به گزارش گروه سبک زندگی خبرگزاری دانا (داناخبر) پایگاه خبری پلیس روز شنبه با انتشار یادداشتی از سردار «سعید منتظرالمهدی»
به بررسی علل و عوامل سرقت پرداخته است.
در این یادداشت آمده است: در چندین پژوهش پیمایشی
انجام شده در سطح ملی توسط معاونت اجتماعی ناجا نشان داده شد که:
1 - سرقت هماره یکی از دغدغه های نخستین شهروندان
ایرانی، اعم از زن و مرد است و جالب آنکه، مشخص شده است که ترس از سرقت اولین بیم و
هراس کودکان و نوجوانان است.
2 - ترس از دستبرد به اموال تاثیر مستقیم، فوری
و شدید بر احساس امنیت شهروندان، از کوچک تا بزرگ بر جای می گذارد، بر اساس شواهد آماری
متقن، این پدیده حدود 20 درصد از «ناامنی» شهروندان را تبیین می نماید یعنی چنانچه
روزی به کلی این ترس از میان رانده شود، حدود 20 درصد بر احساس امنیت عمومی مردم جامعه
افزوده می شود.
3 - پدیده سرقت تاثیر منفی معناداری بر شان و منزلت
و اقتدار پلیس بر جای می گذارد، یعنی با کاهش «نرخ وقوع» پدیده سرقت در جامعه به صورت
چشمگیری بر شان پلیس و اقتداری که آنان برای پلیس قایل اند، افزوده می شود.
4 - اولین مطالبه بیش از دو سوم شهروندان از پلیس،
مبارزه فراگیر و اثرگذار با جرم سرقت است.
از این چند یافته مختصر می توان نتیجه گرفت که در
مداخله با پدیده شایع سرقت، یک ضرورت اساسی و نیاز فوری است.
از آن گذشته به نظر می رسد برای مداخله و مقابله
با پدیده سرقت می بایست عزمی جدی و مشارکت همگان از جمله مردم مدنظر قرار گیرد.
اما مداخله در پدیده سرقت، زمانی اثرگذارتر است
که اولا، ماهیت آن پدیده به دقت بازشناخته و ثانیا اقدامات صورت گرفته، خواه در زمینه
پیشگیری و خواه در زمینه مقابله و مداخله، با تدابیر از پیش اندیشیده شده و در چارچوب
راهبردهای متقن و بر اساس اصول و روش های دقیق علمی، به سامان برسند.
به همین سبب، من در این مجال در پی آن هستم تا با
یادآوری نکاتی چند، زمینه و بستر ذهنی را برای تحقق این دو الزام یعنی شناخت ماهیت
سرقت و روشمند ساختن اقدامات فراهم سازم.
شناخت ماهیت سرقت
سرقت یک واژه عربی است که در زبان فارسی امروزی
از آن با مفاهیمی نظیر «دزدی»، «دزدیدن»، «دزدی کردن» و .... یاد می شود، از نظر آسیب
شناسان منظور از سرقت، برداشتن مال دیگران بدون آگاهی و رضایت آنان است.
حقوقدانان نیز سرقت را ربودن مال دیگری بطور پنهانی(ماده
197 قانون مجازات اسلامی) می دانند.
برخی حقوقدانان سرقت را به انواع 14 گانه از جمله سرقت توام با آزار، سرقت مسلحانه و ... تقسیم می کنند.
نرخ وقوع سرقت
پلیس بین الملل در سال 2000 میلادی طی یک بررسی تطبیقی، میزان وقوع سرقت در 93 کشور جهان را بررسی نموده است، در گزارش پلیس بین المللی، ایران با وقوع 123 هزار فقره سرقت در ردیف بیست وسوم قرار گرفته است.
در کشورهای مختلف جهان، به ویژه کشورهای توسعه یافته
ای نظیر انگلستان، آمریکا، آلمان، ژاپن و آفریقای جنوبی و فرانسه آمار سرقت در سال
2013 نسبت به سال 2000 حداقل پنج برابر شده است.
