«هوشمندی» و «شرافت» دو ویژگی ممتاز در مجموعه امام صادق است

اگر بخواهیم مجموعه علمی امام صادق(ع) یعنی مدارس و دانشگاه های امام صادق(ع) را تعریف کنیم بهتر است ویژگی‏های موسس آن را مورد مطالعه قرار دهیم . با شناختن ویژگی های موسس می‏توان فهمید او دنبال چه اهدافی است زیرا مردم هر چیزی را که می سازند بنوعی خود را در آن منعکس می کنند . به نظر من آیت الله مهدوی دو صفت ممتاز دارد: هوشمندی و شرافت . این دو دقیقا همان صفاتی هستند که یک نفر برای خدمت کردن به مردم لازم دارد. بدون شرافت  نمی‏توان خدمت کرد چون فرد می خواهد همه چیز را به هر قیمتی به دست آورد که این به نفع مردم نخواهد بود  و اگر باهوش نباشید ، عملا ابزار و روش خدمت به ملت را نمی‏ توانید تشخیص دهید. 

هنگامی که ایشان دانشگاه را تاسیس کرد محور دانشگاه عملا همین دو صفت شد. یعنی در هنگام انتخاب دانشجو به کسانی اجازه ورود به دانشگاه اعطا گردید که از نظر علمی توانسته بودند بهره مندی از هوش بالای خود را ثابت کنند و همزمان ، اصالت خانوادگی و برخورداری از تربیتی دینی و محترمانه را به اثبات برسانند . اغلب این انتخاب ها درست بودند چرا که به گواه تاریخ 30 سال گذشته ، فارغ التحصیلان امام صادق(ع) عموما مردمانی شریف و باسوادند که ضمنا کارشان را هم خوب بلدند . نکته مهم تر این که آنها در کارشان تنش ایجاد نمی‏کنند و مانند موسس خود، اهل مدارا  بامردم اند . آیت‏اله مهدوی نیز همینطور است. اصلا جمع بین آیت الله مهدوی و تنش از محالات سیاسی است . در واقع این خصوصیت ایشان در مجموعه  امام صادق منعکس شده است و نتیجه این است که امام صادقی‏ها برای ایجاد صلح  و  پایان دادن به مجادله در جامعه، یکی از بهترین گزینه ها هستند اگر چه در هنگامه جنگ نیز سلحشوری خود را به اثبات رساندند.

 یکی دیگر از شخصیت های موثر در مجموعه امام صادق ، آیت الله باقری کنی ، برادر آیت الله مهدوی است که نه تنها یک مرجع علمی در دانشگاه است ، بلکه برای اساتید و دانشجویان ، سرمشق افتادگی ، فروتنی و حزم و احتیاط است . اثر جمعی اینها  ، حاکمیت ادب و آرامش  بر رفتار دانشگاه و دانشجویان امام صادق شده است . 

تاسیس دانشگاه امام صادق(ع) یک ضرورت علمی و اجتماعی بود. ما تا قبل ازپیدایش دانشگاه امام صادق(ع) دانشگاههای خوب کم نداشتیم و نداریم. یکی از آنها دانشگاه تهران است که از دانشکده‏های قوی تشکیل شده و دارای سابقه درخشانی در خدمات علمی  و تربیت مردان بزرگ است . دانشگاه صنعتی امیرکبیر، صنعتی شریف، دانشگاه شیراز، دانشگاه اصفهان، مشهد ، شهید بهشتی و دانشگاه تبریز نیز از جمله دانشگاه‏های قدیمی و قدرتمند کشورند. 

این دانشگاه ها پایگاه های مهمی برای تربیت علمی بوده و هستند و بسته به انگیزه و توانایی های افراد ، مدیران قدرتمندی را به جامعه تقدیم می کنند . از طرفی حوزه‏های علمیه خصوصا حوزه علمیه قم و مشهد نیز، دو پایگاه دیگرند که افراد را با گرایش علوم عقلی  و دینی تربیت می کنند . 

 در دنیا دانشگاه هایی وجود دارند که برخی از آنها  افراد را برای مدیریت های کلان و تاثیرگذاری های عمیق در جوامع تربیت می کنند. مثلا دانشگاه هایی مانند آکسفورد ، هاروارد ، استنفورد ، پرینستون ، کالیفرنیا  و     ام آی تی  نه تنها یک نقش علمی مهم دارند بلکه نقش مهم تری در اداره جوامع دارند. یعنی این دانشگاه ها متخصصینی را  تربیت می‏کنند که نهایتا قدرت مدیریت در رشته خود به نفع  اهداف جامعه را دارا هستند . 

