اثر کرونا بر اقتصاد ایران بیش از آنکه با تأثیر آن بر عدد رشد اقتصادی مشخص شود، با تأثیر بر معیشت مردم قابل اندازه‌گیری است زیرا کرونا بخش‌هایی از اقتصاد را تحت تأثیر قرار داده که مربوط به اشتغال طبقات پایین جامعه است.
یک سال پیش در چنین روزهایی هنوز میزبان میهمان ناخوانده نبودیم و «کرونا»
را نمی شناختیم. از اوایل اسفند بود که زمزمه شیوع یک بیماری ناشناخته همه را دچار
استرس و نگرانی کرد. وسواس گونه و با اضطراب دستورالمعمل های بهداشتی را رعایت می کردیم،
ماسک می زدیم و وقتی بیرون می رفتیم، الکل همراهمان داشتیم.
مثل همیشه نوع دوستی مان گل کرد و پای کار آمدیم و شبانه روزی ماسک دوختیم
و رایگان توزیع کردیم و شاید اولین بار که زمزمه قرنطینه شهرها مطرح شد، یاد فیلم های
علمی و تخیلی افتادیم که اکنون به واقعیت تبدیل شده است.
حس از دست دادن عزیزان و ترس بیمار شدن سراسر وجودمان را فرا گرفته بود
و واقعا خودمان را ملزم به رعایت کامل توصیه های بهداشتی می دانستیم.
عید که همیشه بهترین فرصت دید و بازدیدها و دورهمی هایمان بود، غریبانه
آمد و غریبانه هم رفت. همه در خانه ها تنها ماندیم و به صورت مجازی دلتنگی هایمان را
رفع کردیم، ولی این روزها کرونا گویی از مهمان نوازی و مهربانی ما خوشش آمده و جا خوش
کرده؛ ما هم انگار با کرونا خو گرفتیم. شاید باورش سخت باشد ولی نسبت به کرونا بی تفاوت
شده ایم و انگار کرونای وحشتناک دیروز، بخشی از زندگی امروز ما شده است.
شیب انواع بیکاری در بخش‌های مختلف اقتصادی
از قبیل بیکاری ساختاری، اصطکاکی، فصلی و رکودی طی چند دهه اخیر صعودی است و با تشدید
بیکاری رکودی ناشی از بیماری کرونا در سال‌های آتی، باید منتظر نرخ فزاینده بیکاری
کل در جامعه باشیم.
با تعطیلی کسب و کارهای خرد و کلان اقتصادی
به دلیل شیوع این بیماری همه گیر، شاهد افزایش نرخ بیکاری هستیم و خواهیم بود.
صاحبان مشاغل و اصناف می گویند که تابع قانون هستند و می خواهند سهمی
در قطع زنجیره انتقال کرونا داشته باشند، ولی خیلی‌ها دغدغه معیشت و نان شب زن و فرزند
خود را دارند و باید سرکار باشند تا شرمنده تامین مایحتاج خانواده نشوند.
طی ماه های گذشته بسیاری از مشاغل زیان دیده اند و علیرغم تلاش دولت در
پرداخت تسهیلات معیشتی برای جبران بخشی از ضرر و زیان کرونا، هنوز هم اقتصاد دغدغه
بسیاری از مردم است تا جایی که گویی حاضرند به جنگ تن به تن با کرونا بروند، اما دست
خالی به خانه برنگردند.
قطعا این زخم مرهمی جز رخت بربستن کرونا و برگشتن به زندگی عادی ندارد که آن هم با همت جمعی و توجه جدی تر به رعایت پروتکل های بهداشتی برای قطع زنجیره انتقال ممکن می شود.