این آمار به ویژه در سه سال اخیر و به دنبال بروز
بحران های شدید اقتصادی، سیری شتابان یافته است، این شیوع فزاینده و آمار رو به رشد
بیانگر آن است که سرقت به یک «پدیده اجتماعی» تبدیل شده است و لاجرم از میان راندن
آن جز با مداخلات اجتماعی میسر نخواهد بود.
علت شناسی سرقت
عوامل سرقت به عنوان یک جرم و پدیده انحرافی، همانند
جرایم و کجروی های دیگر، به دو دسته تقسیم می شود:
1 - عوامل زمینه ساز (دور) و 2 - عوامل بروز دهنده (نزدیک).
عوامل زمینه ساز دور سرقت
عوامل زمینه ساز سرقت را می توان به پنج دسته تقسیم
کرد:
1 - عوامل اقتصادی
2 - عوامل روان شناختی
3 - عوامل اجتماعی (جامعه شناختی)
4 - عوامل زیست شناختی
5 - عوامل فرهنگی
کارشناسان برای هر یک از پنج رویکرد ذکر شده در
بالا، شواهد فراوانی در تایید ادعای خویش ارایه می کنند.
مثلا حامیان رویکرد اقتصادی نشان داده اند که اولا
با بروز بحران های اقتصادی بر شدت جرم سرقت افزوده می شود.
ثانیا: با افزایش اشتغال از میزان سرقت کاسته می
شود.
ثالثا: میزان سرقت در میان طبقات کمتر برخوردار
جامعه بیش از طبقات دیگر است.
صاحبنظران رویکرد روان شناختی نیز نشان داده اند
که سرقت، همانند هر رفتار و عمل دیگر «آموخته می شود»، آنان با انجام مطالعات طولی
مختلف نشان داده اند که عواملی نظیر «همانند سازی با الگوهای ناهنجار»، «فشار هنجارهای
همسالان»، «یادگیری مشاهده ای» (از طریق مشاهده الگوهای تلویزیونی) سهم زیادی در سوق
دادن افراد جامعه به سوی کجروی های مختلف، از جمله سرقت دارند.
اما کارشناسان رویکرد جامعه شناختی از عواملی نظیر
«نابرابری اقتصادی»، «عدم توزیع عادلانه منابع کمیاب ثروت»، «قدرت و منزلت»، «ساختارهای
معیوب نظارتی» و «فقدان کنترل اجتماعی» از جمله مهمترین عوامل دخیل در پدیده سرقت معرفی
می کنند.
فرهیختگان رویکرد زیست شناختی نیز بر نقش «آمادگی
های بیولوژیکی»، «بد کارکردی های ارگانیکی» و نظایر آن تاکید می ورزند.
صاحبنظران رویکرد فرهنگی نیز بر نقش برخی هنجارهای «خرده فرهنگی»، «کاهش باورهای دینی» و نظایر آن تاکید می کنند.
واقعیت آن است که هیچ یک از این پنج رویکرد به تنهایی
قادر به تبیین کامل پدیده سرقت نیست. چه، در ارتکاب این پدیده همواره بیش از یک عامل
نقش و سهم دارند.
به عنوان مثال نابرابری و فقر (به عنوان یک متغیر اقتصادی) تنها زمانی می تواند منجر به گرایش به سرقت شود که اولا تبدیل به یک انگیزش روانی (مثلا احساس تبعیض) شود و ثانیا: ترس از کنترل اجتماعی (به عنوان یک عامل جامعه شناختی) از میان برود.
عوامل نزدیک سرقت
اما، دسته دوم عوامل موثر در ظهور و بروز پدیده
سرقت (یعنی دست یازدیدن فرد کجرو به سرقت) «عوامل نزدیک» هستند، مهمترین این عوامل عبارتند
از:
1 - امکان؛ یعنی جایی که انجام سرقت در آن آسان
و احتمال گیر افتادن ضعیف باشد.
