به گزارش گروه ایرانشناسی خبرگزاری دانا(دانا خبر)به نقل از روزنامه بهار، پرونده «شهر سوخته» به یونسکو می‌رود تا سال 2014 به‌عنوان هفدهمین اثر تاریخی ایران، جهانی شود و در کنار آثاری همچون چغازنبیل، تخت جمشید، میدان نقش جهان، تخت سلیمان، پاسارگاد، گنبد سلطانیه، ارگ بم، کتیبه بیستون، مجموعه کلیساهای آذربایجان (قره کلیسا، سنت استپانوس و زورزور)، سازه‌های آبی شوشتر، بازار تبریز، آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، باغ‌های ایرانی، مسجد جامع اصفهان، گنبد کاووس و کاخ گلستان قرار بگیرد.
محمدحسن طالبیان، مدیر دفتر تدوین پرونده‌های ثبت جهانی می‌گوید: «امسال روی پرونده شهر سوخته کار می‌شود و قرار است دی ماه، که زمان فرستادن پرونده‌ها به یونسکو است، پرونده این شهر فرستاده شود.» به گفته طالبیان، در حال حاضر بیش از 46 اثر برای یونسکو رفته اند و در فهرست موقت سازمان میراث فرهنگی قرار دارند که البته این تعداد باید به 120 اثر برسد. او ادامه می‌دهد: «بخشی از کار امسال دفتر تدوین ثبت جهانی، بازنگری فهرست موقت آثار تاریخی است. این بازنگری هم قرار است به روش میدانی انجام شود. البته برای امسال، از تمام استان‌ها آمار گرفته‌ایم. ضمن اینکه هنوز مکان‌های تاریخی و باستانی در کشور وجود دارد که اقدامی رویشان انجام نشده است زیرا متاسفانه کسی ارزش آن‌ها را نمی‌داند.»
مدیر دفتر تدوین پرونده‌های ثبت جهانی همچنین می‌گوید: «به‌دلیل همین ناشناخته بودن، خیلی از آثار تاریخی کشور در فهرست موقت قرار ندارند و به تعداد زیادی هم اصلا رجوع نشده است. به هرحال آثار تاریخی استان‌ها باید بررسی شود تا شاید مانند شهر سوخته بتوان آن‌ها را به یونسکو فرستاد.»شهر سوخته ۳۲۰۰ سال قبل از میلاد پایه‌گذاری شده و در کنار جاده زابل – زاهدان در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. مردم این شهر در چهار دوره بین سال‌های ۳۲۰۰ تا ۱۸۰۰ قبل از میلاد در آن سکونت داشته‌اند. به‌هرحال، این شهر مربوط به‌هزاره سوم قبل از میلاد است و یکی از بزرگ‌ترین شهرهای باستانی ایران و خاورمیانه به حساب می‌آید که اشیای منحصر به فردی از آنجا کشف شده است. آثار منحصر به فردی مانند اولین انیمیشن و تصویر متحرک در تاریخ که شکل بزی است که به یک بوته گیاه نگاه می‌کند و از آن بالا می‌رود و در حال حاضر هم در موزه ملی نگهداری می‌شود.
شهر سوخته البته «ترین‌ها» و «اولین»های دیگری هم دارد. آن هم اینکه، با توجه به جمجمه سوراخی که از این شهر کشف شده، می‌گویند اولین جراحی مغز در ۴۸۰۰ سال پیش در شهر سوخته انجام شده است زیرا اسکلتی از یک دختر در گورستان این شهر به دست آمد که جای شکستن و ترمیم مجدد استخوان جمجمه کاملا روی آن مشخص است. همچنین بقایای جمجمه‌ای دیگر با چشم مصنوعی از گورستان این شهر به دست آمده که نشان می‌دهد پزشکان این شهر به کار جراحی چشم هم وارد بوده‌اند. برای نخستین‌بار در شهر سوخته یک چشم مصنوعی متعلق به 4800 سال پیش کشف شد. این چشم مصنوعی متعلق به زنی 25 تا 30 ساله بوده که در یکی از گور‌های شهر سوخته مدفون شده بود.
تولید کفش در شهر سوخته
دیگر آثار به دست آمده از این شهر، مشخص کرده است که ساکنانش کفش تولید کرده و صنعت کفاشی داشته‌اند. پارچه‌هایی که در شهر سوخته یافت شده مطلقا در هیچ کجای ایران یافت نشده است. صنایعی مانند ریسندگی، خراطی، معرق‌سازی، مرمرسازی، سفالگری، مهرسازی، حصیربافی و ساخت ابزار فلزی در شهر سوخته رواج داشته است. حتی مشخص شده این شهر، مرکز بسیاری از فعالیت‌های صنعتی و هنری بوده است.
