به گزارش خبرگزاری دانا، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اوایل سال 94 بود که بر اجرایی شدن طرح بیمه‌های اجتماعی فراگیر که بر اساس آن هریک از افراد جامعه با سطوح مختلف درآمدی می‌توانند از مزایای بیمه‌های اجتماعی بهره مند شوند اشاره و آن را از جمله ماموریت‌های وزارت رفاه دانست.
کم و کیف نظام چندلایه، تاثیر آن بر سوابق بیمه‌ای افراد، نحوه قرار گرفتن در لایه‌های مختلف حمایتی و بیمه‌ای، احتمال تغییر سقف و کف حق بیمه صندوق تامین اجتماعی، وضعیت افراد بیکار، حاشیه نشین‌ها، حمایت از افراد غیرحقوق بگیر، سرانجام مستمری بازنشستگی هفت میلیون سالمند نیازمند در آینده، نحوه بهره‌مندی از مزایای بیمه‌های تکمیلی و .... از جمله پرسش‌هایی است که درباره نظام چندلایه مطرح می‌شود.
تلاش کردیم در این گزارش برای بخشی از پرسش‌های مطرح پاسخی بیابیم. محمدحسن زدا، معاون فنی و درآمد سازمان تامین اجتماعی درباره اقدامات در دست انجام این سازمان در جهت تحقق سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری برای برنامه ششم توسعه اظهار می‌کند: ایجاد نظام چند لایه تامین اجتماعی از جمله مطالبات رهبری است و یکی از مشکلاتی که کشور دارد عدم برخورداری از همین نظام چند لایه است.
اسماعیل گرجی‌پور، مدیرکل دفتر بیمه‌های اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز به همین خلاء در حوزه پوشش‌های بیمه‌ای اشاره و عنوان می‌کند: وجه نخست این اشکال، نبود سیستم بیمه‌ای متمرکز بر شاغلان غیر مزد و حقوق‌بگیر و دوم، استمرار نداشتن پوشش بیمه‌ای غیر اجباری است. در بخش منابع و تعهدات نیز، وابستگی بیش از حد اغلب صندوق‌های بیمه‌ای به بودجه دولتی و نبود توازن و هماهنگی میان منابع و تعهدات در صندوق‌های بیمه و بازنشستگی از چالش‌های اساسی پیش رو است.
وی می‌افزاید: در حوزه حمایتی نیز نهادهای اصلی همچون کمیته امداد و بهزیستی ناتوان از ایجاد چتر حمایتی فراگیر برای مستحقان بوده‌اند. چالش موجود در پوشش، نخست به سبب نبود معیارها و سازوکارهای دقیق برای شناسایی و پوشش نیازمندان و دوم پوشش نیافتن بخش چشمگیری از جمعیت نیازمند واجد شرایط است. پوشش جمعیت هفت میلیونی در حالی که برآورد‌ها، جمعیت 15 میلیونی نیازمندان را خاطر نشان کرده‌اند، نمایان‌ساز خلل‌های نظام حمایتی است.
به گزارش ایسنا، از این طرح پیشنهادی برای اصلاح نظام بیمه‌ای کشور که با توجه به قوانین و وضعیت کنونی تدوین شده تحت عنوان "نظام چندلایه تامین اجتماعی " نام برده می شود و مبتنی بر ماده‌های 42 و 27 قانون برنامه پنجم توسعه است که سه لایه «مساعدت اجتماعی»، «بیمه‌های اجتماعی» و «بیمه‌های مکمل» را مدنظر دارد و بناست در برنامه ششم توسعه به صورت جدی دنبال شود.
لایه اول- لایه مساعدتی
زدا در ابتدا با بیان اینکه قرار است جایگاه مردم و بیمه شدگان صندوق‌های مختلف در یک نظام تعریف شود می‌گوید: کشورهایی که از ما پیشرفته‌تر هستند و کار بیشتری انجام داده‌اند، نظام چندلایه را تعریف و پیاده سازی کرده‌اند. در این نظام لایه کف، لایه امدادی و اورژانسی است. احتمالا افرادی که فاقد شغل‌اند و توانمند نیستند در لایه اول قرار می‌گیرند و باید مشخص شود که متولی بیمه آنها چه نهادی است؟.
