مولفه های سینمای اخلاقی باید رعایت شود

سینمای اخلاقی بازتاب هنجارها است

جمال شورجه، کارگردان و فیلمنامه نویس در گفت وگو با خبرگزاری دانا با اشاره به مولفه های سینمای اخلاقی گفت: سینما و در حالت کلی آثار هنری غیر اخلاقی، پدیدار هایی هستند که در حالت کلی مبلغ زشتی ها، پلشتی ها و ناهنجاری های اجتماعی باشند و عموما در صدد به نمایش دادن چهره های منفی با رویکردهای خشونت، توهین و اروتیسم باشند که این مقوله ها هم مولفه و مشخصه های خاص خود را دارند.

کارگردان فیلم سی و سه روز افزود: اینجا یک نکته ظریفی هم وجود دارد. گاها در فیلم ها دیده شده که شخصیت های منفی فیلم به لحاظ بازی خاصی که دارند، در جامعه تبدیل به الگو می شوند. این هم نوعی از سینمای غیراخلاقی است که باید مورد توجه سینماگران باشد. جالب است که ما وقتی به بازیگرها پیشنهاد بازی در فیلم را می دهیم بیشتر مایل هستند که در نقش های منفی بازی کنند. چون که اولا بازی کردن در این نقش ها راحت تر است و از طرفی دیگر خلق یک شخصیت مثبت بی نهایت سخت است و هر بازیگری نمی تواند آن را خلق کند.

اهانت به اقوام و اشخاص

وی با اشاره به اینکه یکی دیگر از خصیصه های سینمای غیر اخلاقی توهین به اشخاص یا اقوام است اظهار داشت: این رویه قبل از انقلاب نمود بیشتری داشت، اما بعد از انقلاب این وضعیت کمرنگ شده است و اساسا در آیین نامه هایی که به سینماگرها داده می شود، این امر ممنوع است. اما ما منکر این نیستیم که این توهین ها انجام نمی شود. به هر حال خود کارگردان ها و نویسندگان باید به این مساله دقت کنند که توهینی به اقوام نشود.

کارگردان «لبه تیغ» و «حماسه مجنون» ادامه داد: دیده شده است که در اثر همین توهین به اقوام – برای ایجاد طنز و یا مسایل دیگر- نمایندگان مجلس متعلق به آن قوم به سازندگان فیلم اخطار داده اند. در حالت کلی اگر چه اهانت به اقوام در در سینمای ما وجود دارد، اما رنگ و بوی آن هم کمتر است.

نمود بیشتر اهانت در تئاترها

شورجه با اشاره به وضعیت تئاترها در زمینه اهانت به اشخاص و اقوام بیان کرد: این روش بیشتر در تئاترهای شهر به چشم می خورد که برای ایجاد خنده به اقوام توهین می شود. تعداد آثاری که در سینما در این رده تولید می شوند بسیار کم است اما باید جلوی همین تعداد کم را هم در مراحل تولید و هم در مرحله اکران بگیرند. چرا که اگر این توهین ها ادامه پیدا کنند، به حاکمیت منتسب می شود. چون این دولت است که به این فیلم ها مجوز انتشار داده است.

کارگردان عملیات کرکوک و یاس های پنهان در ادامه با ذکر این مطلب که اروتیسم وسکس هم از خصایص سینمای غیراخلاقی است، گفت: بنا به این دلیل که جامعه ما یک جامعه دینی و وابسته به مسایل عرفی و فرهنگی خود است، خوشبختانه سینمای ما اجازه ورود به اروتیسم عریان را ندارد. از این جهت کارگردان ها برای جذب مخاطب و به خاطر اینکه به گیشه فکر می کنند، به لایه های دوم و سوم این پدیده می پردازند.

اروتیسم پنهان

وی با اشاره به پدیده اروتیسم پنهان گفت: درست است که در سینمای ما به صورت آشکار به این پدیده نمی پردازند، اما مثلا ما می بینیم که در یک صحنه یک خانمی به مردی سیبی می دهد و مرد سیب را گاز می زند. در این صحنه اگرچه اتفاق خاصی نمی افتد، اما نشان از لایه های مخفی اروتیسم دارد. یا مثلا در صحنه هایی دیده می شود که بعد از ورود خانم و آقایی به یک اتاق، چراغ خاموش می شود. اینها همان نشان دادن سکس پنهان در سینما است.

