تمام شدن آب سدهای تهران به معنای استفاده بیشتر از آب چاه است، چاه‌هایی که در برخی از مناطق با فاضلاب شهری و صنعتی مخلوط شده و میزبان ماده‌ای سمی به نام نیترات شده‌اند.
به گزارش گروه دانش خبرگزاری دانا (دانا خبر) و به نقل از خبرآنلاین، کمبود آب به داستانی برای تهران و شهرهای بزرگ تبدیل شده که معمولا در روزهای گرم تابستانی بر روی مدار تکرار می افتد و مسوولان تلاش می‌کنند تا از هر تریبونی، بر طبل هشدار بکوبند تا شاید مصرف سرانه هر شهروندان تهرانی - که بیش از 300 لیتر و نزدیک به دو برابر مصرف سرانه کشورهای اروپایی است- اندکی کمتر شود و ذخایر آب موجود کفاف تشنگی شهر را بدهد.سدها و آبهای زیرزمینی راه‌های تأمین آب تهران هستند؛ بنابرگفته علیرضا نوذری پور، معاون مهندسی و توسعه شرکت آب و فاضلاب استان تهران در شرایطی که آب به اندازه کافی موجود باشد، سهم سدها در تامین آب 75 درصد و سهم آب های زیرزمینی در این چرخه25 درصد خواهد بود: این روند در فصل بی آبی و به اتمام رسیدن آب 4 سد تهران، تعادل خود را از دست داده و روز به روز بیشتر از آبهای زیرزمینی استفاده می شود تا جایی که در حال حاضر نزدیک به 41 درصد از آب شرب شهروندان تهرانی از طریق آب چاه‌های تهران تأمین می‌شود.
آب نیترات دار؛ نتیجه هم نشینی فاضلاب معیوب با آب چاه
استفاده از آب چاه در تهران به دلیل نبود سیستم فاضلاب مناسب همیشه دغدغه‌ای به نام آب نیترات‌دار را با خود به همراه داشته و دارد. هدایت فهمی معاون دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفا نیز با تأیید این موضوع که به دلیل نبود سیستم فاضلاب مناسب، بخشی از آب چاه‌های شهر تهران به نیترات آلوده شده‌اند به خبرآنلاین گفت: «هر کسی که الفبای آب را خوانده باشد، می‌داند جایی که آب زیرزمینی در معرض فاضلاب باشد، آب چاه نیترات دار می‌شود.»
چند ماه پیش بود كه رئیس ستاد محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران در یك نشست خبری با بیان اینكه «55 درصد شهر تهران شبکه فاضلاب ندارند و فاضلاب تولید شده توسط شهروندان به سیستم آب زیرزمینی تزریق می شود.» آب پاكی را روی دست شهروندان تهرانی ریخت تا حضور نیترات در آب چاه‌های تهران دیگر به روندی طبیعی تبدیل شود.
تمام شدن آب سدهای تهران تا فصل پاییز، هشداری بود كه چندی پیش از سوی مدیرعامل آبفای تهران مطرح شد. اتفاقی كه در صورت نباریدن آسمان، به معنای استفاده بیشتر از آب چاه‌های تهران است، چاه‌هایی كه در برخی از مناطق با فاضلاب شهری و صنعتی مخلوط شده و میزبان ماده‌ای سمی به نام نیترات شده‌اند.
به عبارت دیگر در روزگار كم آبی تهران، علاوه بر تشنگی و نبود آب، خطر استفاده از آبهای نیترات‌دار را نیز باید به این پرونده اضافه كرد.
در این میان معاون دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفا معتقد است كه «نیترات موجود در آب شرب تهران براساس استاندارهای جهانی یعنی همان 50 میلی گرم در یك لیتر آب است و حتی اگر نیاز باشد كه از آب چاه بیشتر از این حد برای رفع كم آبی استفاده كنیم، تكیه خود را بر تصفیه مناسب می‌گذاریم و در صورتی كه در بدترین حالت آب چاه به عنوان تنها منبع تأمین آب برای ما باقی بماند، بدون شك به مردم اطلاع رسانی می‌شود تا از این آب كه احتمال وجود نیترات در آن خواهد بود، تنها برای موارد بهداشتی استفاده كنند.»
نگرانی از ورود آب آلوده به سیستم آب شرب مردم تهران تا حدی است كه فهمی، جیره بندی آب را راه حل بهتری به جای استفاده از آبهای چاه با احتمال آلودگی به نیترات بیان كرد و گفت: «از نظر من، اگر در شرایط اضطرار آب جیره بندی شود خیلی بهتر است تا اینكه آب با كیفیت پایین به دست مردم برسد.»
معاون دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفا تأكید وزارت نیرو بر صرفه جویی مردم به عنوان تلاشی برای كاهش مصرف مردم به منظور در دسترس بودن آب سالم و توزیع آب با كیفیت میان مردم نام برد.
چند ماه پیش نیز سعید متصدی معاون محیط انسانی سازمان محیط زیست با نگرانی از استفاده آب چاه برای تأمین آب شرب تهران سخن گفت: «از آنجایی که منابع آب زیرزمینی آلوده هستند مطمئناً تامین آب از این طریق موجب وارد شدن آلودگی به سیستم آب شرب تهران می شود.»
