* ابتدا،
آماری از وضعیت دانشگاه‌های غیرانتفاعی ارایه کنید.
در حال حاضر 344 دانشگاه غیرانتفاعی در کشور وجود دارد. از این میزان، به دلیل مشکلاتی، 15 دانشگاه لغو مجوز شده و به 10 دانشگاه هم رشته جدیدی ارایه نشده و بدین ترتیب 319 دانشگاه در وضعیت فعال است. استان‌های مازندران، اصفهان و خراسان رضوی بیشترین تعداد و استان‌های ایلام، چهارمحال و بختیاری و بوشهر کمترین تعداد دانشگاه غیرانتفاعی را دارند. در این دانشگاه‌ها، 400 هزار دانشجو به نسبت 52 درصد پسر و 48 درصد دختر مشغول تحصیل هستند.
* سابقه این دانشگاه‌های غیرانتفاعی به چه زمانی برمی‌گردد؟
اولین دانشگاه غیرانتفاعی در سال 1362 تاسیس شده است که دانشگاه قم بوده است. از آن سال تا سال 1382، دانشگاه‌های غیرانتفاعی به دو نوع اول و دوم تقسیم می‌شوند تا اینکه از سال 1386 دوره جدید دانشگاه‌های غیرانتفاعی آغاز شد. در این زمان برنامه چهارم توسعه، حکم افزایش تعداد دانشجویان را به دولت بار کرد و دولت این موضوع را از طریق رشد بی‌سابقه و قارچ‌گونه موسسات غیرانتفاعی تامین کرد به گونه‌ای که رقم موسسات از 70 موسسه در سال 84 به 300 موسسه در حال حاضر رسیده است.
* برای تاسیس دانشگاه غیرانتفاعی، داشتن چه شرایط و طی چه مراحلی لازم است؟
ابتدا باید هفت نفر عضو هیات موسس که از هیات علمی باشند برگزیده و به گزینش وزارت علوم معرفی شوند. از این تعداد 4 نفر باید در مرتبه استادیاری به بالا باشند. پس از اینکه مجوز این افراد توسط بخش گزینش وزارت علوم صادر شد، آن افراد باید به دنبال تجهیزات فیزیکی مثل ساختمان، میز، صندلی و نیز جذب کارمند و استاد بروند و پس از آن با دو رشته، کار دانشگاه آغاز می‌شود.
* وزارت علوم، رشته‌ها را تعیین می‌کند یا خود دانشگاه‌ها؟
دو رشته ابتدای کار به میل دانشگاه است اما پس از آن، وزارت علوم تعیین کننده اصلی عنوان رشته‌هاست.
* اجازه بدهید به همان موضوع فضای فیزیکی برگردیم که یکی از مایحتاج اصلی دانشگاه است. در حال حاضر نقدی به دانشگاه‌های غیرانتفاعی وجود دارد مبنی بر اینکه این دانشگاه‌ها فضای فیزیکی مناسب دانشگاه ندارند. آیا این نقد را قبول دارید؟
مشکل فضای آموزشی در دانشگاه‌های غیرانتفاعی غیرقابل انکار است اما توجیهی برای این مساله وجود دارد مبنی بر اینکه اشکالی جدی در اساسنامه دانشگاه‌های غیرانتفاعی وجود دارد. آن اشکال این است که در این اساسنامه آمده که اگر دانشگاه به هر دلیلی تعطیل شد، کلیه دارایی‌های این دانشگاه به وزارت علوم منتقل می‌شود. بنابراین موسسان این دانشگاه‌ها برای سرمایه‌گذاری در این دانشگاه‌ها، احتیاط مطلق دارند.
* آیا برای اصلاح این اساسنامه کاری کرده‌اید؟
بله. درخواست‌های از مراجع ذیربط داشتیم. وزیر علوم هم در سال 1389 در جلسه دانشگاه‌های غیرانتفاعی صراحتا قول داد که این مصوبه را اصلاح کند. اما ظاهرا عدم موافقت بخش حقوقی وزارت علوم با چنین تغییری باعث شده که تا کنون چنین مساله‌ای محقق نشود.
* دلیل عدم اصلاح چیست؟
دلیل این امر ظاهرا این است که ترس این وجود دارد که با تعطیل شدن دانشگاه دانشجویان در بلاتکلیفی به سر ببرند. گرایش دیگری هم بیان می کند که آموزش عالی امری حاکمیتی است و نباید اجازه داد که این سرمایه‌گذاری به مسایلی چون ارث و دیگر معاملات وارد شود. البته جالب این است که نظر آقای وزیر به اصلاح این آیین‌نامه است.
