جوانی جمعیت، فرزندآوری و فرار از «تله جمعیتی» از جمله دغدغه‌های جدی کشور طی سال‌های اخیر بوده و در این راستا درمان مناسب و کم‌هزینه زوج‌های نابارور در دستور کار جدی وزارت بهداشت و سازمان بیمه سلامت قرار گرفته و در طرح‌هایی مانند بیمه رایگان مادران باردار و کودکان تا ۵ سالگی، گسترش مراکز درمان ناباروری و همچنین گسترش پوشش بیمه‌ای هزینه‌های درمان ناباروری خود را نشان داده است.
به گزارش پایگاه خبری دانا، به اذعان متخصصان و مسوولان امر و طبق بررسی‌های صورت گرفته، نرخ رشد جمعیت در کشور از سال ۱۳۶۵ تا سال ۱۳۸۵ و در طی ۲۰ سال از ۳.۹ به ۱.۶ و از سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۴۰۰ نیز این نرخ به ۰.۶ کاهش یافته است. نرخ رشد جمعیت در کشورطی بازه‌ای پنج ساله نیز از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ از ۱.۲ به ۰.۶ رسیده و ۵۰ درصد کاهش یافته است.
از طرف دیگر، درحالی که میانگین سنی جمعیت کشور در سال ۱۳۵۵ حدود ۲۲.۴ سال بوده است، این عدد در سال ۱۳۹۹ به ۳۲ سال رسیده است و مطابق پیش‌بینی‌ها این خطر وجود دارد که از سال ۱۴۲۰ به بعد رشد جمعیت منفی شود.
چندی پیش دکتر بهرام عین‌اللهی – وزیر بهداشت نیز تاکید کرد که «برای خروج از این شرایط، یک دریچه حدود هفت ساله داریم که اگر خوب قدرش را ندانیم، ممکن است در زمره کشورهای سالمند جهان قرار گیریم. » و به اذعان دکتر صابر جباری - رئیس اداره جوانی جمعیت وزارت بهداشت «اکنون میانگین سنی جمعیت کشور ۳۲ الی ۳۳ سال است.»
در همین راستا و جهت برون‌رفت از چالش سالمندی و فرار از تله جمعیتی، سیاست‌های کلی جمعیتی در اوایل سال ۱۳۹۳ ابلاغ شد و پس از آن نیز تدوین قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده در دستور کار قرار گرفت و این قانون جهت ترغیب خانواده‌های ایرانی به فرزندآوری، مواردی را به دستگاه‌های مختلف تکلیف کرد.
در این میان وزارت بهداشت پرتکلیف‌ترین دستگاه در اجرای قانون جوانی جمعیت است؛ به طوری که به گفته دکتر جباری – رییس اداره جوانی جمعیت وزارت بهداشت، ۴۳ مورد از ۷۳ ماده قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده یعنی معادل ۶۰ درصد کل قانون، مستقیم و غیر مستقیم تکلیف وزارت بهداشت است.
تکلیف بیمه سلامت برای حمایت از زوج‌های نابارور
یکی از مواردی که در قانون جوانی جمعیت به آن تاکید شده، بحث درمان زوج‌های نابارور است. به طوری که ماده ۴۳ قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده به صراحت اعلام می‌کند که تمام خدمات بیماریابی، تشخیصی و درمانی ناباروری باید تحت پوشش سازمان‌های بیمه‌گر قرار گیرد و در همین راستا نیز زیرساخت‌های ارائه خدمات و قرارداد با بیمه‌های پایه در مراکز ناباروری دولتی فراهم شد. بر این اساس سازمان بیمه سلامت نیز در حمایت از این خانواده‌ها و زوجین نابارور اقدامات لازم را انجام داده است و با حمایت‌های دولت در زمینه تزریق اعتبارات به بیمه سلامت، مصوب شد که خدمات درمان ناباروری از ابتدای سال ۱۴۰۰ تحت پوشش بیمه‌ای قرار گیرند.
