به گزارش گروه ایرانشناسی خبرگزاری دانا(دانا خبر)، مساجد مهمترین بناهای معماری ایران پس از اسلام هستند. شاخص ترین و پیشرفته ترین بناهای هر دوره معماری ایران پس از ورود اسلام را می توان در مساجد پیدا نمود. اهمیت مسجد در ایران نشانه ای از پذیرش و اقبال مردم ایران نسبته به دین اسلام است. چرا که در دورافتاده ترین نقاط ایران نیز مساجد مهمترین بناهای بافت اطراف خود بوده اند که با هزینه مردم بنا می شدند.
در این گزارش سعی داریم شما را با چند تا از مساجد جالب ایران آشنا کنیم که بزرگترین، کوچکترین، قدیمی ترین مساجد و همچنین اولین مسجد ضد زلزله جهان و اولین مسجد نت ایران در این لیست وجود دارند.
بزرگترین مسجد ایران
«مسجد جامع جدید» یا «مسجد اتابک»، معروف به «مسجد نو»، دّمین مسجد شیراز از نظر اهمیت تاریخی است. مسجد نو با بیست هزار متر مربع (دو هکتار) مساحت بزرگترین مسجد ایران است.
مسجدنو مربوط به اتابکان است و در حوالی سال 590 ق. توسط اتابک سعد بن زنگی احداث شد. این مسجد در شیراز، فلکه شاهچراق، روبروی بقعه شاهچراغ واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۷۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
در ساختمان مسجد نو در حال حاضر هیچ کاشی کاری و کار هنری دیده نمی شود، اما پیشانی طاق های بزرگ با کاشی کاری معرق به خط ثلث تزیین شده‌است. تا حدود ۶۰ سال پیش به دلیل وجود چند درخت چنار در وسط صحن، این مکان گردشگاه مردم شیراز بود و آب قنات خیرات از وسط آن جریان داشت. مسجد نو در دوره مشروطیت محل تجمع آزادی خواهان بود.
کوچکترین مسجد ایران
مسجد آردخرما در شهرستان اردکان یزد و در بافت تاریخی محله قلعه سیف قرار دارد .این مسجد ساده ترین و کوچک ترین مسجد ایران است.
سبک معماری مسجد آردخرما شبیه به سبک بناهای دوره صفویه است اما کارشناسان میراث فرهنگی چندان مطمئن نیستند که قدمت این بنا به دوران صفویه برسد. دلیل آنها زیلوی قاجاری شبستان مسجد که چند سال پیش به سرقت رفت و البته وقف نامه هایی که از دوران قاجاریه در مسجد باقی مانده و هر دو در قرن سیزدهم هجری قمری ثبت شده اند.
دو روایت از وجه تسمیه و علت نامگذاری این مسجد وجود دارد. نقل قول های شفاهی حکایت از تاجری اهل شاهرود دارند که به علت مرگ شترش مدتی در اردکان ساکن بود تا این که مردم به او پیشنهاد کردند در محل اقامتش مسجدی بنا کند. تاجر که در آن زمان دست خالی بود، به اهالی می گوید که پولی برای دستمزد دادن به کارگران ندارد اما حاضر است به جای پول، آرد و خرما تهیه کرده و مزد کارگران را با آرد و خرما بدهد. دستمزدی که بعدها به عنوان نام مسجد سرزبان ها می افتد و از آن زمان تا به حال تغییری نمی کند.
اما روایت دیگری هم از روزهای فقر مردم در اردکان شنیده می شود که مجبور بودند در آسیایی که پشت مسجد وجود داشت هسته خرما را به آرد تبدیل کنند و روزگار بگذرانند و درست به همین دلیل این مسجد آرد خرما نام گرفته است.
قدیمی ترین مسجد ایران
مسجد جامع فهرج،، تنها مسـجدی در جهـان اسـلام بـا قـدمت زیاد است كه ساختمان آن از ابتدا تا كنون تغییری نكرده است. ساخت مسجد جامع فهرج به نیمه اول قرن اول هجری برمی گردد
این مسجد از بناهای قدیمی و کم نظیر فرهنگ و تمدن اسلامی است که بنا بر منابع مکتوب متعلق به قرن اول هجری است که در روستای فهرج(25 کیلومتری جنوب‌شرقی یزد و در کنار راه اصلی یزد - بافق) قرار دارد.
مسجد از نـوع شبسـتانی و فاقـد ایـوان اسـت. اگرچـه بـین باستان شناسان اختلاف نظر وجود دارد اما ظاهرامسـجد جـامع فهـرج قـدیمی تـرین مسـجد ایـران اسـت.هرچنـد برخـی مســجد تاریخانــه دامغــان را قــدیمی تــرین مســجد ایــران مــی داننــد.
نقشه مسجد بسیار ساده است؛ شبستانی با سه دهانه دارد که دهانه‌ی میانی بزرگتر از دو دهانه چپ و راست آن است. میان‌سرای کوچک مسجد، از جنوب به سه دهانه شبستان و از شرق و غرب هر یک به دو دهانه به هم راه دارد. پوشش صفه‌ها همچون نیم‌گنبدی ساده است.
یکی از ویژگی‌های جالب این مسجد سه درنمای گلین است که با گچ بری روی دیوار شرقی نگاشته شده و با رنگ اُخرایی تزیین شده است.