در حال حاضر اگر دانشگاه به هر دلیلی تعطیل شد، کلیه دارایی‌های این دانشگاه به وزارت علوم منتقل می‌شود. بنابراین موسسان این دانشگاه‌ها برای سرمایه‌گذاری در این دانشگاه‌ها، احتیاط مطلق دارند
* شما رقمی از میزان سرمایه‌گذاری در دانشگاه‌های غیرانتفاعی دارید؟
حدودا 800 میلیارد تومان است.
* به مشکل بودجه بپردازیم. از وضعیت مالی دانشگاه‌های غیرانتفاعی بگویید.
ببینید در وزارت علوم دو آمار بیان شده. وزیر علوم اعلام کردند که برای آموزی هر دانشجوی کارشناسی 48 میلیون تومان هزینه می‌شود. معاون ایشان هم گفته‌اند که بین 100 تا 200 میلیون تومان به ازای هر دانشجو خرج می‌شود. ما می‌دانیم که دولت نمی‌تواند چنین کمکی به ما بکند اما درخواستمان این است که همان طور که بلا تشبیه – برای واحدی مثل پرورش دام، به ازای هر راس گاو 25 میلیون تومان وام پرداخت می‌شود و نیز برای سایر طرح‌های صنعتی، وام‌های تکلیفی مدت دار بدون بهره پرداخت می‌شود؛ برای دانشگاه‌ها هم قانونی به مجلس برده شود و وام‌های این چنینی پرداخت شود تا سرمایه‌گذاری انجام شود.
* چرا با این تقاضای شما موافقت نمی‌شود؟
من احساس می‌کنم قدری تنگ‌نظری وجود دارد و ضمنا درک درستی از موقعیت دانشگاه‌های غیرانتفاعی وجود ندارد.
* شاید قدری فراتر از تنگ نظری باشد. من احساس می‌کنم بی توجهی مطلقی به دانشگاه غیرانتفاعی وجود دارد و توجه فزاینده‌ای به دانشگاه پیام نور. پس از ریاست آقای دانشجو بر دانشگاه آزاد، چنین توجهی به این دانشگاه هم شده است.
نظر شما صحیح است. آمار سازمان سنجش بیان می‌کند که 52 درصد از ظرفیت ورودی دانشگاه به دانشگاه پیام نور می‌رود. از این میزان 80 درصد ظرفیت به رشته‌های فنی و مهندسی می‌رود. جالب این است که رشته فنی و مهندسی نیاز به حضور دائم در محیط دانشگاه و آزمایشگاه دارد. در این دانشگاه به ازای هر 250 دانشجو یک استاد وجود دارد و در دانشگاه غیرانتفاعی به ازای هر 40 دانشجو یک استاد. با این حال میزان حمایت‌ها یکسان نیست.
* اتحادیه برای تغییرات مطلوب، قدرت کافی دارد؟
اتحادیه در حال حاضر 189 عضو دارد اما برخی از دانشگاه‌ها از آن جاییکه از دولت، کمک دریافت می‌کنند، به اتحادیه نمی‌پیوندند.
* مگر دولت کمکی هم به دانشگاه‌های غیرانتفاعی می‌کند؟
بله. به برخی دانشگاه‌ها در قالب کمک دولت کمک‌هایی انجام می‌شود که در جداول بودجه مشهود است.
* به نظرتان، حضور دانشگاه‌های دیگر کمک قابل توجهی به شما می‌کند؟
اگرچه 90 درصد هیات موسس این دانشگاه‌ها، از اساتید با تجربه وزارت علوم هستند اما حضور بزرگان باعث تقویت این جمع خواهد شد.
* به نظر نمی‌رسد که این موضوع علتی سیاسی داشته باشد؟ گفته می‌شود که به دلیل گرایش سیاسی هیات موسس است.
من نمی‌خواهم در چاه سیاست بیفتم اما باید بگویم که حضور سیاست در آموزش عالی، هم به سیاست و هم به آموزش ضربه می‌زند. سیاست رهبری هم این است که سیاست در دانشگاه باشد اما سیاست‌بازی نباشد. هر چند که تایید می‌کنم ما در معرض این اتهام هستیم ولی والله قسم به فکر سیاست بازی نیستیم.
من نمی‌خواهم در چاه سیاست بیفتم اما باید بگویم که حضور سیاست در آموزش عالی، هم به سیاست و هم به آموزش ضربه می‌زند
* برای تاکید بیشتر می‌پرسم؛ شما در دولت گذشته هم چنین مشکلاتی را داشتید؟
خیر. ما در دولت هفتم و هشتم مشکلات این چنینی نداشتیم. در آن زمان اگر کمکی به دانشگاه‌های غیرانتفاعی نمی‌شد، حواس وزارت‌خانه به این موضوع بود که ما زمین نخوریم.
