شیرهایی که نگهبان تاریخ هستند

چون این شیرسنگی، سر شیر خفت                 ز شیران نمادی بگردید جفت 

به ایلی که مردان جنگی بود                         سر قبر شان شیر سنگی بود

در گذر ازچهارمحال بختیاری  چهار محال بختیاری تا خوزستان، آنجا که پیچ و خم جاده‌ها مسافران را مهمان روستاها و مسکن مردم ایل بختیاری می‌کند، شیرهای سنگی کوچک و بزرگ با غرور و عظمت بی‌بدیلی که نشان از دلاوری و قهرمانی در میان این مردمان دارد، یکی یکی رخ‌نمایی می‌کنند.در روستای زیبای شیخ علیخان، در 5 کیلومتری شمال غرب چلگرد، که بر دامنه قلل پر برف زردکوه بختیاری آرمیده است، این شیرهای سنگی، غیرت، جوانمردی و دلاوری مردان ایل بزرگ بختیاری را به نمایش گذاشته است. شیخ علی‌خان، روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان کوهرنگ در استان چهارمحال و بختیاری ایران است. این روستا در دهستان شوراب تنگزی قرار دارد. منطقه چهارمحال بختیاری با اقلیم متنوع دارای جاذبه های گردشگری است.

آری، قوم بختیاری با هوشمندی تاریخی و درک و دریافت خرد مندانه ای که از فرهنگ اساطیری داشت نماد شیر را برای خود برگزید. و این پیکر تراشان بختیاری بودند که به جان صخره ها و سنگ ها افتادند و با ابزار و آلات حجّاری و سنگ تراشی که در اختیار داشتند پیکره هایی سخت، زیبا، خوش تراش و صیقل یافته از شیر خلق می کردند و آن ها را بر روی گور بزرگان و عزیزان از دست رفته خود، که از شجاعت، جنگاوری، وطن دوستی، دین مداری و مرزبانی بهره ها داشتند قرار می دادند. به همین خاطر تا همین اواخر منظره های شیر سنگی و چشم انداز گورستانهای قوم سرافراز بختیاری وشیعه آن شیر خدا علی(ع) نگاه هر بیننده و رهگذری را تحت تاثیر قرار می داد و هول و هراسی توام با غرور ملّی را در دل او پدید می آورد.

شیر سنگی برای قوم بختیاری تنها نماد غیرتمندی و بی باکی و زورمندی نبوده، بلکه این قوم چون شیعه و پیرو علی بن ابی‌طالب بود، از این رو ارزش و مفهوم ولایتمداری و پایبندی به مرام و مسلک آن امام هُمام و آیین سرافراز تشیع را نیز در نظر گرفت و این ارزش‌ها را در قالب تسبیح، که نماد و مظهر پارسایی و نماز و نظر پاکی است، روی پیکره شیر سنگی حک کرد و به آن تجلی بخشید. شاید معرو‌فترین نماد شیر در بختیاری، شیر سنگی یا برد شیر است. این رسم تا 40 سال پیش در بین این قوم، مرسوم بوده است، به نحوی که وقتی جوانمردان فوت می‌کردند، تندیس شیر سنگی بر بالای قبر آنها نصب می‌شد.

شیر افکنی و شیرکشی مایه افتخار و سربلندی بختیاری‌ها بوده تا جایی که آرزوی یک جوان بختیاری معروف شدن به لقب شیرکشی بوده است. متاسفانه همین افتخار شیرافکنی در بین بختیاری ها به مرور زمان باعث انقراض نسل شیرها در ایران شد، به خصوص زمانی که سلاح گرم در دست مردم قرار گرفت.

قدمت تندیس شیرهای سنگی در فرهنگ بختیاری به 400 تا 500 سال باز می‌گردد که نخستین دلیل وفور کابرد تندیس این حیوان در فرهنگ بختیاری این است که کوه‌های زاگرس و دامنه‌های جنوبی آن و از دشت های جنوب و شرق دزفول تا نواحی غربی فارس یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های شیر بوده است.

این شیر های سنگی بسیار عظیم الجثه تراشیده می شوند و دارای وزن های چند تنی هستند که وزن بیشتر آنها بالای چهار تن است. قیمت شیری های سنگ از چهار میلیون گرفته و تا ۲۷ میلیون تومان قیمت می خورد که قیمت آنهابیشتر بستگی به وزن و بزرگی شیر سنگی و کار تراش دارد.

در کتاب نماد در فرهنگ بختیاری نوشته‌ حسین مددی از قول لایارد آمده است: لرها (بختیاری‌ها) عقیده دارند که شیرها به دو نوع مسلمان و کافر تقسیم شده‌اند. نوع اول دارای رنگی گندمگون و زرد روشن و نوع دوم قهوه‌ای رنگ با یال و پشت سیاه. آنان معتقدند که اگر کسی مورد حمله شیر مسلمان واقع شود باید کلاه خود را از سر بردارد و در نهایت ادب و خضوع او را به نام «علی» قسم دهد که وی را ببخشد. شیر با شنیدن این درخواست پی کار خود خواهد رفت. اما اگر شیر کافر باشد، توجه نخواهد کرد... هنوز هم در مراسم سنتی هنگامی‌که شخصی دچار ضعف و سستی شود، او را از زیر تنه‌ شیر سنگی عبور می‌دهند. زیرا بر این باورند که ترسش خواهد ریخت. و یا هنگامی‌که فردی دچار سیاه‌سرفه می‌شود، زیر تنه شیر سنگی گودالی کنده پر از آب می‌کنند و بیمار را وادار می‌کنند که از آن بنوشد تا سلامتی‌اش را بازیابد...

به هر حال شیرهای سنگی نمادی از تاریخ و تمدن این سرزمین هستند و محافظت از آنان  باید مورد توجه مردم و در دستور کار متولیان امور قرار گیرد.