کارگردان «دایره سرخ» ادامه داد: گاها بعضی از فیلم ها را درجه بندی می کنند. مثلا بعضی از فیلم ها بوده اند که برای رده های کمتر از 15 سال سن اجازه نمایش نداشتند. اما من می خواهم بگویم که کارگردان باید طوری فیلم بسازد که خودش با خانواده خود آن را ببیند! چرا باید فقط به خاطر جذب مخاطب صحنه هایی را به نمایش گذاشت که بوی اروتیسم داشته باشند؟ اگر چه باز هم در این زمینه ارشاد می تواند با ممیزهایی که در اختیار دارد، ورود کند و جلوی همین ناهنجاری ها را بگیرد. اما مهمتر از آن آموزه های دینی ماست. در آموزه های دینی ما روایات و احادیث زیادی در رابطه با مسایل جنسی مطرح شده است. مثلا روایتی داریم که می گوید اگر زن و مردی نامحرم در اتاق تنها باشند، شخص سوم حتما شیطان است.

نقش عرف و اخلاق در سینمای اخلاقی

کارگردان «وعده دیدار» با اشاره به نقش عرف و اخلاق در جامعه و نهادینه شدن در بطن فکری فیلم سازان بیان کرد: خود سازندگان فیلم باید به آموزه های دینی، توجه کنند. مثلا در یک صحنه ای می خواهند یک زن و مرد تنها باشند، در اتاق باز نشان داده شود یا فیلم نامه نویس ها داستان را طوری طراحی کنند که این نوع صحنه به شکل معمول در عرف نمایانده شوند.

شورجه در ادامه با ذکر این مطلب که از مولفه های زیادی می توان برای ایجاد جذابیت استفاده کرد، گفت: از مسایلی که برای یک فیلم جذابیت ایجاد می کنند، فقط دو سه مورد مربوط به مساله سکس و خشونت و خیانت و امثال اینهاست. چندین و چند مولفه برای ایجاد جذابیت داریم. خود کارگردان و نویسنده باید به این مساله توجه کنند که با ایجاد گره های خاص در فیلم به جذابیت فیلم بیفزایند. درست است که فیلم هم نیاز به پول و مسایل مادی دارد، اما این نباید کانون توجه قرار بگیرد.

روشنفکرنماهای سینما و سینمای غیر اخلاقی

کارگردان «باشگاه سری» در رابطه با وضعیت اخلاق در سینمای ایران اظهار داشت: در سینمای ما از تعداد فیلم هایی که تولید و نمایش داده می شوند، تعداد بسیار محدودی به مسایل غیراخلاقی گرایش دارند. اندک افرادی هستند که با الهام گیری از سینمای غرب به این بحران گرایش می کنند. عده ای روشنفکر نما که شاید تعداد آنها در حدود 10 درصد باشد. یعنی اگر همین ممیزی های ارشاد هم نباشد، عده خیلی کمی به ابزارهایی مثل توهین و سکس و خشونت و خیانت متوسل می شوند.

این کارگردان در ادامه با بیان اینکه خشونت هم از مولفه های سینمای غیراخلاقی است، بیان کرد: خشونت از مولفه هایی است که در بسیاری از فیلم های هالیوودی به کرات نمایش داده می شود. اما در سینمای ما بیشتر از این مساله استفاده نمی شود. آثار تخریبی این نوع سینما ایجاد و خلق هنجارهایی است که در زمینه های اجتماعی هم نمود پیدا می کند. شما در سینمای کودک هم ببینید. اصلا این موضوع از بعد دیگری هم قابل بررسی است.

دین یا اومانیسم؛ محتوای سینمای کودک

وی در پایان با گریزی کوتاه به سینمای کودک گفت: ما دو رویکرد و محور برای سینمای کودک می توانیم داشته باشیم. یکی اینکه بیاییم در قالب سینما مفاهیم اومانیستی و انسان گرایی را ترویج بدهیم، دیگری هم اینکه با محور مسایل دینی محتوایی برای کودک بسازیم. همین مساله در باور و رشد فکری کودک تاثیر گذار است. از این جهت هم این مساله حائز اهمیت است.