در دیپلماسی اقتصادی، ضعیف عمل کرده ایم

گروه راهبرد خبرگزاری دانا (داناخبر) - مجیدرضا حریری*: قبل از آنکه به تجارت فرامرزی بپردازیم باید به این سوال پاسخ داده شود که ایران در تجارت فرامرزی چه وضعیتی دارد؟

در حال حاضر واردات و صادرات ایران به دلیل رفتارهای سیاسی کشورهای متخاصم با محدودیت‌های روبه‌رو است؛ به گونه‌ای که 70 درصد تجارت ایران با 5 الی 6 کشور است.

در شرایط فعلی تنوع همکاری با سایر کشورها بسیار پایین است لذا برای احیای این وضعیت در گام اول می‌توان با کشورهای همسایه و همجوار رابطه خوبی برقرار کرد.

ایران در شرایطی وسعت سرزمینی دارد که با 16 کشور از شرق و غرب گرفته تا حاشیه خلیج فارس بی‌واسطه همجوار است لذا باید از این پتانسیل به نحو مطلوبی استفاده شود.

با‌وجود همسایه بودن ایران با کشورهای مختلف در حال حاضر تنها با سه کشور عراق، افغانستان و امارات مبادلات نسبتا خوبی داریم که البته آمار تجارت با این کشورها هم قابل قبول نیست.

یکی از نکات ضروری در این بخش توسعه همکاری‌ها با سایر کشورهای همسایه است؛کشورهایی که ایران می‌تواند در بازار آنها حضور پررنگی‌تری داشته باشد. سهم ما از نظر جمعیت دنیا 2/1 است ولی سهم تجارت بین‌المللی کمتر از نیم درصد است. این نشان می‌دهد که کشورمان با داشتن ظرفیت‌های بالا نتوانسته در عرصه بین‌الملل نقش آفرین باشد. اگر ظرفیت‌های بالقوه به بالفعل تبدیل می‌شد حداقل سهم تجارت ایران در عرصه جهانی سه برابر می‌شد.

از این‌رو یکی از اولویت‌هایی که دولت یازدهم باید مدنظر قرار دهد سیاستگذاری و تدوین استراتژی جامع در توسعه همکاری‌ها با کشورهای همسایه است. تا زمانی که دیپلماسی ایران با کشورهای همسایه قوی نشود نمی‌توان انتظار داشت که میزان مبادله‌های تجاری توسعه پیدا کند لذا با توجه به اشتراک‌های فرهنگی و حتی زبانی می‌توان روابط را گسترش داد.

طی این مدت بخش خصوصی بدون آنکه دولت برنامه جامع و مدونی داشته باشد با کشورهای همسایه مبادله‌هایی داشته است اما حجم فعالیت‌ها بسیار کم است و بعضا دیده شده که بنگاه‌ها با توجه به ظرفیت‌های فردی خود توانسته‌اند همکاری‌های محدودی داشته باشند ولی هیچ زمان این روابط پایدار نبوده است و حتی در برخی از مقاطع زمانی قطع شده است. به عنوان مثال کشور افغانستان می‌توانست به یکی از کشورهایی تبدیل شود که ایران بخش قابل توجهی از کالاهای تولید خود و خدمات فنی و مهندسی را به آن کشور صادر کند اما به دلیل نداشتن برنامه و دیپلماسی در حوزه اقتصادی این فرصت در اختیار سایر کشورها قرار گرفت و آنها با سرعت شریک افغانستان شدند. بدین جهت دولت با تدوین استراتژی مشخص و در اختیار قرار دادن ابزارهای لازم برای توسعه روابط و تصدی گری بخش خصوصی، می‌تواند مبادله‌های اقتصادی خود را با کشورهای همجوار توسعه دهد و دیگر اجازه ندهد در این حوزه شاهد فرصت سوزی باشیم. 

یکی از نکات مهم در این بخش فعال‌سازی سفارتخانه‌های همجوار است. اگر استراتژی دولت در توسعه همکاری‌ها با کشورهای همسایه در اختیار سفارتخانه‌ها قرار گیرد و‌آنها ملزم به توسعه روابط باشند، بخش خصوصی می‌تواند صادرات کالا را هدفمند با این کشورها دنبال کند و دیگر همکاری‌ها محدود با چند مجموعه که با توجه به ظرفیت خود ارتباط برقرار کردند نیست و تمام بنگاه‌ها فرصت یکسان برای حضور در بازار کشورهای همجوار دارند.

با این تفاسیر توسعه همکاری با کشورهای همسایه نیازمند سازماندهی است. امیدواریم که دولت در این مسیر گام بردارد و این بخش را فعال کند. زمانی که دولت با کشورهای همسایه روابط خوبی دارد باید از آن به نحو مطلوب استفاده کند. به عنوان مثال روابط دو دولت ایران و عراق بسیار خوب است اما دولت باید از عراق بابت توسعه همکاری‌های اقتصادی امتیاز بگیرد و اجازه ندهد به دلیل برخی فشارهای سیاسی بخش خصوصی بازار عراق را از دست بدهد. دولت یازدهم قطعا می‌تواند در این بخش منشا اثر شود از این‌رو از دولت می‌خواهیم با فراهم کردن زیرساخت‌ها از جمله حمل و نقل در تمام شقوق ریلی، ‌دریایی و جاده‌ای و قوانین، شرایط توسعه همکاری‌ها را فراهم کند. 

بخش‌خصوصی توانایی آن را دارد که با کشورهای همسایه روابط خود را توسعه دهد.