شهر سوخته، پایتخت دوران مفرغ
از منحصر به فردترین موضوعاتی که در این شهر کشف شده، شبکه‌های فاضلاب بوده است. همین‌طور با اکتشافاتی که از این شهر به دست آمده، معلوم است که این شهر مهم‌ترین مرکز استقرار و در حقیقت پایتخت منطقه در دوران مفرغ بوده است. همین‌طور مهم‌ترین آثار معماری کشف شده در شهر سوخته خانه‌های موسوم به پلکانی و بنای کاخ سوخته است. هر واحد ساختمانی از یک قسمت مستطیل درست شده که پنج تا شش اتاق دارد و حدود ۱۵۰ تا ۱۶۰ متر زیر بنا داشته است و منازل در مجتمع‌های چهار یا شش خانه‌ای است.
مصالح اصلی به کار رفته در آن خشت‌های خام منظم گلی است. سقف خانه‌ها معمولا صاف بوده و از حصیر برای پوشش آن‌ها استفاده شده و گرمای اتاق‌ها به وسیله یک اجاق مرکزی تامین می‌شده است. همچنین در سال ۱۹۷۲ اولین قبر به‌طور تصادفی کشف شد که مصالح مورد استفاده در ساختمان آن خشت خام بوده است.
قدیمی ترین تخته نرد جهان در شهر سوخته
در اولین دوره کاوش در شهر سوخته کوچه‌ها و خانه‌های منظم، لوله‌کشی آب و فاضلاب با لوله‌های سفالی پیدا شد که نشان‌دهنده وجود نوعی برنامه‌ریزی و سازماندهی شهری در این شهر است. از گور باستانی موسوم به شماره 761 کهن‌ترین تخته نرد جهان به همراه 60 مهره آن در شهر سوخته پیدا شد. این تخته نرد بسیار قدیمی‌تر از تخته نردی است که در گورستان سلطنتی «اور» در بین النهرین پیدا شده بود.
احمد محیط طباطبایی، عضو هیات اجرایی ایکوم ایران درباره انتخاب شهر سوخته برای رفتن به یونسکو به «بهار» می‌گوید: «سهم باستان‌شناسی در سایت‌های ایران که تاکنون جهانی شده‌اند، همیشه کم بوده است. به همین دلیل، انتخاب شهر سوخته به نظر انتخاب شایسته و خوبی می‌آید. این شهر از نظر اقتصادی شرایط خاص و ویژه‌ای دارد. اگرچه یک سایت باستان‌شناسی است ولی روی بقایای یک شهر تاریخی قرار گرفته که از بین رفته بود.»
به عقیده محیط طباطبایی، نکته منحصر به فرد و خاص این شهر، حلقه ارتباطی بین تمدن رودخانه سند هندوستان و تمدن ایران بوده که البته تمدن بین النهرین را هم شامل می‌شود.
او ادامه می‌دهد: «این شهر دستاورد‌های ویژه‌ای دارد از جمله شبکه فاضلاب آن‌که در هیچ جای دیگر وجود نداشته است. ولی در اصل، مهم‌ترین موضوع این است که تا به حال سایت باستان‌شناسی ثبت جهانی شده نداشتیم در حالی که تمدن ایران، بخش عمده‌اش در همین سایت‌های باستان‌شناسی است. شهر سوخته هم که به تنهایی خاص و منحصر به فرد است.»
آرمان شیشه‌گر، باستان‌شناس هم درباره شهر سوخته می‌گوید: «شهر سوخته از محوطه‌های مهم ایران است که مربوط به هزاره سوم قبل از میلاد بوده و در ارتباط با شهرهای دیگر مانند شهداد است و از شهرهای اولیه به حساب می‌آید. این شهر از نظر زمان و اشیایی که در آن کشف شده، خیلی منحصر به فرد است. از آنجایی که منطقه کویری بوده، خیلی از آثار باقی‌مانده است؛ آثاری مانند موی مردگان، حصیر و چوب.»
شهر سوخته تمامی شرایط جهانی شدن را داراست
به اعتقاد شیشه‌گر، شهر سوخته برای جهانی شدن، انتخاب خوبی است زیرا در اطرافش هم هیچ ساخت‌و‌سازی وجود ندارد و تمام شش شرط یونسکو برای جهانی شدن را دارد. شرایطی از جمله، حفاری‌های سیستماتیک، گزارش نوشته‌ها و کتاب‌ها و شرایط باستانی و فرهنگی. او همچنین ادامه می‌دهد: «به‌هرحال شهر سوخته تمام شرایط لازم را دارد و حتی می‌شود در کنار آن، شهر جیرفت و شهداد را هم به عنوان یک مجموعه قرار داد.»با‌توجه به منحصر بودن شهر سوخته، احتمال اینکه این شهر، هفدهمین اثر جهانی ایران باشد، وجود دارد. البته روستای میمند که در سال گذشته به یونسکو برده ولی ثبت جهانی نشد همچنان در فهرست است. به این ترتیب، اگر همان‌طور که طالبیان می‌گوید اقدامات لازم روی روستای میمند انجام شود، امکان دارد سال 2014، تعداد آثار جهانی ایران به 18 اثر برسد.