به عبارتی فقط  عملکرد "علمی"‏ این دانشگاه‏ها نیست که آنها را ممتاز می کند بلکه قدرت آنها در تربیت یک دانشمند  که توان اعمال و ارائه علم خود به جامعه را دارد ،از دیگر امتیازات این دانشگاه ها محسوب می شود . بسیاری از برندگان نوبل های علمی  ، کاشفین  و مخترعین ، مدیران گروه های بزرگ صنعتی و اقتصادی  ، سیاستمداران بزرگ وحتی برخی از نخست وزیران و  رییسان جمهوری در آمریکا و اروپای غربی از کسانی هستند که در این دانشگاه ها درس خوانده‏اند. 

 در ایران هم باید این اتفاق می افتاد و دانشگاه امام صادق این کار را شروع ‏کرد. یعنی یک ضرورت علمی - اجتماعی پدید آمده بود تا افرادی تربیت شوند که نه تنها عالم‏اند بلکه از قدرت مدیریت بالایی نیز برخوردارند . این همان نقطه ای است که در آن مشکل داشتیم . اگرچه دانشگاه های دیگر کشور داشتند این کار را می‏کردند اما تعداد افرادی که برای این ماموریت خاص تربیت می‏شدند ، متناسب با نیاز جامعه‏ای که می‏خواست قدم‏های بزرگ بردارد نبود. چراکه برای قدم‏های بزرگ، شما به تعداد زیادی از چنین نیروهایی نیاز دارید و آیت الله  مهدوی این موضوع را بدرستی تشخیص داده بود . ایشان می‏دانست برای پاسخ به این نیاز ، باید افرادی تربیت شوند که نه تنها در شاخص‏های علمی  ومعنوی قوی هستند بلکه قابلیت مدیریت جامعه را نیز دارند . به همین خاطر آن چه در مجموعه امام صادق(ع) به وضوح دیده می‏شود، حس اعتماد به نفس است که لازمه ی تربیت یک مدیر مقتدر است . قبول دارم که بخشی از این حس مربوط به خصیصه های ذاتی است  ولی قسمت مهمی نیز به نحوه تربیت برمی‏گردد که این اتفاق در مجموعه امام صادق رخ می دهد.  

عملا یک نفر می‏توانند نزدیک به 25 سال از عمرش را در این مجموعه صرف تحصیل علم کند . شرط آن هم فقط عبور از امتحانات  و موفقیت در یک سیستم جدی آموزشی است. چه در بخش دخترانه چه  پسرانه وقتی کودکی از پیش دبستان وارد مدارس امام صادق(ع) می شود تا اخذ دیپلم 13 سال طول می‏کشد که فارغ التحصیل گردد . بعد می‏تواند در رشته‏های انسانی وارد دانشگاه امام صادق(ع) شود و در دوره فوق لیسانس شرکت کند که بین 6 تا 7 سال طول می‏کشد سپس اگر در دوره ی دکتری پذیرفته شود 4 تا 5 سال هم دوره آن به طول می‏انجامد. پس یک فرد حدود 25 از زندگی‏اش را می‏تواند در مجموعه امام صادق(ع) بگذراند. 

در دانشگاه امام صادق افراد طوری تربیت نمی‏شوند که مثل یک سرباز از ایده ها  تبعیت کنند. بلکه اینجا دانشجویان و دانش‏آموزان مانند یک فرمانده تربیت می‏شوند تا خودشان موقعیت و جایگاه آینده خویش را انتخاب کنند. به همین دلیل است که شما می بینید امام صادقی ها سلایق متفاوتی دارند ولی در باورهای اساسی یکسان می اندیشند . یعنی آنها در باورهای دینی و انقلابی متحدند اما به اشکال مختلف آن را متبلور می سازند البته تا جایی که به اصول لطمه نخورد. فصل مشترک آنها این است که همه خودشان را امام صادقی و شاگردان آیت‏اله مهدوی می‏دانند و به آن افتخار می‏کنند. ممکن است یکسری در جبهه‏های چپ و یکسری در جبهه‏های راست سیاسی قرار بگیرند ولی در همین حال آنها شبیه هیچ حزب چپ و هیچ حزب راستی نیستند بلکه شبیه امام صادقی‏ها هستند یعنی آرام و بی تنش و به دنبال حفظ اصول . 

در مجموعه امام صادق مهم نیست که شما به کدام طبقه اجتماعی و اقتصادی متعلق اید و یا وزن شما در جامعه چیست . دراین مجموعه بسیاری از فرزندان مسوولان و افراد مهم کشور درس خوانده اند  و کنار آنها فرزند یک فرد معمولی نشسته  و با همان امکانات و کیفیت درس خوانده  و برای هر دوی آنها بطور یکسان امکان رشد فراهم شده است . اینجا ملاک این نیست که من به چه کسی منسوبم و چقدر پول و مقام دارم بلکه ملاک هوش و برخورداری از خانواده خوب و تربیت دینی است . 

