به گزارش گروه ایرانشناسی خبرگزاری دانا(داناخبر)، رجبعلی لباف خانیکی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: برای نخستین بار در ایوان مسجد ملک زوزن، هنرمندان، قطعات رنگارنگ کاشی را کنار هم قرار دادند که ما از این اثر به عنوان کاشی معرق یاد می‌کنیم.
وی توضیح داد: این کاشی همان کاشی معرقی است که در دوره تیموری و صفوی به زیباترین شکل ممکن نمای دیواره‌ها را تزیین کرده است اما کار تزیین ایوان مسجد جامع زوزن به دنبال حمله مغول در سال 617 هجری ناتمام مانده است.
لباف خانیکی ادامه داد: هنرمندانی که این کاشی را خلق کرده بودند به دلیل حملات اقوام مغول محل سکونت خود را ترک کرده و به سمت جنوب و یا شمال غرب ایران یعنی منطقه آسیای صغیر یا ترکیه امروزی مهاجرت کردند.
مدیرکل میراث فرهنگی خراسان رضوی افزود: این هنرمندان در جنوب ایران در شهر شیراز و در آناتولی آسیای مرکزی سیر تکاملی کاشی معرق را ادامه دادند و تا زمان تیموریان و آمدن تیمور، روند تکاملی خود را می‌گذراندند.
وی با بیان اینکه آمدن تیمور با کشتار همراه بود، تصریح کرد: تفاوتی که تیمور با چنگیزخان داشت این بود که تیمور به دنبال نسل کشی نبود و هنرمندان را نیز در سمرقند در دربار خود گردآورد و آنها را برای ترویج هنر و ساختن بناهای زیبا به سرزمین‌های فتح شده خود از جمله خراسان، فرستاد.
لباف خانیکی افزود: از جمله آثار فاخری که این هنرمندان در خراسان با کاشی معرق به وجود آوردند می‌توان به مسجد گوهرشاد، ابابکر تایبادی و مدرسه غیاثیه خرگرد اشاره کرد که این مدرسه نیز در 5 کیلومتری خواف قرار دارد و زیباترین و تکامل یافته‌ترین نوع کاشی در آن استفاده شده است.
وی گفت: بعد از اینکه شاهرخ پایتخت خود را به هرات منتقل کرد، کاشی معرق تکامل بیشتری یافت و این بناهای ذکر شده همه در زمان شاهرخ ساخته شده‌اند.
مدیرکل میراث فرهنگی خراسان رضوی بیان کرد: در زمان انتقال پایتخت به هرات، غیاث الدین پیر احمد خوافی که وزیر شاهرخ بوده باعث رواج هر چه بیشتر این نوع کاشی معرق و نیز ساخت بناهایی فاخر شد. مدرسه غیاثیه خرگرد و آرامگاه ابابکر تایبادی به سعی و کوشش وزیر شاهرخ ساخته شده است و ساختن این بناهای فاخر همراه با کاشی معرق تا پایان دوره تیموری و اوایل دوره‌ی صفوی ادامه داشته است.
