یادداشت؛
اینک دو راهبرد در مواجهه با کاهش قیمت نفت پیش روی تولید کنندگان وجود دارد. راهبرد نخست، راهبرد تهاجمی است که همان جنگ قیمت است و راهبرد دوم، راهبرد تدافعی است که بر اساس آن منابع موجود کشورهای تولید کننده نفت حفظ شود و بخشی از بازار به غیر از اعضای اوپک واگذار شود.
گروه انرژی - مهدی عسلی؛ مدیر کل امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت*: انبارهای نفت در آمریکا افزایش زیادی یافته است به طوری که جمع انبارها هم اکنون در حاشیه بالایی متوسط انبار در 5 سال گذشته قرارگرفته است. پر شدن منابع ذخیره ای نفت در سراسر جهان و افزایش ظرفیت ذخیره سازی ها در پنج سال گذشته یکی از دلایل اصلی سقوط قیمت نفت در این مقطع است. مازاد عرضه، ظرفیت مازاد تولید نفت سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) که به دلیل خروج نفت ایران و لیبی رخ داده است و همچنین بعضی از عوامل سیاسی از دلایل مهم کاهش قیمت نفت بر شمرده می شوند.در نشست اخیر اوپک ،ایران موافق کاهش تولید روزانه 1.5 میلیون بشکه ای سقف تولید اوپک بود. استدلال ایران این بود که با کاهش تولید، قیمت نفت در بازارهای جهانی افزایش می یابد و کشورها به جای عرضه نفت به بازارهای جهانی آن را به توسعه صنایع پایین دستی و پتروشیمی ها اختصاص دهند، که متاسفانه این استدلال عملیاتی نشد. تولید اوپک در سال آینده به 31 میلیون بشکه در روز بالغ می شود. در نتیجه حجم مازاد عرضه در سال 2015 در سطح بالاتری قرار خواهد گرفت و به این ترتیب مازاد عرضه در مقایسه با تقاضا به 1.8 میلیون بشکه در روز خواهد رسید. این مازاد عرضه وارد ذخیره سازی های نفتی شده و قیمت های نفت را در سال آینده تحت فشار قرارخواهد داد. تصمیم عربستان مبنی بر تثبیت سقف تولید اوپک با این استدلال بود که تولید شیل اویل ها به دلیل کاهش قیمت نفت غیر اقتصادی بوده و از بازار حذف می شوند. این تصمیم ریاض بسیار پر ریسک بود و بدون شک منافع اوپک را در بلند مدت تامین نمی کند. اصلی ترین دلیل سقوط قیمت نفت، نبود توازن بین تقاضا و عرضه است،60 درصد سقوط قیمت ها وابسته به عرضه و 40 درصد متاثر از تقاضاست.
راهبرد اول: جنگ قیمت
این راهبرد تهاجمی به این صورت خواهد بود که تولید یا ثابت نگاه داشته شود و یا افزایش یابد که در پی آن هر کشوری که هزینه تولیدش بیشتر است از دور خارج شود، این همان راهبردی است که عربستان آن را دنبال می کند و سبب متضرر شدن دیگر اعضای عضو اوپک شده است.
راهبرد دوم: واگذاری بخشی از بازار به غیر اوپکی ها
راهبرد دوم، راهبرد تدافعی است که بر اساس آن منابع موجود کشورهای تولید کننده نفت حفظ شود و بخشی از بازار به غیر از اعضای اوپک واگذار شود. یعنی در این بخش اوپک می تواند قیمت را در زیر قیمت حداکثر سود برای خود نگاه دارد تا از ورود رقبای غیر عضو جلوگیری کند. نکته مهم این است که رشد تولید نفت در کشورهای غیر اوپک بسیار بیشتر از اوپک است. پیش بینی شرایط عرضه ، تقاضا و قیمت نفت بسیار دشوار است، به گونه ای که در چند ماه اخیر این پیش بینی شرایط عرضه، تقاضا و قیمت نفت بسیار دشوار است، به گونه ای که در چند ماه اخیر این پیش بینی ها چند بار تغییر کرده و نشانگر قطعی نبودن پیش بینی هاست. با توجه به این که در ماه های اخیر شدت نوسان های قیمت نفت برنت افزایش یافته است، این مساله بیانگر سخت بودن پیش بینی تحولات در بازار نفت است.
تاثیر دو عامل مهم دیگر در وضعیت کنونی قیمت های نفت را نمی توان نادیده گرفت. اول عوامل جغرافیای سیاسی و دیگر افزایش نرخ برابری دلار در مقابل سایر ارزهای عمده است. به لحاظ سیاسی به نظر می رسد با ایجاد ائتلافی جهانی علیه گروه های افراطی در منطقه خاورمیانه، خطر این گروهها از نظر تسلط بر میادین عمده نفتی عراق و منطقه از بین برود.اگر هم اختلالی در عرضه نفت این کشورایجاد شود موقتی خواهد بود.
در موضوع تاثیر تقویت دلار در مقابل ارزهای عمده بر قیمت نفت به یک موضوع باید توجه کرد و آن هم همزمانی کاهش نسبی قیمت نفت در مقابل سایر کالاها و یا به عبارت دیگر تضعیف رابطه مبادله بشکه نفت با سایر کالاها با تقویت نرخ مبادله دلار است. در هر حال می توان این موضوع را نیز مطرح کرد که کاهش فعلی قیمت های نفت صرفا یک موضوع اسمی نبوده است و با کاهش قدرت خرید کشورهای صادرکننده نفت نيز همراه است. بنابراین در شرایط کنونی کاهش قیمت های نفت هم ناشی از ارزانتر شدن نسبی نفت در مقابل سایر کالاها و هم افزایش نرخ برابری دلار است.
* ماهنامه صنعت و توسعه - بهمن 93