برای درک این موضوع باید دوباره به موسس دانشگاه رجوع کنید . موسس اولا شاگرد امام ، یک معلم اخلاق و یک مجتهد مسلم است. امام در مورد ایشان گفتند : «حسن تدبير و مديريت و وثاقت و امانت در جناب‎عالي محرز است» این عبارت ، عبارت مهمی است. این قرابت و شناخت عمیق امام از ایشان را بازگو می کند. زیرا امام کسی نبود که تعارف کند بلکه بر اساس شناخت چنین نظراتی را ابراز می فرمود. ویژگی دیگر آیت اله مهدوی این است که رفیق، یار و پیرو رهبر انقلاب است. 

همین ها کافی است تا متوجه شویم در اینجا همه چیز حول چه محوری می گردد . یعنی تمام سیاستگذاری های فرهنگی، سیاسی و تربیتی در مجموعه امام صادق(ع) محورش دین ، محبت اهل بیت ، پاسداری از انقلاب و ولایتمداری است . 

مجموعه امام صادق یک مجموعه دین محور است و دین پایه اصلی برنامه‏ها و همه دروس آن است. یعنی در آن حلال و حرام و واجب عمیقا معنا دارد. همچنین یک مجموعه ولایت محور است. یعنی نگاه می‏کند ببیند رهبری سیاسی و دینی جامعه چه می‏گوید و براساس آن قدم  بر می دارد. 

پس اگر کسی می‏خواهد در این مجموعه درس بخواند باید با آن هم عقیده باشد ، اگر نباشد خود را به زحمت انداخته است . البته در این جا خبری از رفتارهای متعصبانه نیست بلکه یک بازه‏ای از سلایق گوناگون که افراد زیادی در آن تعریف می‏شوند، وجود دارد. در این بازه افراد زیادی در آغوش مهر امام صادق علیه السلام قرار می گیرند و از افراط و تفریط در مسایل سیاسی، اجتماعی و اخلاقی پرهیز داده می شوند . البته استثنا همه‏ جا وجود دارد و ممکن است استاد ، دانشجو یا فارغ‏التحصیلی را  پیدا کنید که مصداق این موارد نباشد. 

در دو دهه گذشته هیچ دولتی را نمی‏یابید که فارغ التحصیلان امام صادق در سطوح عالی آن حضور نداشته باشند . دلیل آن هم توانایی، سواد و امانت‏داری امام صادقی هاست که منبعث از آن تربیت‏ دینی و علمی پیش گفته است. در مجلس، قوه قضاییه، سپاه، جنگ تحمیلی، دولت و تقریبا در تمام دانشگاه‏های علوم انسانی کشور، در مدیریت‏های کلان بخشهای خصوصی، در بسیاری از بانک‏ها خصوصی و دولتی و حتی در بسیاری از دانشگاه‏های معتبر دنیا شما حضور این افراد را می‏بینید. فارغ التحصیلان امام صادق در اکثر امتحانات پذیرش  دکتری قبول می شوند لذا کرسی های دانشگاهی زیادی را عملا به دست می گیرند .

می توان حدس زد مخالفت‏هایی که با دانشگاه می‏شده کم نبوده اند. چراکه این بار یک روحانی آمده بود تا موسس یک دانشگاه باشد. او اگر موسس یک حوزه علمیه می شد خیلی‏ها از آن استقبال می کردند اما این دفعه یک روحانی می‏خواست دانشگاهی درست کند که هم علوم و معارف اسلامی را به دانشجویان رشته‏های مختلف بیاموزد  و هم علوم و فنون تخصصی آن رشته ها را .  یعنی واقعا می‎خواست دانشگاه و حوزه را به هم نزدیک کند. خیلی‏ها آرزوی اجرای این ایده را داشتند اما در نهایت این آیت الله مهدوی بود که موفق تر عمل کرد . 

در تجربه های دیگر ، وجه علوم دینی در فارغ التحصیلان آنقدر غالب می‏شد که عملا از علوم تخصصی تهی بود. یکسری هم آنقدر وجه علوم تخصصی را قوی می‏کردند که فارغ تحصیل رسما از دانش اسلامی بی بهره یا کم بهره می ماند . جایی که توانست نسبت این دو را خوب رعایت کند و به اصطلاح نه شورش کند و نه بی نمک ، اینجا بود. حتما آیت الله مهدوی تا به ثمر رسیدن مجموعه امام صادق مرارت های زیادی را تحمل کرده است زیرا هیچ کار بزرگی بدون سختی میسر نیست.

نتایج و دستاوردهایی که بیان کردید واقعا حاصل چیست؟

«هوشمندی» و «شرافت» ، همان دو عنصری که برای خدمت به مردم لازم اند .