یوسف حجت عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس و معاون پیشین سازمان محیط زیست در گفت و گو با خبرگزاری دانا گفت: چالش افزایش جمعیت موضوعی جهانی است تنها مختص ایران نیست.
وی تصریح کرد: براساس تخمین هایی که دانشمندان برای نیازهای زیستی بشر داشته اند، متوسط نیاز به زمین برای هر نفر 3 هکتار است که به آن در اصطلاح ردپای زیستی می گویند(یعنی میزان فضایی که یک انسان نیاز دارد تا زندگی پایداری داشته باشد) اما در دنیا حدود 2 میلیارد هکتار زمین قابل استفاده وجود دارد که اگر این مقدار را بر 7 میلیارد جمعیت زمین تقسیم کنیم، چیزی حدود 1.7 هکتار برای هر نفر زمین قابل استفاده است.
با روند کنونی پیش برویم سرنوشت افریقا در انتظارمان خواهد بود
حجت در ادامه افزود: در حال حاضر جمعیت جهان از ظرفیت زیستی عبور کرده است، و اگر با الگوی امروزی به افزایش جمعیت ادامه دهیم وضعیتی مشابه کشورهای فقیر آفریقایی در انتظارمان خواهد بود.
وی یادآور شد: در مقابل کشورهای فقیر کشورهای پر مصرفی نیز هستند که از ردپای زیستی بسیاری را استفاده می کنند، امارت متحده و قطر با 11 هکتار در صدر این کشورها، آمریکا و اروپا با استفاده 8 هکتاری از ردپای زیستی، اروپا و ژاپن 6 هکتار زمین پرمصرف ترین کشورها هستند.
ایرانیان 3 برابر آنچه که ظرفیت سرزمینی شان مصرف می کنند
این استاد دانشگاه تاکید کرد: ایران با جمعیتی 75 میلیونی، 2.6 هکتار زمین برای هر نفر برای تامین ردپای زیستی اش نیاز دارد، تا زندگی پایداری داشته باشد اما از165 میلیون هکتار وسعت کشور ما تنها 65 میلیون سرزمین قابل استفاده است و مصرف زیستی و بر این اساس میزان نیاز از ظرفیت آن پیشی می گیرد، بدین معنی که در حال حاضر ایرانیان 3 برابر آنچه که ظرفیت سرزمینی شان است مصرف می کنند. در واقع ایران، ظرفیت زیستی در ایران برای 25 میلیون نفر جوابگو است.
تامین نیاز غذایی بالاتر از ظرفیت زیستی سرزمینمان داریم
معاون پیشین محیط انسانی سازمان محیط زیست با بیان اینکه در شرایط حاضر کشور ما برای تامین مواد غذایی این تعداد جمعیت، باید یک سوم نیازهایش را از کشورهای دیگر وارد کند، گفت: این واردات یک سومی از کل نیاز کشور در حال حاضر بیشتر مختص گندم، خوراک دام و برنج است و دو سوم دیگر این مقدار از طریق کشاورزی در کشور خودمان تامین می شود که باعث بروز صدمات جبران ناپذیری به سرزمینمان شده است.
وی اظهار کرد: ما سالیانه 10 میلیارد متر مکعب اضافه برداشت از سفرهای زیر زمینی داریم و این موضوع باعث ایجاد خشکی، نشست زمین و بسته شدن حفره های آبی زیرزمینی در کشورمی شود که برگشت ناپذیر است.
حرکت خشکسالی از جنوب به شمال کشور و فشار بیش از حد به سرزمین برای تامین مواد غذایی
حجت استفاده بیش از حد از محل آب های مورد تغذیه رودخانه مانند زاینده رود و دریاچه ارومیه دلیل خشکی شان دانست و عنوان کرد: در گذشته آورده رودخانه زاینده رود 2 میلیارد متر مکعب در سال بوده و در حال حاضر به زیر 1 میلیارد متر مکعب کاهش پیدا کرده است، خشکی دریاچه ارومیه اتفاقی نیست بلکه نتیجه فشار بیش از حد ما با 1.3 جمعیت اضافه با ایجاد می شود.
این استاد دانشگاه هشدار داد: خشکسالی از جنوب کشور در حال حرکت به سمت خراسان شمالی است و با وجود این خشکسالی ایجاد درگیری ها و بحران اجتناب ناپذیر است.