معاون فنی و درآمد سازمان تامین اجتماعی با بیان اینکه پس ازآن سطح حمایتی را داریم که به دو بخش تقسیم‌بندی می‌شود اظهار می‌کند: گروه اول با توانمندسازی می‌توانند خود را اداره کنند و از چرخه خارج شوند. اما گروه دوم مادام‌العمر نیاز به کمک و توانمندسازی دارند و متولی همه این لایه‌ها، میزان اعتبارات و قوانین مربوط باید مشخص شود. در واقع در لایه دوم متولی بیمه افرادی که صاحب شغل‌اند اما درآمد کمی دارند مشخص می‌شود و به همین ترتیب لایه‌ها تا سطح بیمه‌های تکمیلی تعریف می‌شود.
مدیرکل دفتر بیمه‌های اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز با بیان اینکه طبق قانون در لایه مساعدتی از صفر تا 40 درصد دستمزد مشمول قرار می‌گیرد گفت: به این معناکه خدمات پوششی از حداکثر 40 درصد دستمزد مدنظر قرار می‌گیرد.
لایه دوم- بیمه‌های پایه اجتماعی پایه و بیمه های پایه سلامت
زدا با بیان اینکه لایه دوم، مربوط به بیمه‌های اجتماعی است می گوید: در این لایه رابطه فردی، ملاک و اعتبار برای ایجاد ارتباط با صندوق‌های بیمه‌ای است.
در لایه دوم بیمه‌های درمانی و اجتماعی پایه اعم از بیمه سلامت اجباری، بیمه سلامت همگانی، بیمه های اجتماعی اجباری و بیمه اجتماعی فراگیر مدنظر قرار دارد. گرجی پور دراین باره بیشتر توضیح می دهد و می گوید: در لایه بیمه‌های اجتماعی اجباری از 100 تا 700 درصد دستمزد مشمول پوشش هستند. خلاء اصلی در اینجا گروه‌های دستمزدی بین لایه حمایتی از 40 تا 100 درصد حداقل دستمزد گروه‌های بیمه اجتماعی هستند.
وی می افزاید: اخیراَ در طرح کنونی سعی بر این بود که این گروه از طریق لایه بیمه‌ای اجباری به کمک دولت نیز پوشش یابند. طرح بیمه‌های اجتماعی فراگیر در راستای پوشش خلاء گروه‌های غیرحقوق بگیر بالاتر از لایه مساعدت و با درآمد ناپیوسته تعریف شده است. این لایه متمرکز بر مشمولان 40 تا 90 درصد حداقل دستمزدها است. این لایه خاکستری میان لایه مساعدتی و لایه بیمه اجباری قرار دارد.
مدیرکل دفتر بیمه‌های اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ادامه می‌دهد: در لایه بیمه‌های اجتماعی دو سطح بیمه اجباری و بیمه فراگیر تفکیک شده که پوشش حداکثری را نوید می‌دهد. در این بخش سعی بر این است که موازات نامساعدی با سایر لایه‌ها ایجاد نشود که طی آن به طلب یارانه های دولتی، گروه‌ها از صندوقی به صندوق دیگر ریزش کنند.
گرجی پور با بیان اینکه بیمه فراگیر خدماتی تعهدی، از لایه مساعدتی بالاتر و از لایه تکمیلی کمتر است می گوید: به شکلی که این تعهدات شامل پرداخت مستمری بازنشستگی، از کار افتادگی و فوت خواهد بود با کمک حق سرانه دولتی، که موجب بهره مندی بیشتر گروه‌های مستضعف می‌شود به گونه‌ای که این بار جدیدی بر دولت نباشد.
لایه سوم- لایه بیمه‌های تکمیلی اجتماعی و سلامت
معاون فنی و درآمد سازمان تامین اجتماعی با بیان اینکه در لایه بالاتر نیز بیمه‌های تکمیلی قرار دارند می‌گوید: بیمه تکمیلی نه فقط در بعد درمان بلکه در تمام لایه‌های بیمه اجتماعی تسری پیدا می‌کند. به عنوان مثال فردی به سازمان بیمه اجتماعی مراجعه و اظهار می‌کند مایل است در دوران بازنشستگی 20 میلیون تومان حقوق دریافت کند. بیمه پایه اجتماعی دارای سقف و کف است، ولی می‌تواند با مشارکت خودش در قالب بیمه تکمیلی از این حق برخوردار شود.
