رفتارهای پرخطر به ویژه در بین قشر نوجوان از آسیب‌های اجتماعی مهم در جامعه است و علی‌رغم هم‌افزایی دستگاه‌های اجرایی کشور به منظور کاهش بار آسیب‌های اجتماعی، هنوز این مهم، به شکل محسوس و قابل لمسی اتفاق نیفتاده و شاهد رشد و تغییر ماهیت آسیب‌ها به ویژه در قشر جوان هستیم. كاهش سن رفتارهای پرخطر در میان دانش آموزان، زنگ خطری است كه با تغییر برخورد، تعادل رفتاری خانواده و توجه به توانایی نوجوان به زنگ نشاط و صمیمیت تبدیل می شود.
نرگس درودیان، خبرگزاری دانا، سرویس آموزش؛ پیشگیری و کنترل رفتارهای پرخطر و آسیب‌های اجتماعی در جمعیت دانش‌آموزی که وزارت آموزش و پرورش متولی آن است، از اهمیت بیشتری برخوردار است.
مسعود شکوهی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره مهمترین اقدامات و دستاوردهای حوزه متبوع در حوزه مقابله با اعتیاد و آسیب‌های اجتماعی دانشآموزان اظهار کرد: وزارت آموزش‌وپرورش در حوزه پیشگیری از اعتیاد و آسیب‌های اجتماعی برنامه‌های گسترده‌ای را در سه محور آموزشی، ترویجی و مراقبتی در مدارس کشور اجرا می‌کند.
آموزش مهارت‌های خودمراقبتی در ۴۲ درصد مدارس
وی افزود: در محور آموزشی، برنامه توانمندسازی و آموزش مهارت‌های خودمراقبتی در ۴۲ درصد از مدارس کشور اجرا می‌شود که به در سال تحصیلی جاری کوشش می‌کنیم به حداقل ۶۰ درصد افزایش یابد. بر اساس این برنامه دانشآموزان، به همراه والدین و کارکنان با مهارت‌های مختلف در زمینه مواجهه موثر با اعتیاد، رفتارهای پرخطر و آسیب‌های اجتماعی، آشنا می‌شوند.
مدیر کل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه در محور ترویجی، برنامه‌های گسترده‌ای چون برگزاری جشنواره نوجوان سالم در تمامی مدارس کشور، اجرای برنامه کانون یاریگران زندگی در بیش از ۳۰ هزار مدرسه کشور (با تمرکز بر رشد این نرخ پوشش به حدود ۵۰ هزار مدرسه در سال تحصیلی جاری) و نیز هفته مبارزه با اعتیاد و آسیب‌های اجتماعی و نمایشگاه‌های سیار پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در تمام مدارس کشور اجرا می‌شود گفت: در محور مراقبتی نیز برنامه‌هایی چون «نماد»، مدیریت موردی و مددکاری اجتماعی و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی دانشآموزان در محلات حاشیه‌نشین اجرا می شود.
اجرای نسخه جامع «نماد» در ۳۵ منطقه آموزش‌و پرورش
شکوهی در پاسخ به اینکه «طرح نماد چند سال است در دست اجراست، آیا خروجی‌های محسوس و قابل بیانی برای وزارت آموزش‌وپرورش داشته است؟» اظهار کرد: درباره برنامه «نماد»، باید بگویم که دستاوردهای خوبی داشته‌ایم و این برنامه توانسته است از طریق ابزارها و زیرساخت‌های خود، به عنوان یک برنامه تحولی در وزارت آموزش‌وپرورش، تثبیت شود. به عنوان مثال، طراحی ابزارهای مختلف برای بخش‌های غربالگری، آموزش، درمان و مددکاری اجتماعی، راه‌اندازی سامانه جامع «نماد»، اجرای نسخه جامع در ۳۵ منطقه آموزش‌وپرورش و نسخه کوتاه در تمامی مدارس کشور، راه‌اندازی خط ملی «نماد» (به شماره ۱۵۷۰)، راه‌اندازی دفتر مرکزی «نماد» در تهران و میزهای «نماد» در سراسر کشور، بخشی از دستاوردهای این برنامه هستند.
وی ادامه داد: برخی دستگاه‌ها همکاری خوبی در اجرای برنامه «نماد» داشته‌اند و امیدواریم برخی دیگر نیز همکای‌های خود را به سطح قابل قبولی ارتقاء دهند تا در مجموع بتوانیم به یکی از اهداف مهم «نماد» که همان استقرار نظام ارجاع بین سازمانی است، به طور کامل دست پیدا کنیم.
مدیر کل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه برنامه ملی «نماد» در سال تحصیلی جاری در کنار اجرای نسخه کوتاه در تمامی مدارس کشور، در نسخه جامع، از ۳۵ منطقه به حدود ۱۶۰ منطقه تسری پیدا خواهد کرد گفت: این اقدام نشان می‌دهد برنامه «نماد» با قوت به راه خود برای استقرار کامل در مدارس کشور ادامه می‌دهد.
