تبدیل پتروشیمی اردبیل به انبار سیب‌زمینی / ۹ سال وعده بی‌فرجام

تب مرداد ماه سال ۸۵ به حدی در کلنگ زنی شتاب زده این پروژه اثر کرد که تا امروز فروکش نکرده و کلنگ پتروشیمی به سمبل خوش قولی و درایت مدیران این استان تبدیل شده است.

طی سال ها بعد مدیران و نمایندگان به این پروژه که جوانان بسیاری را به پیدا کردن شغل مناسب امیدوار کرده بود نظری داشته و اظهاراتی طرح کردند؛ از اعلام زمان دقیق بهره برداری گرفته تا میزان اشتغال زایی، به آب و آتش زدن برای جذب سرمایه گذار و اعتبار و مسائلی از این دست.

این اظهارات در حالی است که در واقعیت اینگونه بود که تنها ۱۰ درصد از ساخت یک پروژه با ظرفیت تولید ۱۰۰ هزار تن اوره و ۶۰۰ هزار تن آمونیاک آن هم در فاز اول در ۵۳ هکتار مساحت سپری شده بود که پتروشیمی به خواب رفت. نه خواب زمستانی بلکه خواب ۹ ساله ای که موجب شد بعد ها تنها کارکرد آن به جای درخشش در بازارهای جهانی تبدیل شدن به انبار سیب زمینی های تولیدی روی دست مانده کشاورزان باشد.

این روزها در بهار گرم و مطبوع، اردبیلی ها باز وعده های پر حرارتی را می شنوند که از یک سو بهره برداری و از سوی دیگر تامین مالی پروژه را به صورت قطعی وعده می دهد. اینبار اما کسی دلخوش به اشتغال زایی این پروژه نیست.

یک دهه انتظار بیکاران

یکی از مهمترین دلایل طرح احداث این پروژه اشتغال جوانان بود. در واقع اشتغال سه هزار نفری وعده داده شده از سوی نمایندگان استانی ۹ سال قبل که به مراتب تعدادبیکاران فارغ التحصیل دانشگاهی کمتر از وضعیت کنونی بود، بسیار وسوسه کننده بود و دل خیلی از شهروندان را شاد کرد.

نماینده مردم اردبیل، نیر، نمین و سرعین در مجلس شورای اسلامی، مصطفی افضلی فرد در یکی از این اظهار نظرها ظرفیت اشتغالزایی این طرح را در صورت تکمیل برای سه هزار نفر به صورت مستقیم و غیر مستقیم اعلام کرد و با تاکید به نرخ قابل توجه بیکاری در اردبیل اجرای پروژه های مادر را از جمله ضروریات توسعه استان عنوان می کند.

وی یا اشاره به تلاشهای مجمع نمایندگان استان اردبیل در سال های اخیر برای گره گشایی از این پروژه، متذکر می شود که طبق وعده های مسئولان پتروشیمی با اختصاص اعتبار این پروژه عظیم تا سه سال آینده می تواند به بهره برداری برسد.

در چنین وضعیتی که دیگر نمایندگان اردبیل نیز اظهاراتی از این دست را طی سالهای اخیر داشته و به پیگیری مشکلات پتروشیمی در هر نشست مشترک با خبرنگاران تاکید می کردند، اما هم اکنون می بینیم که خواب پتروشیمی مانع از ایفای نقش در کاهش نرخ بیکاری استان شده است.

بررسی توجیه اقتصادی بعد از کلنگ زنی

پتروشیمی اردبیل به عنوان یک نقشه دراز مدت برای صنعتی کردن اردبیل پیش از اینکه بحث مگا پروژه ها ورد زبان ها شود، طرح شد و با این وجود همان مسئولانی که در به دست گرفتن گوشه برنامه حضور داشتند بعدها موضوعاتی از قبیل توجیه داشتن یا نداشتن پروژه را پیش کشیدند تا اردبیل بار دیگر در محوریت کشاورزی خود محصور بماند و به صنعت نیندیشد.

هر چند مسئولان و به ویژه نمایندگان استان تا چندی پیش و تا قبل از تغییر دیدگاه های خود در اظهارات مکرر توجیه اقتصادی این پروژه را تائید می کردند، اما سوال اینجاست که بحث عدم توجیه اقتصادی به چه دلیل ورد زبان ها شد.