اثر کرونا بر اشتغال
نگاهی بر اثر کرونا بر اشتغال، تأییدی بر یافته‌های بخش قبل است. مشاغل ایجاد شده طی سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۸ دارای ویژگی‌هایی بوده که شوک کرونا تأثیر بسیار قابل توجهی بر آنها داشته است. در حدود ۳ میلیون شغل ایجاد شده در این بازه زمانی مشاغلی بودند که عمدتا توسط جوانان و با سرمایه اندک ایجاد شدند و ویژگی اصلی آنها این بوده که به شدت با تقاضای خانوار و حضور آنها در بیرون از خانه مرتبط بوده است. نتایج اولیه از شوک کرونا در بهار ۱۳۹۹ نشان از کاهش ۱٫۵ میلیون شغل و در تابستان نیز تنها با یک بهبود جزئی، کاهش ۲۱/۱ میلیون دارد. یعنی اثر شوک کرونا بر مشاغل در تابستان نیز ادامه داشته است. بررسی ویژگی‌های این مشاغل نشان می‌دهد که بخش بزرگی از همان مشاغل ایجاد شده طی سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۸ به یکباره از بین رفته است.
۱,۵ میلیون شغل از دست رفته در بهار دارای ویژگی‌های
زیر است:
حدود نیمی از کاهش اشتغال در اشتغال زنان
رخ داده است
حدود ۴۵ درصد از کاهش ۱٫۵ میلیون نفری شاغلان
در بین شاغلانی اتفاق افتاده که دارای اشتغال ناقص بوده‌اند.
نیمی از کاهش اشتغال در بخش خدمات بوده
است.
۱ میلیون نفر از اشتغال بنگاه‌های دارای
۱ تا ۴ کارکن کاسته شده است.
۷۰ درصد از کاهش اشتغال مربوط به مشاغل
غیرمزد و حقوق بگیری (کارکنان مستقل، کارفرمایان، و کارکنان فامیلی بدون مزد)
۳۰ درصد مربوطه به کارکنان مزد و حقوق بگیر
بخش خصوصی بوده است.
نکته مهم دیگر در خصوص اثرات کرونا بر اشتغال،
کاهش قابل توجه نرخ مشارکت هم در بهار و هم در تابستان ۱۳۹۹ است. به طوریکه نرخ مشارکت
در تابستان نسبت به تابستان سال قبل، ۳٫۱ درصد کاهش داشته است.
در مجموع هرچند که به نظر می‌رسد در تابستان،
بخش کوچکی از مشاغل از دست رفته احیا شده، اما طولانی شدن کرونا باعث می‌شود تا بخشی
از مشاغل از دست رفته برای همیشه از بین روند. کاهش ۱٫۲۱ میلیون شغل به معنای آن است
که این تعداد خانوار در تأمین معاش خود، دچار مشکلات جدی شده‌اند که به علت درصد پایین
برخورداری از بیمه بیکاری در این مشاغل، مشکل تأمین معیشت در این خانوارها جدی است.
بررسی‌های این بخش مجددا شاهدی بر این ادعاست که اثر کرونا بر معیشت خانوار به شدت
بیشتر از اثر آن بر عدد رشد اقتصادی است.
بیکاری ۲.۹ تا ۶.۴ میلیون ایرانی براثر
کرونا
آسیب ۴.۸ میلیون شغل براثر ویروس کرونا
رئیس مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی گفت:
همچنین، بر اساس گزارش معاونت اقتصادی وزارت رفاه، کسب‌وکارهای آسیب‌دیده از بحران
کرونا بالغ بر ۴.۸ میلیون شغل، که معادل ۲۰.۳ درصد از اشتغال کل است، را شامل می‌شود.
کردونی با اشاره به ابزار دولت‌ها برای کاهش تبعات کرونا گفت: طرح‌های بیمه اجتماعی و بیمه بیکاری در این بین مهم‌ترین طرح‌ها هستند. به طور مشخص، ۱۷۱ کشور مجموعاً ۸۰۱ اقدام حمایت اجتماعی (شامل برنامه‌های مساعدت اجتماعی، بیمه‌های اجتماعی و سیاست‌های بازار کار) را در مواجهه با کووید ۱۹ برنامه‌ریزی، معرفی یا اجرا کرده‌اند. به طوری که، ۲۱۵ اقدام در مقابله با کرونا در حوزه بیمه‌های اجتماعی در کشورهای مختلف به اجرا گذاشته شده است (۲۷ درصد کل اقدامات حمایت اجتماعی) که مزایای بیکاری با مجموع ۶۱ اقدام و سهم ۲۸ درصد بیشترین فراوانی را داشته است.