2 - گمنامی؛ یعنی شرایطی که در آن احتمال شناخته
شدن محدود باشد.
3 - فرصت؛ یعنی زمان و فرصتی که دستبرد زدن را تسهیل
کند.
4 - سهولت؛ یعنی شرایطی که با فرصت کمتر بتوان به
مال بهتر دست یافت (هزینه - فایده)
5 - قبح اندک؛ مالی که دستبرد زدن به آن سرزنش اجتماعی
کمتری را در پی داشته باشد احتمال به سرقت رفتنش بیشتر است.
6 - برانگیختگی؛ افرادی که به سبب مصرف مواد روانگردان سطح هوشیاری آنها مختل شده است، شانس بیشتری برای دست یازدیدن به سرقت دارند.
سارق کیست؟
تلاش های نظری زیادی برای معرفی تیپولوژیک سارقان
انجام شده است، اما تاکنون سنخ شخصیتی ویژه ای برای آن معرفی نشده است که بر سر آن
اتفاق نظر وجود داشته باشد.
با وجود این، برخی پژوهش ها شواهدی در مورد افراد
سارق به دست می دهد که به شرح ذیل است:
1 - اغلب سارقین از تحصیلات پایینی برخوردارند.
2 - بسیاری از سارقین متعلق به خانواده های ناهنجار
است.
3 - بسیاری از سارقین حتی در کودکی مبادرت به انجام
سرقت های ریز کرده اند.
4 - بسیاری از سارقین متعلق به مناطق حاشیه ای هستند.
5 - احتمال سرقت در بین مهاجرین بیشتر است.
6 - اغلب سارقین سابقه جرائم دیگری نیز دارند.
7 - شیوع اختلالات شخصیتی در بین سارقین بیش از
جمعیت عمومی است.
8 - میزان سواستفاده از مواد میان سارقین بیش از
جمعیت عمومی است.
9 - میزان محکومیت یکی از اعضای خانواده سارقین بیش از جمعیت عمومی است.
10 - میانگین بهره هوشی سارقین کمتر از میانگین جامعه است (گرچه ممکن است در بین سارقین افراد باهوشی هم باشند اما تعداد آنها اندک است) و البته سرعت آنان زیاد می باشد.
روش های مداخله در عوامل نزدیک و جلوگیری از سرقت
نویسنده یاددادشت با برشمردن عوامل بروز سرقت راهکارهایی
را برای مقابله و کاهش سرقت پیشنهاد داده است که می توان با بکاربستن آن ها تا حدودی
از بروز سرقت جلوگیری کرد:
1 - تبدیل پدیده سرقت به یک مساله عام و اجتماعی
و درگیر کردن شهروندان در آن از طریق:
- شناسایی سارقین و معرفی به پلیس
- کنترل محیط های آسیب پذیر
- افزایش مراقبت از اموال و ....
- افزایش گشت مردمی در محلات
2 - شناسنامه دار کردن سارقین محلات و کنترل اجتماعی
آنها.
3 - کنترل
مستمر افراد سابقه دار و آنهایی که مدتی را در کانون اصلاح و تربیت گذرانده اند.
4 - افزایش روشنایی معابر
5 - افزایش کنترل محیطی (دوربین های مدار بسته)
6 - شدت بخشیدن به اقدامات کلانتری ها در کنترل
حوزه های استحفاظی
7 - کنترل مستقیم و غیرمستقیم تمام معتادان محلات
8 - از میان راندن بی نظمی های فیزیکی در سطح شهر
9 - برگزاری مانورهای پلیسی برای مقابله با سرقت
10 - انجام عملیات روانی - رسانه ای فراگیر
شهروندان می توانند با بکار بستن پیشنهادات ارایه شده در این یادداشت تعطیلات عید را با دغدغه کمتری سپری کنند.