 رئیس اتاق بازرگانی استان اردبیل در گفتگو با خبرنگار مهر اجرای این پروژه را طرح اشتباه خواند و اعلام کرد که این پروژه نمی تواند به فرجام برسد، چراکه پتروشیمی یک طرح اشتباه بود که از سوی دولت مصوب شد و امروز نباید بر روی آن مانور داد.

حسین پیرموذن با اشاره به طرح این موضوع که اعتبارات و تسهیلات این طرح از طریق کنسرسیوم بانکی پرداخت خواهد شد، ادامه داد: اعطای وام با مبلغ بالا از سوی بانک ها و در شرایط فعلی به پتروشیمی اردبیل امکان پذیر نیست.

پیرموذن با تاکید بر اینکه به جای پتروشیمی می توان اعتبارات و تسهیلات صندوق توسعه ملی را در جهت بهبود شرایط واحدهای خوابیده استان استفاده کرد، تصریح کرد: به جای سرمایه گذاری در صنایع تبدیلی به عنوان نیاز استان به ویژه در زمینه کشاورزی که منابع آن در استان موجود است، چرا باید با طرحی که اشتباه است افکار عمومی را مشوش کرد.

در طول این سال ها انتقال خط گاز، برق، آب و همکاری جهت تامین زیر ساخت های این پروژه در حالی پیگیری شده که هنوز برخی دیدگاه ها در خصوص تامین زیرساخت ها و مواد اولیه پتروشیمی بی پاسخ مانده و مشخص نیست بر اساس کدام منطق پروژه ای که تامین زیرساخت و مواد اولیه آن در هاله ای از ابهام است کلنگ زنی شده است.

از جمله دستاویز سفت و سخت پتروشیمی برای ایراد وعده و وعید، تامین اعتبارات مورد نیاز برای تکمیل آن بوده است. ۹ سال هزینه مازاد پروژه ای که خاک می خورد موجب شد حتی اعتبار اولیه ۳۵۰ میلیارد ریالی سوخت شود و هزینه های کمرشکن یک وعده بزرگ، مدیران را ملزم به پیدا کردن منابع مالی  مناسب و پاسخگو سازد.

چنانچه حقیقت پور نماینده اردبیل در این خصوص در اظهار نظری می گوید: بنده مسئولیت پیگیری اعتبار ۵۴۵ میلیون دلاری برای تسهیلات پتروشیمی را داشتم که با تمامی بانک های کارگزار در میان گذاشتم.

وی افزود: در این مرحله مسئولیت از بنده سلب شده و پتروشیمی اراک معادل یک سوم این مبلغ را باید از تجهیزات، ماشین آلات و ساختمان هزار میلیارد ریالی خود در تهران تامین کند.

هر چند به نظر می رسد دیدگاه ها در ساخت این پروژه در کمال تعجب تغییر یافته و در طول ۹ سال پتروشیمی گاه توجیه دار و گاه فاقد توجیه عنوان شده است، اما رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل در گفتگوی خود با خبرنگار مهر قویا به توجیه داشتن این پروژه تاکید دارد.

قهر نامعلوم تنها سرمایه گذار طرح

همچنین پیشقدم شدن پتروشیمی اراک و وثیقه دادن البته به مانند خواب آرام پتروشیمی تجربه نشد، بگونه ای که رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل آب پاکی را روی دست پتروشیمی ریخت و در گفتگو با خبرنگار مهر از کم لطفی پتروشیمی اراک به این پروژه گفت.

حامد عاملی در همین گفتگو در خصوص دلایل تعطیلی این پروژه و تاخیر در آغاز به کار مجدد آن تصریح کرد: به عقیده بنده سرمایه گذار پتروشیمی علاقه مند به اجرا نیست.

در عین حال که برخی کارشناسان از نبود توجیه اقتصادی طرح می گویند و این ایده با مقاومت مدیران همراه بوده است این مسئول افزود: شاید یکی از دلایل این باشد که سرمایه گذار راغب به سرمایه گذاری در این منطقه نیست و گمان می کند می تواند این اعتبار را طور دیگر به سود بیشتر برساند.