تک مناره‌ی این مسجد علاوه بر زیبایی چشم‌گیرش، جزو معدود مناره‌های گلینی است که در قرن پنجم ه.ق به مسجد اضافه شده است.
این بنا به شماره 690 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
اولین مسجد چوبی مقاوم در برابر زلزله در جهان
"مسجد چوبی” نیشاپور اولین مسجد چوبی مقاوم در برابر زلزله در جهان و به وسعت دویست متر مربع و سقف آن به صورت شیروانی است و دارای دو مناره هر کدام به ارتفاع ۱۳متر از سطح زمین و وزن تقریبی ۴تن است و شکل ظاهری آن به صورت کشتی‌ای است که گویی به طور وارونه روی زمین قرار گرفته است.
این مسجد برای اولین بار در سال ۱۳۲۵ با دیوارهای کاه گلی و سقف چوبی، با وسعت فعلی و در همین مکان بنا شد و در سال ۱۳۷۸ پس از مخروبه شدن مسجد اولیه، مسجد فعلی با شکل و شمایل جدید و با شیوه ای نوین در همان مکان احداث گشت.
در مجموع ۴۰ تن چوب در بنای آن بکار برده شده و ساخت آن حدود دو سال به طول انجامیده است. سه درب ورود و خروج و ۵ پنجره در ساختمان بنا وجود دارد. اسکلت آن از نوع سازه‌های مقاوم در برابر زلزله و با ماندگاری طولانی و به شیوه Twobyfour یا Double ساخته شده است و آبدارخانه این مسجد، دارای کابینت ها، دیوارها و حتی سینی های چوبی است، کف و بخشی از دیوار آن به دلیل رعایت مسایل بهداشتی با کاشی و سرامیک پوشیده شده است.
چوب های مختلفی از درختان بارده و بی بر نظیر انواع کاج‌ها، اشن، سپیدار، گیلاس، گلابی، زبان گنجشک، گردو و توت هم در ساختمان و هم در تزیینات داخلی کتیبه ها، محراب و… به کار رفته است. نورپردازی آن هارمونی ویژه ای از رنگ های شاد است که به شب های آن محوطه، جلوه خاصی بخشیده است.
مسجد چوبی در فاصله ۷ کیلومتری نیشابور بنا شده است. این مجتمع دارای موزه و کتابخانه، رستوران، فروشگاه، نانوایی، آلاچیق‌های منحصر بفرد چوبی و سوییت‌هایی است که دیدن آن تداعی کننده پیوند و امتداد هنرمندان حال نیشابوری با نسل گذشته فرهیخته خود است.
اولین مسجد نت ایران
مسجد حاج آقا صابر اراک با 100 سیستم کامپیوتر برای استفاده از شبکه اینترنت اولین مسجد نت ایران است.
این مسجد در سال 1305 هجری قمری در زمینی موقوفی به مساحت بالغ بر2 هزار متر مربع در حساس ترین نقطه شهر اراک بنا نهاده شد.
در سال 1380 نیز اقداماتی در زمینه تجدید بنای شبستان مسجد صورت گرفته و حسینیه ای به نام مقدسه حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها)جهت خواهران با هزینه یکی از خیرین شهر اراک احداث شده است و در همین سال تجدید بنای طبقه فوقانی مسجد با معماری اسلامی مطابق با علوم معماری نو با نمای سنگ، آجر و کاشی هفت رنگ و احداث سه کاسه گنبدنما در وسط مسجد و در انتهای آن حسینیه ای به نام مقدس حضرت ابوالفضل العباس (علیه السلام) به انجام رسید.
مسجد حاج آقا صابر دارای موقوفه ای در پشت مسجد به نام مرحوم کربلایی علی نقی مبارک آبادی است که در آمد حاصل از این موقوفه بنا به وصیت واقف جهت برپایی عزاداری سید الشهدا (علیه السلام) صرف می شود.
عناصر معماری مسجد حاج آقا صابر از شبستانی با 14 ستون چهار ضلعی و 21 طاق سنتی به صورت گنبدی با محرابی زیبا آراسته شده و در طبقه فوقانی مسجد نیز صلوات خواجه نصیر طوسی بر حضرات اهل بیت به صورت کتیبه ای کاشی کاری شده در اطراف مسجد نمایان است که به این مسجد زیبایی و معنویت خاصی بخشیده است.
وجه تسمیه مسجد به نام حاج آقا صابر است که علت اینکه اولین امام جماعت این مسجد حاج آقا صابر اراکی بوده و در بین مردم احترام خاصی داشته مسجد را به نام ایشان نام گذاری کردند.
در راستای انجام فعالیت های فرهنگی و برای جذب جوانان این مسجد به سیستم اینترنتی مجهز شده است که این سیستم در حیاط مسجد به فضای 200متر و با عنوان زینبیه حضرت رقیه ساخته شد. با هدف گسترش و تقویت علوم، معارف دینی و قرآنی در جامعه، پاسخگویی به شبهات و مسایل اعتقادی، آگاهی بخشی و برنامه ریزی برای مقابله با هجمه فرهنگی دشمن، تقویت باورهای دینی و اعتقادی این سایت راه اندازی شده است.