در مجموع بنا به تعریفی که مسوولان و متخصصان ارایه داده‌اند؛ اگر زوجی یک‌سال پس از ازدواج و بدون پیشگیری باردار نشود و همچنین اگر سن خانم بالاتر از ۳۵ سال باشد و پس از شش ماه باردار نشود، آن زوج نابارور تشخیص داده می‌شوند.
نشان‌دار شدن زوج‌های نابارور در سامانه بیمه سلامت
در هر حال در حال حاضر بیمه‌ها حمایت از درمان زوج‌های نابارور را برعهده گرفته‌اند و در همین زمینه سازمان بیمه سلامت اعلام کرده است که تعداد زیادی از زوج‌های نابارور در سامانه‌های الکترونیک این سازمان بیمه‌گر نشان‌دار شده‌اند و خدمات مورد نیاز را دریافت می‌کنند.
راه‌اندازی شبکه درمان ناباروری در کشور
لازم به ذکر است که در همین راستا وزارت بهداشت نیز به راه‌اندازی شبکه درمان ناباروری در کشور اقدام کرده است؛ در شبکه درمان ناباروری، مراکز و خدمات درمان ناباروری به سه سطح تقسیم شده است. سطح اول، همان مطب‌های معمولی، پزشک عمومی، ماما و. ... است. اگر در این سطح تشخیص داده شود که بیمار به درمان تخصصی‌تر نیاز دارد، به سطح دوم ارجاع داده می‌شود که شامل متخصص زنان دوره دیده، اورولوژیست، آزمایشگاه تخصصی و... است و البته به اذعان متخصصان و مسوولان مربوطه، ۸۵ درصد موارد ناباروری در سطح دو رفع می‌شود. در عین حال به اذعان معاون درمان وزارت بهداشت، ۱۵ درصد موارد نیاز پیدا می‌کنند که به سطح سوم درمان ناباروری ارجاع شوند که شامل IVF و سایر اقدامات درمانی است. در این زمینه نیز بیش از ۱۲۳ مرکز سطح سه خدمات تخصصی راه‌اندازی شده است.
در مجموع به اذعان مسوولان وزارت بهداشت و بر اساس ماده ۴۱ قانون جوانی جمعیت مبنی بر تجهیز یا راه‌اندازی حداقل یک مرکز تخصصی درمان ناباروری سطح دو در دانشگاه‌های علوم پزشکی تاکنون ۷۷ مرکز سطح دو ناباروری در کشور جهت دسترسی به خدمات تخصصی سطح دو فعال شده است.
زوج‌های نابارور چگونه می‌توانند از درمان‌های بیمه‌ای استفاده کنند؟
اما شاید سوال آن باشد که زوجین نابارور چگونه می‌توانند از خدمات بیمه‌ای جهت درمان استفاده کنند؟ در این راستا باید گفت که زوج نابارور یا با مراجعه به پزشک و تشخیص ناباروری، جهت دریافت خدمات، توسط پزشک معالج نشان‌دار می‌شود یا به کارشناس اداره کل بیمه سلامت استان مراجعه می‌کند و نشان‌دار می‌شود. این زوج پس از نشان‌دار شدن آماده دریافت خدمات درمانی و تشخیصی هستند.
این خدمات تشخیصی عبارتند از آزمایشات مرتبط، سونوگرافی یا رادیولوژی و دارو جهت تشخیص و درمان ناباروری که اگر با این اقدامات اولیه بارداری حاصل نشد، آماده دریافت خدمات فوق تخصصی مانند لقاح مصنوعی، IVF، تلقیح داخل رحمی، میکروانجکشن، انتقال جنین فریز و ... می‌شوند.
همچنین بنابر اعلام سازمان بیمه سلامت، هزینه‌های درمانی ناباروری در خدمات شخص ثالت مانند رحم اجاره‌ای و جنین اهدایی نیز طبق ضوابطی خاص قابل پرداخت است.
