برای هکرها هستند. نقض دادهها دائماً در حال رخ دادن است.
- عدم کنترل کاربر:
ما کنترل چندانی بر چگونگی ذخیره، استفاده یا فروش دادههای خود توسط این نهادها نداریم.
- ناکارآمدی:
فرآیندهای احراز هویت تکراری و وقتگیر است. باید هر بار از ابتدا برای هر سرویس، اطلاعات یکسانی را وارد کنیم.
- افشای اطلاعات بیش از حد:
برای اثبات سن قانونی، مجبوریم کل اطلاعات کارت ملی شامل شماره ملی، آدرس و... را ارائه دهیم، در حالی که تنها نیاز سرویس، تأید بودن یا نبودن بالای ۱۸ سال است.
هویت فردا: هویت غیرمتمرکز چگونه کار میکند؟
در مدل مبتنی بر بلاکچین، هویت شما یک کیف پول دیجیتال امن است که در دستگاه خود (موبایل، لپتاپ) نگهداری میکنید. در این کیف پول، مدارک قابل تأیید (Verifiable Credentials) شما ذخیره میشود. این مدارک، ادعاهای تأییدشده توسط مراجع معتبر هستند. مثلاً:
- یک دانشگاه به شما یک «مدرک دیجیتال قابل تأیید» مبنی بر داشتن مدرک لیسانس میدهد.
- دولت یک «کارت ملی دیجیتال قابل تأیید» صادر میکند که ادعای نام، تاریخ تولد و ملیت شما را تأیید میکند.
این مدرکها به کیف پول DID شما اضافه میشوند. حالا وقتی یک سرویس آنلاین (مثلاً یک سایت شرطبندی که نیاز به تأیید سن دارد) از شما درخواست میکند که ثابت کنید بالای ۱۸ سال دارید، شما نه کارت ملی خود، بلکه تنها یک «اثبات صفر دانش» (Zero-Knowledge Proof)ارائه میدهید. این اثبات به سرویس گیرنده میگوید: «بله، من بالای ۱۸ سال سن دارم» بدون اینکه کوچکترین اطلاعات دیگری مانند تاریخ دقیق تولد، نام یا شماره ملی فاش شود. این مدرک نیز به راحتی و بدون واسطه، با کلید عمومی دانشگاه یا دولت صادرکننده تأیید میشود.
کاربردهای انقلابی: فراتر از یک لاگین ساده
- ورود بدون رمز عبور:
ورود به تمام سرویسهای آنلاین با یک کیف پول هویت، سریع و امن.
- احراز هویت در متاورس:
داشتن یک هویت ثابت، قابل اعتماد و قابل حمل بین جهانهای مجازی مختلف، که داراییها و اعتبار شما را همراهی میکند.
- رزومه و مدارک شغلی:
داشتن یک سابقه کاری تأییدشده و غیرقابل جعل که میتواند به راحتی با کارفرمایان آینده به اشتراک گذاشته شود.
- خدمات مالی فراگیر:
امکان اثبات اعتبار مالی و هویت برای افرادی که به سیستم بانکی سنتی دسترسی ندارند.
چالشهای پیش رو: آیا این رویا محقق میشود؟
- پذیرش گسترده:
موفقیت این سیستم به پذیرش آن توسط دولتها (به عنوان صادرکنندگان اصلی مدارک)، مؤسسات بزرگ و در نهایت همه سرویسهای آنلاین بستگی دارد.
- تجربه کاربری:
باید به سادگی و امنیتی برابر یا بهتر از روشهای فعلی (مثل اثر انگشت) برسد.
- بازیابی هویت:
اگر دستگاه حاوی کیف پول DID خود را گم کنیم یا عبارت بازیابی آن را فراموش کنیم، بازیابی هویت میتواند بسیار دشوار باشد (مانند از دست دادن رمزارزها).
- قوانین و حریم خصوصی:
تنظیم مقرراتی که هم از حریم خصوصی کاربران محافظت کند و هم امکان مبارزه با جرایم را فراهم آورد، کاری ظریف و پیچیده است.
جمعبندی
هویت دیجیتال غیرمتمرکز، یک تغییر پارادایم اساسی در رابطه ما با دنیای دیجیتال است. این فناوری وعده میدهد کنترل دادههای شخصی را از شرکتها به افراد بازگرداند، امنیت را افزایش دهد و کارایی را بهبود بخشد. اگرچه راه طولانی تا تحقق کامل این چشمانداز وجود دارد، اما جهت حرکت واضح است: به سوی آیندهای که در آن، هویت دیجیتالی شما واقعاً مال شما باشد
