به گزارش گروه دانش خبرگزاری دانا (داناخبر) زمین
در شهری کوهپایه‌ای مانند تهران شیبی همیشگی دارد؛ شهر ما از معدود شهرهای جهان است
که از سه‌طرف و با شیب‌های متفاوت دارای کوهستان است، از شمال به جنوب در دامنه کوهستان
شمیرانات ۱۰ تا ۱۵ درصد از تجریش تا تپه‌های عباس‌آباد با شیب متوسط ۳ تا ۵ درصد از عباس‌آباد تا خیابان انقلاب ۲ درصد و از مرکز شهر تهران تا کناره ۱ درصد است. از سمت جنوب به شمال، ارتفاع زمین افزایش می‌یابد به طوری که
اختلاف ارتفاع بین قسمت‌های پست حدود 900 متر و قسمت‌های مرتفع تا 1800 متر دیده می‌شود.
انگار شهروندان در هر منطقه‌ای از شهر تهران که
باشند روی شیب قرار گرفته‌اند؛ زندگی روی شیب متوسط 1 تا 15 درصد که در برخی مناطق
به بالای 15 درصد هم می‌رسد؛ پایتخت را به شهر سربالایی‌ها تبدیل کرده است.
تاریخچه شناخت مزایای شیب زمین
به گزارش جام جم، صمد نگین‌تاجی، کارشناس شهرسازی و امور بحران مرکز
مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، پیشینه شناخت مزایای شیب و استفاده از آن در مکان‌یابی،
طراحی و معماری شهرها را در گذشته‌های دور می‌بیند و می‌گوید: در معماری سنتی ما، معماران
به گونه‌ای در طراحی شیب و استفاده از آن خبره بوده‌اند که نحوه طراحی و مکان‌یابی
آنها با اصول پایداری معماری و شهرسازی مطابقت و همخوانی بسیار درحالی که امروزه شهرسازی
ما تحت تاثیر مسایل اقتصادی قرار گرفته و همین امر موجب شده در ساخت و سازها چندان
به اهمیت موضوع شیب توجه نشود.
جریان روان آب در تهران
این شیب همیشگی شهر ما البته دارای برخی نقاط مثبت
است؛ آب‌ها از دامنه کوه‌های البرز روان می‌شدند و با آبیاری درختان به پایین‌ترین
قسمت تهران می‌رسیدند، امروزه نیز همین عامل باعث شده است تا درختان حاشیه‌ای خیابان‌ها
و فضای سبز شهر بدون استفاده از تجهیزات فنی‌مهندسی آبیاری شوند و حتی گاهی این آب
روان باعث می‌شود تا قسمت‌های قابل توجهی از شهر شسته و رفته شود.
نکته دیگر از مزایای شیب تهران، ماندگار نشدن آب
و جمع نشدن آن در شهر است که در صورت وقوع باعث به‌وجود آمدن گودال‌ها و حوضچه‌های
آب می‌شد.
شیب زمین و صرفه جویی در مصرف انرژی
تحقیقات نشان می‌دهد ساختمان‌هایی که روی یک شیب
20 درصد به سمت جنوب واقع شده‌اند، نسبت به ساختمان‌های مشابه که روی زمین تخت واقع
شده‌اند حدود 50 درصد انرژی کمتری برای حفظ دمای داخل نیاز دارند به همین دلیل در شهری
مانند تهران که دارای شیب رو به جنوب است با اندکی تمهیدات برای جلوگیری از سایه‌اندازی
ساختمان‌ها روی هم یا روی خیابان‌ها می‌توان دسترسی بیشتر به نور خورشید فراهم کرد.
علاوه بر ظرفیت‌ها که وجود شیب برای تهران فراهم
کرده و ما متاسفانه از آنها نتوانستیم بخوبی استفاده کنیم، شیب می‌تواند تهدیدی برای
شهرسازی تهران نیز باشد.
از بین رفتن امکان پیاهروی اصولی
طراحان شهری بر این باورند که قابلیت پیاده‌روی
در پیاده‌روها به عنوان گام نهایی در طراحی شهرهای مردم‌پسند به حساب می‌آید، عابران
پیاده به شبکه‌ای فراگیر از پیاده‌روها با شیب 3 تا 8 درصد نیاز دارند تا دسترسی مستقیم
به بسیاری از مبداها و مقصدها فراهم شود و سفرهای کوتاه پیاده تسهیل شوند، اما در شهر
تهران بسیاری معابر دارای شیب بالاتر از 10 درصد است که این فرصت پیاده‌روی را از شهروندان
می‌گیرد.
لغزش زمین
اگر در محیط شهری ساخت و ساز روی شیب به گونه‌ای
باشد که تعداد ساختمان‌های ساخته شده روی شیب‌های تند و پرتگاه‌های کوهستانی شهر تهران
افزایش یابد، امکان رخ دادن پدیده زمین لغزش بالاتر می‌رود و می‌تواند زمینه خسارات
جبران‌ناپذیری را به بار آورد.
اروپایی‌ها و تجربه استفاده از ظرفیت شیب
در شهر‌هایی که دارای تغییرات عمده توپوگرافی هستند
وجود پستی و بلندی‌ها باعث تغییر بادهای غالب و تبدیل آن به باد محلی می‌شود.
علاوه بر این در شب‌های بدون باد، غالبا در جابه‌جایی
هوای سنگین بیشترین تاثیر را دارد، در بسیاری از شهرها از این ظرفیت برای تهویه هوا
استفاده می‌کنند.
برای استفاده از این منابع در مناطق شهری، فضاهای
سبز و مناطق کمتر توسعه‌یافته را روی شیب قرار می‌دهند (در شهر تهران متاسفانه بلندمرتبه‌سازی
و تراکم بیشتر در مناطق شمال شهر است) تا یک منبع هوای خنک برای جابه‌جا شدن با هوای
گرم برخاسته از مناطق متراکم پایین‌تر و مرکز شهر ایجاد کند.
در کشورهای پیشرفته دنیا از این توانمندی به خوبی استفاده می‌کنند برای مثال شهر اشتوتگارت آلمان یک شهر دره‌ای با بادهای آرام و مکرر و وارونگی هوا است و با استفاده از طرح جامعی که براساس باد و شیب تهیه شده است سیستمی از راهروهای باز هوای خنک کم فشار فضاهای سبز را از میان مناطق کم‌تراکم به مرکز شهر وصل می‌کند تا بتوانند کوران طبیعی در شهر ایجاد کنند.
