یادداشت؛
جمهوری اسلامی ایران با وسعت 165 میلیون هکتار مساحت، علی رغم اقلیم های مختلف و وسعت بسیار، جزو کشورهایی است که پایداری یا پایایی (Sustainability) را رعایت نمى نمی کند.
اسماعیل مددی* - گروه سبک زندگی خبرگزاری دانا: باید به این اصل معتقد باشیم که توسعه پایدار رکن اساسی بقا تنوع زیستی به حساب می آید، آن هم در کشوری که محیط زیست آن از گرمسیرى تا آلپاین تنوع دارد. بنابراین با چنین تنوع اقلیمی هنوز گزارش وضعیت زیست محیطى قابل اعتمادی را نداریم که بتوانیم به آن استناد کنیم. در صورتى که در سال ۱۹۹۳طی امضا یک قرارداد ملزم به تهیه گزارش از وضعیت محیط زیست کشور در سطح جهانی شدیم. وقتی مجریان توام مقابله با سوداگران محیط زیست را ندارند
با اینکه اصل پنجاهم قانون اساسی به خوبی در مورد حفظ محیط زیست صراحت دارد ولی اغلب کارشناسان محیط زیست به این مساله واقف هستند که قانون هاى موجود به حد کافى از محیط زیست حمایت نمی کند. با این حال آنها مشکلات موجود در محیط زیست کشور را در ناکافی بودن قوانین محیط زیست نمى دانند. درواقع مشکل اینجاست که یا مجریان توان مقابله با سوداگران محیط زیست و غاصبان اراضی را ندارند و یا رانت ها مانع از اجرای قوانین می شوند.
فرسایش خاک در ایران 5 برابر متوسط جهانی
در کشور ما به لحاظ اینکه سه چهارم آن از خشکسالی رنج می برد، حفاظت از خاک و آب بسیار حیاتی است. متاسفانه فرسایش خاک در ایران حدود ۵برابر متوسط جهانی است. از طرفی دیگر، خاک به عنوان یکی از مهمترین عناصر منابع طبیعی برای احیای مجدد به زمان طولانی نیاز دارد.
خاک یک اکوسیستم اکولوژیک و متشکل از جامعه زیستی متنوع، در مقیاس بزرگی از مواد غیر زنده معدنی و آلی است که این اجزا آنچنان به هم آمیخته‌اند که می‌توانند به عنوان یک سیستم زنده واحد به حساب آیند.
این در حالی است که با سه برابر شدن جمعیت کشور در 45 سال گذشته، مساحت اراضی مرغوب اعم از جنگل، مراتع و دشت های حاصلخیز به سبب تغییر کاربری های منفعت طلبانه کاهش چشمگیری یافته است.
از سوی دیگر، فعالیت های اقتصادی بی ضابطه و ساخت و سازهای سودجویانه و تورم زا، باعث استفاده بی رویه از زمین شده است. این موضوع راندمان بهره وری بهینه از خاک را بسیارکاهش داده است. همچنین افزایش قیمت زمین و تجارت اراضی کشاورزی نیز تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی را در پی داشته است.
اگر خاک را از دست دهیم همه چیزمان به دیگر کشورها وابسته می شود
به طور یقین تغییر کاربری اراضی یکی ازمهمترین عوامل تخریب سرزمین است. تغییر کاربری اثرات بسیار منفی همچون مهاجرت روستاییان به شهرها، افزایش جمعیت در شهرها و روستاها، تبدیل روستاها به شهرک ها و شهر ها و احداث جاده‌ها و راه‌های ارتباطی ارزیابی نشده از جمله عوامل موثر در تخریب زمین و خاک هستند و این تخریب موجب به قهقرا رفتن طبیعت شده است. در واقع اگر خاک را از دست بدهیم همه چیزمان را به کشورهای دیگر وابسته خواهیم کرد.
ساخت در و پنجره و مبل چوبی از عمده ترین دلایل قطع درختان شده
براساس مستندات دومین گزارش وضعیت محیط زیست ایران، طبق برآوردها در مدت چند دهه گذشته، سطح جنگل‌های کشور از حدود 4.3میلیون هکتار به 4.1 میلیون هکتار و سطح جنگل های شمال کشور نیز از حدود 18 به 8.1 میلیون هکتار کاهش یافته است.
این حجم عظیم چوب که خود به خود از میان نرفته است. چراکه این غارت در مقابل دیدگان عوامل دولتی صورت گرفته که بدین معنی است که بیت المال غارت شده است. استفاده از چوب در مصارف صنعتی و تزیینی مانند کاغذ و وسایل چوبی شامل در و پنجره و مبلمان، یکی از عمده ترین دلایل برای قطع درختان است.
مشکل این است که ما از منابع طبیعی بهره برداری غلط می کنیم و بی ضابطه به هردرخواستی برای فعالیت های اقتصادی در عرصه های طبیعی به سبب برخی ارتباطات بعضا ناسالم پاسخ مثبت و مجوز می دهیم. به راستی کیست که می گوید آری؟
از این رو، شیوه غلط بهره برداری از اراضی و جنگل‌ها موجب انهدام بخش وسیعی از پوشش گیاهی کشور شده است که آلودگی ها نیز خود یکی از معضلات مهم محیط زیست کشورهستند.
سالانه 20 میلیون تن فاضلاب تصفیه نشده به آب های کشور وارد می شود
طبق آمار اعلام شده توسط دانشگاه کلمبیا؛ سالانه ۲۰ میلیون تن فاضلاب تصفیه نشده به آب‌های داخلی، دریای خزر و خلیج فارس سرازیر می شود. این درحالیست که روزانه بیش از ۴۵ هزار تن زباله در شهر‌های کشور تولید می شود که این رقم به جز تولید زباله در روستاها و بخش صنعت کشور است ودر هر سال دو میلیون تن خاک دچار فرسایش می شود.
ورود مستقیم فاضلاب بندرانزلی به دریای خزر
رانت و مافیا همچون موریانه سطح جنگل های مان را کاهش می دهد
متاسفانه دیدگاهی که درسازمان جنگل ها و مراتع و آبخیزداری درباره جنگل وجود دارد، یک نگاه اقتصادی است چراکه این سازمان بهره بردار است و آن با حفاظت منافات دارند. به همین دلیل برخی سیاست های این سازمان برای خود درخت و یا حیات وحش جنگلی ارزشی قایل نیست. برخی از کارشناسان معتفد هستند دولت ها در گذشته برای صنعت چوب و کاغذ تیشه به ریشه داشته های بومی و ژنتیکی زده اند و این نشان از بی تدبیری است. علاوه بر این شرکت های بزرگ برخوردار از رانت و مافیای چوب همچون موریانه سطح جنگل های کشور را روز به روز تنزل دادند.
فعالیت های این باند های قاچاق چوب حتی به قتل ماموران زحمتکش حفاظت جنگل نیز انجامیده است. کارشناسان معتقدند بهره برداران از جنگل های شمال تا کنون گونه های بسیار با ارزشی را در معرض نابودی قرار داده اند و با قطع گونه های نادر نظیر راش، ممرز، انجیلی وشمشاد وبارانک و... و تبدیل آنها به کاغذ و چوب و جایگزین کردن گونه پست صنوبر ضربات غیرقابل جبرانی به جنگل های هیرکانی شمال کشور وارد کرده اند.
* کارشناس عالی محیط زیست