هزینه درمان ناباروری چگونه محاسبه می‌شود؟
در مجموع پزشک بیمار را جهت دریافت این خدمات به مراکز درمانی ناباروری ارجاع می‌دهد. اما هزینه این خدمات در مراکز مختلف چگونه محاسبه می‌شود؟ در این باره هم به اذعان مسوولان سازمان بیمه سلامت، هزینه خدمات در مراکز دولتی ۹۰ درصد تحت پوشش بیمه قرار دارد و در مراکز خصوصی و عمومی غیردولتی با ۹۰ درصد تعرفه عمومی غیردولتی محاسبه می‌شود.
اگر زوجی خدمات درمانی خود را از مراکز غیرطرف قرارداد سازمان بیمه سلامت دریافت کند نیز با ارایه مستندات و مدارک درمانی به اداره کل بیمه سلامت استان مربوطه، می‌تواند هزینه خسارت درمان را دریافت کند.
همچنین در بحث درمان ناباروری، بیمه سلامت برابر قانون به زنان تا سن ۴۹ سالگی خدمات مربوط به ناباروی را ارایه می‌دهد و برای مردان محدودیت سنی وجود ندارد.
حذف سقف خدمات بیمه‌ای برای زوجین نابارور
همچنین به اذعان مسوولان سازمان بیمه سلامت، در سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ محدودیت‌ها در دریافت خدمات رفع شد و فرد می تواند بدون سقف در هزینه و تعداد دفعات درمان را ادامه دهد.
در همین راستا نیز اگر زوجی فاقد هرگونه بیمه باشد، می‌تواند با مراجعه به سایت اداره کل بیمه سلامت هر استانی و یا مراجعه حضوری به اداره کل بیمه سلامت استان، تحت پوشش بیمه قرار گیرد. همچنین سازمان بیمه سلامت بارها اعلام آمادگی کرده است که با مراکز درمان ناباروری قرارداد منعقد کند تا زوجین بتوانند خدمات را در شرایط بهتری دریافت کند.
جزییات درمان‌های فوق تخصصی ناباروری با پوشش ۹۰ درصدی بیمه
در مجموع بنابر اعلام مسوولان سازمان بیمه سلامت ایران، خدمات فوق تخصصی درمان ناباروری در مراکز دولتی با تعرفه ۹۰ درصد پوشش داده می‌شود. همچنین دستورالعمل ابلاغی توسط شورای عالی بیمه شامل ۲ بخش خدمات سرپایی از جمله دارو، آزمایشات، خدمات تصویربرداری، ویزیت پزشک و خدمات بستری است و سطح و عمق خدمات پوششی برای زوجین نابارور افزایش پیدا کرده است، از جمله اینکه اقلام دارویی از ۶۳ به ۶۶ قلم افزایش داشته و این خدمات ۹۰ درصد پوشش بیمه‌ای دارند.
همچنین هفت نوع خدمت تصویربرداری، ۱۶ کد خدمت آزمایشات ژنتیک برای زنان دارای سقط مکرر و افزایش تجهیزات و لوازم مصرفی برای درمان ناباروری به ۲۹ قلم با پوشش ۹۰ درصدی تحت پوشش بیمه قرار دارد.
برای دریافت خدمات فوق تخصصی مانند میکرواینجکشن، لقاح مصنوعی یا IUI و IVF اگر بیمار به مراکز دولتی مراجعه کند، ۹۰ درصد تعرفه دولتی پوشش داده می‌شود، اما در سایر بخش‌ها ۹۰ درصد تعرفه عمومی غیردولتی پوشش داده می‌شود.
در مجموع در حال حاضر خدمات بیشتری در حوزه ناباروری تحت پوشش بیمه قرار گرفته است. ضمن اینکه سازمان بیمه سلامت بارها از انعقاد قرارداد با مراکزی که خدمات ناباروری ارایه می‌دهند استقبال و اعلام کرده که با این مراکز تعامل و همکاری خواهد داشت. در همین راستا و بر اساس جزء (۵) بند «ک» از تبصره (۱۷) ماده واحده قانون بودجه سال ۱۴۰۱، همه مراکز درمانی و بیمارستان‌های ارائه دهنده خدمات درمان ناباروری موظف به عقد قرارداد با سازمان‌های بیمه‌گر پایه شدند.