خانواده، نخستین پایگاه سركوب یا اوج گیری رفتارهای پرخطر
به طور كلی معضلات حوزه دانش آموزی، محور پررنگی است كه به خانواده بازمی گردد. دانش آموزان زمانی را در مدرسه می گذرانند و بعد از ساعت ها آموزش نیاز به كانون گرم خانواده ای دارند تا بتوانند خلاهای خود را در آن پر كنند. اما در عصر حاضر، با توجه به فضای جدید توسعه یافتگی و اقتصاد پیچیده و جبر معیشتی، متاسفانه خانه ها، تبدیل به خوابگاه شده و كاركردهای خانواده رنگ باخته است. در نتیجه شاهد شكاف عمیق فكری، عاطفی و عقیدتی میان والدین و فرزندان هستیم كه روزبه روز پررنگ می شود.
در این شرایط، نوجوان به دلیل اقتضای سنی، به سرعت ماهواره، فضای مجازی و دوستی با همسالان را جایگزین و الگو قرار می دهد كه آثار سوء بر رفتار آنان می گذارد. به عبارتی دیگر هر اندازه نقش پدر و مادر كمرنگ تر شود، الگو گیری از دیگران بیشتر می شود، الگوهای كاذب، منفی و سوء.
بر همین منوال، باید گفت یكی از مهمترین عوامل ایجاد یا كاهش رفتارهای پرخطر نوجوانان و دانش آموزان، خانواده است كه در این میان، نقش مادران بسیار كلیدی و كاربردی است. پیش از این مادران از نقش كاتالیزوری برخوردار بودند اما شاهد هستیم كه در طول سال های اخیر، مادران دیگر در الگوی پوشش، حرف زدن و برخوردها الگو و موثر نیستند و طبیعی است كه نقش او را چیزهای دیگر پر می كند.
در چنین فضایی، با توسعه و گسترش حوزه مشاوره های خانواده در مدارس و ریشه یابی و درمان معضلات و مشكلات فرزندان در خانواده، می توان ارتباط و پیوند از دست رفته میان والدین و فرزندان را بازگرداند تا فضای دانش آموزی بهینه شود. باید با آموزش، بسترها و شرایطی كه منجر به رفتار پرخاشگر را از بین برد.
پیشگیری از گرایش كودكان و نوجوانان به آسیب های اجتماعی شامل مجموعه ای از خدمات و اقدامات مختلف در جهت مصونیت بخشی و توانمندسازی است كه با ارتقای دانش و آگاهی نوجوانان و نیز اصلاح نگرش آنها در كنار ارایه خدمات راهنمایی و مشاوره از آنان در برابر رفتارهای پرخطر و آسیب های اجتماعی فراهم می آید.
خدمات اورژانس اجتماعی ۱۵۷۰؛ درخواست کمک در مورد فوریت‌های روانی اجتماعی دانشآموزان
مدیرکل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش‌وپرورش در ادامه جزئیاتی از راه‌اندازی اورژانس اجتماعی دانش آموزان ارائه کرد و گفت:خط ملی «نماد» (به شماره ۱۵۷۰ )، به عنوان یکی از اضلاع و پیوست‌های برنامه ملی «نماد»، اکنون در سراسر کشور فعال شده است. این خط دارای سه بخش یک: راهنمایی دوم: مشاوره و سوم: مددکاری اجتماعی است که دانشآموزان، مدارس و خانواده‌ها می‌توانند با این شماره تماس حاصل و کمک‌های لازم را دریافت کنند.
شکوهی افزود: تماس‌ها با خط ملی «نماد»، به طور کلی شامل سه دسته هستند:درخواست راهنمایی در مورد مشکلات تحصیلی دانش آموزان، درخواست مشاوره در مورد مشکلات مربوط به بهداشت روان دانش آموزان ودرخواست کمک در مورد فوریت‌های روانی اجتماعی دانشآموزان؛ در این خط، روزانه، کارشناسان هسته‌ها و مراکز مشاوره آموزش و پرورش، با تخصص‌های مختلف مشاوره و مددکاری اجتماعی در دو شیفت صبح و عصر مشغول خدمت هستند و به تماس‌ها پاسخ می‌دهند.
وی با بیان اینکه در این خط، راهنمایی‌های لازم ارائه می‌شود و در برخی موارد نیز تیم‌های فوریت‌های روانی اجتماعی اعزام و در برخی موارد به دستگاه‌های مرتبط ارجاع می‌شوند عنوان کرد: بر اساس چارچوب فنی، این خط مبتنی بر استفاده از ظرفیت‌های درون سازمانی آموزش و پرورش و نیز همکاری و ارجاع بین سازمانی با دستگاه‌های مسئول، طراحی و تعریف شده است و ما مقید هستیم که در حدود وظایف و اختیارات سایر دستگاه‌ها، دخالت نکنیم و شبهه فعالیت موازی ایجاد نشود.