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تاکید دارد که سرمایه گذار اصلی یا پتروشیمی شازند اراک اقدام درخوری انجام نمی دهد و موجب شده طرح بلاتکلیف بماند.

وی ادامه داد: در شرایط فعلی با نگاه واقع بینانه به نظر می رسد این پروژه نیازمند سرمایه گذار جدید است تا بتواند از بلاتکلیفی خارج شود.

تلاش ها به فرجام نمی رسد

اظهارات پر تب و تاب برخی مسئولان در پیگیری این پروژه در حالی به در بسته خورده است که طی دو سال گذشته عمده تاکید مسئولان استانی حمایت از سرمایه گذار و تلاش برای جذب سرمایه گذاران بوده است.

در همین حال استاندار اردبیل در بازدید خود از این پروژه، پتروشیمی را بزرگ ترین طرح صنعتی منطقه عنوان کرده و به راه اندازی این پروژه تاکید کرده بود.

مجید خدابخش با اشاره به نقش پتروشیمی در ايجاد اشتغال و رونق اقتصادی معتقد است اردبیل جزو استانهای دارای بیشترین آمار بیکاری است، بنابراین ایجاد طرح های عظیم صنعتی به مانند پتروشیمی در منطقه و در راستای توسعه اشتغال و اقتصاد ضروری است.

با نگاه واقع بینانه به نظر می رسد این پروژه نیازمند سرمایه گذار جدید است تا بتواند از بلاتکلیفی خارج شود.تلاش های صورت گرفته که همچنان نتوانسته گره کور این پروژه را باز کند در حالی به عقیده مدیران همچنان ادامه دارد که فرماندار اردبیل از کلنگ زنی پترو آذر شید یا همان LAB از صنایع مرتبط با پتروشیمی خبر می دهد.

جواد زنجانی در گفتگویی با اشاره به برنامه ریزی برای سفر رئیس مجلس و وزیر نفت برای افتتاح این پروژه تاکید کرده است که در این سفر ما از وزیر نفت نیز درخواست خواهیم کرد تا نسبت به اجرایی شدن برخی از پروژه‌های زیر مجموعه وزارت نفت همچون پالایشگاه ‌و مجموعه‌های صنعتی زیرمجموعه پتروشیمی و تسهیل در اجرایی شدن پتروشیمی اردبیل اقدامات لازم و جدی انجام شود.

وی با اعلام عملیات کلنگ‌زنی دهکده صنعتی پتروشیمی اردبیل با نام ساوالان بیان داشت: بیش از ۱۰ هزار میلیارد ریال سرمایه‌گذاری در اجرای این پروژه انجام شده و ظرفیت اشتغالزایی برای بیش از ۵۰۰ نفر فراهم می‌آید که در این مجموعه تولیدی و صنعتی سعی بر این است تا با همکاری بخش غیردولتی تولید مواد شوینده از نفت و فرآورده‌های آن انجام شده و امکان صادرات این محصول نیز فراهم آید.

با این شرایط بار دیگر کلنگ ها به زمین زده می شود و اردبیل ناکام در تکمیل پروژه های مادر صنعتی یک مسئولیت بزرگ دیگر را بر عهده می گیرد. اما سوال اینجاست که اگر پتروشیمی در استان دیگری اجرا می شد به این حال و روز مبتلا بود؟ داغ دل پتروشیمی هنوز از سال ۸۵ برجاست که پترو آذر شید نیز با وجود چهار ماه سپری شدن ازکلنگ زنی به دلیل پاره ای مشکلات عملیات احداث خود را آغاز نکرده است.

تمامی موانع راه اندازی واحدهای صنعتی که به عقیده کارشناسان کاش به جای وعده های وسوسه انگیز فقط یک کدامشان به بهره برداری می رسید در وضعیتی است که نظریه پایه توسعه استان اردبیل در سال جاری با محوریت صنعت نوشته شده است.

تاکنون هیچ یک از وعده ها در بهره برداری از پتروشیمی به فرجام نرسیده و به نظر می رسد به لحاظ فنی این پروژه به نقطه صفر خود بازگشته است و با این وجود به جای بررسی مشکل اصلی همچنان پتروشیمی تب و تاب مرداد ماه سال ۸۵ را پشت تریبون وعده ها به همراه دارد.