لایه آخر- سرمایه گذاری و رفاه اجتماعی
زدا، لایه آخر را سرمایه‌گذاری و رفاه اجتماعی می‌داند و عنوان می‌کند: چند سال پیش به دلیل نبود نظام لایه‌بندی، بحث واگذاری سهام عدالت مطرح و اجرایی شد. سهام عدالت یک سرمایه گذاری است و در حالی که در کشورهای دیگر ابتدا نظام لایه‌بندی استقرار یافته و در درجه بعد به سرمایه‌گذاری و رفاه رسیده‌اند ما بدون ارزیابی صحیح این سهام را توزیع کردیم.
سهام عدالت، استراتژی اشتباه
وی تاکید می‌کند: مردم هنوز از لحاظ درمان و بهداشت، مسکن و... دچار مشکل و تنگی معیشت هستند و به جای حل اینها، سرمایه‌گذاری انجام شد و این سرمایه‌گذاری معنا نداشت.
معاون فنی و درآمد سازمان تامین اجتماعی با بیان اینکه سهام عدالت قابل فروش نیست و در واقع ما به دست خودمان واسطه‌ها و گروه دلال‌هایی تشکیل دادیم تا خرید و فروش صوری انجام دهند، اظهار می‌کند: این طرح نشان می‌دهد که اگر نظام لایه‌بندی را نداشته باشیم چه تصمیمات غلطی ممکن است بگیریم.
زدا تصریح می‌کند: در کشورهای دیگر تا سطح حمایتی را معمولا از محل منابع دولتی پوشش می‌دهند و از سطح حمایتی به بالا با مشارکت دولت، کارفرما و مردم انجام می‌شود تا وقتی این نظام وجود نداشته باشد شاهد این نابسامانی در امور امدادی، حمایتی و بیمه‌ای خواهیم بود.
آماده شدن پیش نویس طرح نظام چندلایه
وی با بیان اینکه دستور ایجاد نظام چند لایه تامین اجتماعی در برنامه ششم توسعه ازسوی مقام معظم رهبری در قالب سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه صادر شده است، عنوان می‌کند: تیم تامین اجتماعی با آمادگی کامل حداقل یک سال است که روی این طرح کار می‌کند. پیش‌نویس آماده است و ارائه خواهد شد. امید است پس از تصویب، جمهوری اسلامی هم دارای این نظام چند لایه شود. این نظام یکی از پیشرفته‌ترین طرح‌هاست که کشورها اجرا می‌کنند و آن دسته که موفق به استقرار آن شده‌اند به خود می‌بالند.
تاثیر سوابق بیمه‌ای افراد و... در نظام چند لایه
معاون فنی و درآمد سازمان تامین اجتماعی درباره تاثیر سوابق بیمه‌ای افراد و... در نظام چند لایه می‌گوید: تغییراتی در میزان دریافتی‌ها و پرداختی‌های بیمه‌ای و... نخواهیم داشت، بلکه قرار است امور حمایتی ساماندهی شوند. تغییرات مبحث جداگانه‌ای است و باید بررسی کرد که آیا زمان آن رسیده تغییراتی در نرخ حق بیمه، سن بازنشستگی، سابقه و... داشته باشیم یا خیر؟ که به نظام چند لایه ارتباطی ندارد.
مشخص شدن جایگاه اقشار مختلف در نظام لایه بندی
زدا با بیان اینکه با تعریف لایه‌های مختلف، تکلیف روشن می‌شود و همپوشانی‌ها و موازی کاری‌ها پایان می‌یابد می‌گوید: در واقع در نظام لایه بندی به دنبال مشخص کردن جایگاه اقشار اجتماعی هستیم و به هیچ وجه مسائلی چون سطوح پرداخت مستمری و غیره مطرح نیست. اکنون مشخص نیست متولی فرد فاقد سرپرست و بسیاری دیگر از اقشار مردم چه نهادها و ارگانهایی هستند. گروه‌هایی را داریم که بیمه نیستند و هیچ کس مسئولیت آن را برعهده نمی‌گیرد لذا در نظام چندلایه، جایگاه افراد مشخص می‌شود.