در واقع كلمات و جملات برخی مسوولان وزارت نیرو و سازمان محیط زیست همچون تكه‌های پازلی هستند، كه طرح هشدار كم آبی و ورود آب نیترات‌دار به چرخه مصرفی شهروندان تهرانی را كامل می‌كنند.
چاه‌های نیتراتی تهران
چند سالی است که برخی از مناطق تهران به دلیل وجود چاه‌ها به عنوان منطقه سیاه معرفی می‌شوند. یافت آباد تهران از جمله مناطقی است كه چاه‌هایی با نیترات بالا را در خود جای داده است. بنابر گفته معاون دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفا در حال حاضر مناطق جنوب غربی تهران از جمله نازی آباد به دلیل نفوذ فاضلاب به آبهای زیرزمینی با بیشترین غلظت نیترات در آب چاه روزگار خود را سپری می‌كنند.
راه حل وزارت نیرو برای حذف نیترات آب
برای كاهش میزان نیترات موجود در آب چاه‌ها راه حل‌های مختلفی همچون جایگزین كردن منابع آب سالم، استفاده از بطری آب و تصفیه خانگی، ذخیره سازی آب نیترات‌دار در مخازن برای مدت طولانی و حذف نیترات به وسیله باكتری و همچنین تصفیه به وسیله تبادل یونی وجود دارد كه در تهران به دلیل نبود منابع آب سالم كافی و پر هزینه بودن روش تصفیه و نگه‌داری طولانی آب، از روش‌های دیگری استفاده می‌شود.
روش اختلاط یا همان تركیب آب سطحی سالم با آب كم نیترات به منظور پایین آوردن غلظت نیترات آب چاه و همچنین حذف چاه‌هایی كه غلظت نیتراتشان بالا است، در تهران به عنوان راه چاره‌ای برای حل معظل نیترات اجرا می‌شود و بنابرگفته معاون دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفا تلاش بر این است كه چاه‌های با غلظت بالا در تهران از مدار برداشت خارج شوند و چاه‌هایی كه نیترات 200 یا 500 میلی گرم دارند نیز با حجم زیادی آب سالم مخلوط شده تا نیترات آن به زیر 50 میلی گرم برسد و قابل استفاده شود.
نیترات و بیماری تنفسی كودكان
نیترات موجب «سندروم نوزاد کبود» در كودكان می‌شود، بر اساس گفته هدایت فهمی« هنگامی نیترات با خوردن غذا و نوشیدن آب وارد بدن می‌شود، در خون با هموگلوبین ترکیب و متهموگلوبین ایجاد می‌شود، اتفاقی كه در نتیجه آن توانایی انتقال اکسیژن خون کاهش می‌یابد.»
میزان بالای نیترات در غذا یا آب دام‌ها هم می‌تواند به کاهش زاد و ولد، افزایش مرد‌ه زایی، وزن کم هنگام تولد، دیر وزن گرفتن یا حتی مرگ بینجامد. برخی از سرطانزا بودن نیترات نیز سخن به میان آوردهاند نكتهای كه هر چند به مرحله تأیید علمی نرسیده است اما از شدت نگرانی نسبت به این ماده سمی نمیكاهد.
تابستان‌های تهران و بازار داغ اظهار نظرهای نیتراتی مسوولان
اظهار نظر در رابطه با نیترات موجود در آب تهران، روندی است كه هر سال با گرم شدن هوا و استفاده از آبهای زیرزمینی بازارش داغ می‌شود و زمانی كه از شدت كمبود آب كاسته می‌شود، باز هم سیستم معیوب فاضلاب و لوله‌های فرسوده آب به عنوان دلایل اصلی نیتراتی شدن آبهای زیرزمینی به دست فراموشی سپرده می‌شوند.
در اولین روزهای تابستان سال 89 بود كه مرضیه دستجری وزیر بهداشت، زبان به هشدار گشود وبه دلیل غلظت بالای نیترات، توصیه كرد تا زنان باردار و كودكان شیرخوار از آب بطری به جای آب لوله كشی استفاده كنند اما در نهایت این موضوع با چنین شدت و حدتی بعدها از سوی وزارت نیرو تكذیب شد اما نگرانی تهرانی‌ها از آب آلوده به نیترات هر تابستان به نقطه جوش خود می‌رسد.
در این میان هر چند برخی از مسوولان همچون معصومه ابتكار كه تا چند سال پیش در شورای شهر از آلودگی آب تهران صحبت می‌كردند: «طی بررسی صورت گرفته در مناطق شهرداری تهران معضل آلودگی آب همچنان مطرح بوده است و برای حل این مساله نیاز به همکاری دولت وجود دارد چرا که از نظر ابتکار این مساله بحثی ملی بوده است.»
در این روزها از سلامت كامل آب تهران سخن به میان می‌آورند اما باز هم نیاز است تا شاید مسوولان به جای نگرانی فصلی از اوضاع سلامت آب تهران، در تمام سال این نگرانی را جز وظایف خود بدانند و در زمینه بهبود فاضلاب تهران و سیستم لوله كشی آن اقدامی جدی را در پیش بگیرند تا اگر دست نیازشهروندان تهرانی به سمت آب چاه‌های تهران به عنوان تنها منبع آب دراز شد، شاهد دغدغه‌ای به نام«آب با غلظت بالای نیترات» در سهمیه روزانه آب شرب شهروندان نباشیم.