* با مسوولان محلی مثل استانداری‌ها هم مشکل وجود دارد؟
در برخی از استان‌ها چنین مشکلی وجود دارد. اما مثلا در اصفهان چنین مشکلی وجود ندارد.
* برای حل مشکل مالی خود به سمت سازمان اوقاف و امور خیریه یا خیرین نرفته‌اید؟
خیر. چون خیرین هنوز به این سمت نرفته‌اند که برای دانشگاه کار کنند. به سمت مسجد، بیمارستان و مدرسه رفته‌اند اما دانشگاه سازی هنوز حسنات محسوب نمی‌شود. ما حتی خواسته‌ایم که مسجدی در دانشگاه بسازند اما گفته‌اند بیرون از دانشگاه می‌سازیم که همه بتوانند استفاده کنند.
* آقای دکتر! در مورد کیفیت دانشگاه‌های غیرانتفاعی چه پاسخی دارید؟ بسیاری معتقدند که کیفیت این دانشگاه‌ها بسیار پایین است.
من برای پاسخ این سوال از آمار و مستندات بهره می‌گیرم. طبق آمار و نامه رسمی وزارت علوم و سازمان سنجش آموزش کشور، دانشگاه‌های غیرانتفاعی در کیفیت دانشجوی ورودی در پایین‌ترین سطح در میان مراکز آموزش عالی قرار دارند اما در خروجی آزمون کارشناسی ارشد، دانشگاه‌های غیرانتفاعی، بعد از دانشگاه‌های مهم دولتی در رده دوم هستند.
* وضع فرهنگی در دانشگاه‌های شما چگونه است؟
در دانشگاه‌های دولتی برای هر دانشجو سهمیه 500 هزار تومان فرهنگی وجود دارد. در سفر چهارم استانی هم رویکرد دولت فرهنگی بوده و در استان ما، یعنی اصفهان حدود 100 میلیارد تومان به این امور اختصاص داده شده است. اما به ما اعلام کردند که از آن جایی که خصوصی هستیم، کمکی به ما نخواهد شد با این حال از سال گذشته 25 هزار تومان به شهریه دانشگاه‌های غیرانتفاعی افزوده شده به این شرط که در حساب جداگانه باشد و برای امور فرهنگی، ورزش و مشاوره خرج شود.
* آیا دانشجویان شما از طبقه ثروتمند جامعه هستند؟
برخلاف تصوری که در جامعه وجود دارد 80، 90 درصد دانشجویان ما با چک یا با وام، شهریه ما را پرداخت می‌کنند و باید گفت که اغلب از قشر بسیار مستضعف هستند.
برخلاف تصوری که در جامعه وجود دارد 80، 90 درصد دانشجویان ما با چک یا با وام، شهریه ما را پرداخت می‌کنند و باید گفت که اغلب از قشر بسیار مستضعف هستند.
* از خروجی بازار کار خود هم اطلاعی دارید؟
خیر. چنین پیگیری نداشتیم اما طبق آمار وزرات علوم و کار، 50 در صد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بیکار هستند.
* در حال حاضر دغدغه بزرگ دانشگاه‌های غیرانتفاعی چیست؟
مساله اصلی ما این است که بقا و ماندگاری ما در خطر است. با حذف کنکور در سال جاری و امکان پذیرش بدون کنکور در بهمن ماه، 22 درصد ظرفیت کاردانی و 20 درصد ظرفیت کارشناسی موسسات ما پر شد. دلیل این مساله این بود که دانشگاه آزاد و دانشگاه پیام نور با ظرفیت بالا و در محل سکونت خود داوطلب، اقدام به پذیرش دانشجو کردند اما داوطلبان ما باید از طریق پرتال سازمان سنجش اقدام می‌کردند که نتیجه کار در بیشتر موارد، قبولی در غیر مکان سکونت بود. به این ترتیب ظرفیت ما به شدت خالی مانده است. در عین حال باید این مساله را در هم در نظر آورد که دانشگاه پیام نور و آزاد در مواردی با حمایت‌های علنی سایر مسئولان دولتی مثل فرمانداران برخوردار شده و آن‌ها کارکنان را به ثبت نام در این دو دانشگاه فرا می‌خواندند.
تقاضای ما این است که این رویه اصلاح شود. دانشگاه پیام نور باید به اساسنامه خود برگردد و صرفا دانشجویانی در رشته‌های غیرحضوری بپذیرد. در عین حال مجوز جدیدی برای دانشگاه‌های غیرانتفاعی نباید داده شود. در حال حاضر 250 دانشگاه در صف مجوزند در حالیکه طبق آمایش سرزمین وزارت علوم، 100 دانشگاه برای سراسر کشور کافی است. /پایان پیام