وی تاکید کرد: با وجود اینکه تمامی بررسی های علمی دنیا نشان می دهد ردپای زیستی 2.6 دهم هکتار است، اما به دلیل اینکه مصرف در کشور ما مدیریت نشده است وضعیتمان به طور اسفباری در حال نزول است.
خودکفایی در گندم برای ما نوعی خودکشی است
حجت پیشنهاد داد: واردات اقلامی که مصرف آبی بالایی دارند مانند گندم را به کشور بیشتر کنیم و افزود: چراکه با واردات گندم، می توانیم 15 میلیارد متر مکعب آب ذخیره کنیم. درواقع خود کفایی گندم برای کشور ما نوعی خودکشی است، ما باید الگوی توسعه از کشاورزی به سمت صنعت محور تغییر دهیم. باید به سمت تولید محصولاتی پیش رویم که مصرف آبی شان پایین باشد و سعی کنیم بهره برداری را بالاتر ببریم و به طور کلی کمتر به سرزمین مان فشار وارد کنیم.
3 میلیارد متر مکعب ذخیره آب در کشور با تغییر عادت غذایی
وی ادامه داد: اگر بتوانیم عادات غذایی جامعه را تغییر دهیم و به جای گندم، سیب زمینی مصرف کنیم می توانیم 3 میلیارد متر مکعب آب ذخیره کنیم.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه ردپای زیستی امارات 4 برابر کشور ماست اظهار کرد: امارات با وجود مصرف بالایش هرچه نیازز دارد وارد می کند، حتی ژاپن که وضعیت ردپای زیستی اش مطلوب تر از امارات هست نیزسعی کرده خود اتکایی به مواد غذایی اش را از 80 درصد به 40 درصد کاهش دهد.
نحوه مصرف از آب در کشورما فاجعه بار است
وی گفت: کارشناسان معتقدند مقدار آب مصرفی سرزمینی باید 20تا 25 درصد باشد و موظفیم80 درصد را در طبیعت رها کرد؛ اگر بیش از 40 درصد استفاده کنیم فاجعه بار است، اما ما در کشورمان 80 درصد از آب های سرزمینی مان را استفاده می کنیم و تقریبا چیزی را رها نمی کنیم و در نتیجه تعادل طبیعت برهم می خورد.
حجت با اشاره به متوسط بارش در کشور گفت: به طور متوسط 400 میلیارد متر مکعب بارندگی در کشور ما اتفاق می افتد و حدود 300 میلیارد متر مکعب آن تبخیر و تنها 100 میلیارد متر مکعب آن باقی می ماند از این مقدار آب 90 میلیارد با کشاورزی و 10 میلیارد به مصارف صنعتی و شهری می رسد.
وی افزود: راندمان کشاورزی ما با چنین مقدار مصرف آبی حدود 40 درصد است علاوه بر این دور ریز محصولات کشاورزی مان به دلیل نبود امکانات کافی بالا است و به ارزش آب مجازی که برای تولید محصولات کشاورزی استفاده می شود، توجهی نمی کنیم.
ذخیره آب مجازی در کشور ما ضروری است
این کارشناس ارزش واردات اقلام آب بر را برای کشور لازم دانست و تصریح کرد: نباید تنها به دلارهایی که خرج می کنیم توجه می کنیم، باید به این نکته توجه داشته باشیم که چقدر آب مجازی ذخیره کرده ایم و ارزش بالایی برای کشور دارد.
حجت تاکید کرد: با واردات گندم، معادل 75 برابر سد کرج آب مجازی ذخیره می کنیم.
در شرایط تنش آبی قرار گرفته ایم
وی به ایجاد تنش آبی در کشور هشدار داد و اظهار کرد: در سال 1350 سرانه مصرفی آب در کشور 4 هزار متر مکعب در سال برای هرنفر بوده است، و در سال 1390 سرانه آب از 4 هزار متر مکعب به 1500 کاهش یافته و باید بدانیم اگر سرانه آب به 2 هزار کاهش بیابد دچار تنش آبی می شویم و اگر به 1 هزار متر مکعب کاهش بیابد دچار بحران خواهیم شد.
این کارشناس تاکید کرد: در حال حاضر هم در شرایط خوبی به سر نمی بریم، و در شرایط تنش آبی هستیم و باید آب موجود را عاقلانه مدیریت کنیم و آن را برای هر چیزی مصرف نکنیم.
