داشتن شناسنامه و اوراق هویتی شاید در نگاه افرادی که از آن بهره مند هستند، طبیعی یا غیرمهم به نظر آید اما نداشتن همین یک برگ برای احراز هویت به معنای نابودی زندگی فردی و اجتماعی افراد فاقد شناسنامه خواهد بود.
به گزارش خبرگزاری دانا، سِجل یا همان شناسنامه امروزی برگ هویت اصلی و مهم برای شناسایی افراد در کشور است که بود یا نبود آن جوانب زندگی اجتماعی و فردی یک شهروند ایرانی را مورد تاثیر قرار می دهد. فردی که شناسنامه ندارد، بی سواد خواهد ماند، احساس بی هویتی خواهد کرد و از همان بدو تولد از هرگونه امکانات دولتی و شهری بی بهره خواهد ماند. وجود این برگه هویتی نقش مهمی در برخورداری افراد جامعه از احساس تعلق به جامعه، امکانات آموزشی، رفاهی، بهداشت یا حتی مسافرت دارد.
وجود افراد بی شناسنامه در کشور و آمارهای غیررسمی تعداد زیاد آنان، بارها توجه مسئولان و فضای رسانه ای کشور را به خود جلب کرده است. بخشی از این افراد را فرزندان زنان ایرانی تشکیل می دهند که با اتباع خارجی ازدواج کرده اند و مدارک هویتی برای آنان صادر نشده است. شمار زیادی از آنان نیز از پدر و مادر ایرانی و در ایران متولد شده اند اما به دلایل گوناگون مانند ثبت نشدن ازدواج پدر و مادر ، پدران و مادران بی شناسنامه که عمدتا ناشی از فقر فرهنگی بی شناسنامه مانده اند.
روز گذشته 31 مردادماه، گروهی از خانواده های فاقد مدارک هویتی مقابل مجلس تجمع کردند و از نمایندگان خواستار رفع مشکلات چندین ساله خود شدند. میان این خانواده ها زنانی که فرزندان و همسرانشان از اتباع خارجی افغان یا عراقی بدون مدارک و اوراق هویتی بودند.نیز دیده می شدند.
** آمار بی شناسنامه ها بالا اما غیررسمی
آمار دقیق و رسمی از تعداد افراد بدون شناسنامه در دست نیست، آمارهای موجود نیز تنها در حد پیش بینی و تخمین است. شنیده ها حاکی از وجود بیش از یک میلیون بی شناسنامه در کشور است.
«ابوالفضل ابوترابی» نماینده مجلس شورای اسلامی با استناد به پیش بینی وزارت اطلاعات اعلام کرد که 300 هزار فرد بی شناسنامه در کشور وجود دارند. اما به دلیل آمار سیاهی که در این رابطه وجود دارد به نظر می رسد آمار تخمینی آن حدود یک میلیون نفر باشد.
بر اساس آمار موجود، بیش از 400 هزار نفر از افراد بی شناسنامه ها کودکان اند که 4500 نفر از آنان نیز در استان سیستان و بلوچستان زندگی می کنند. به گفته یکی از نمایندگان مجلس مناطقی در این استان وجود دارد که تمامی جمعیت آن فاقد شناسنامه اند و در نتیجه از همه امکانات کنونی بی بهره اند. وسعت، پراکندگی و جمعیت بالای این استان و همچنین، هم مرزی با کشورهای ناآرام از علل اصلی تعداد بالای افراد بی شناسنامه در این استان به شمار می رود.
استان های لرستان، کردستان و خوزستان نیز از دیگر مناطقی اند که بالا بودن تعداد افراد بی شناسنامه در آن ها پیش بینی می شود. از طرفی نیز، به گفته «عباس گودرزی» دیگر نماینده مجلس بیشتر افراد بی شناسنامه کشور را اتباع خارجی تشکیل می دهند و عده ای ممکن است دارای زوج یا زوجه اتباع خارجی باشند.
آمارهای اعلام شده تنها پیش بینی بوده و ممکن است تعداد بی شناسنامه ها در کشور بیشتر یا کمتر از آن باشد.
** بی سوادی و بی هویتی از مصائب بی شناسنامه بودن
شناسنامه به عنوان مهمترین سند ابراز و شناخت هویت در ایران به شمار می رود. از این رو بهره مندی از تمامی امکانات عمومی و دولتی با این مدرک شناسایی امکان پذیر خواهد بود. به طور تقریبی، افراد بی شناسنامه از همه خدمات اجتماعی و رفاهی محرومند. این مساله باعث به وجود آمدن محدودیت های معیشتی و فشارهای مالی خواهد که در کنار محرومیت های ناشی از فقدان هویت قانونی بر چالش زندگی خواهد افزود.
نخستین چالشی که افراد بدون شناسنامه با آن روبه رو می شوند مساله آموزش است. کودکان و حتی درصد بالایی از این افراد بی سواد باقی مانده اند. بی سوادی یکی از چالشی ترین مسائل افراد فاقد شناسنامه است.
بهره مندی از امکاناتی مانند بیمه، یارانه، انشعاب، برق، گاز، تلفن، خدمات بانکی، امکان معامله، اشتغال، سفر، رانندگی، ازدواج از دیگر مشکلاتی است که افراد بدون شناسنامه به دلیل نداشتن هویت از آن ها محروم مانده اند.
در این میان، مشکلات روحی و روانی ناشی از احساس بی هویتی و قرار نگرفتن در ساختار و قشربندی جامعه، عمده مشکل مهمی است که به طور معمول گریبان گیر این افراد می شود.
ثبت نشدن وقایع حیاتی افراد و قرار نگرفتن در کنترل های آماری کشور نیز مسئله ای است که می تواند در برنامه های خرد و کلان مناطق شهری و استانی کشور یا اجرای برنامه های دولتی خلل ایجاد کند. حل نشدن مشکل افراد بی شناسنامه در ایران باعث شکل گیری چرخه تولد کودکان بدون شناسنامه از والدین بدون شناسنامه خواهد شد و مشکلات این خانواده ها را دوچندان خواهد ساخت. به عبارت بهتر، بدون شناسنامه یا کارت شناسایی، زندگی فرد مختل خواهد شد.
براساس قانون کنونی، ایرانیانی که پدر و مادرشان دارای شناسنامه بوده اما خود به دلایلی شناسنامه ندارند با طی مراحل در سازمان ثابت احوال، می توانند اقدام به دریافت شناسنامه کنند اما مشکل این جا است بسیاری از والدین نیز خود مدارک هویتی ندارند.
از طرفی، افراد بدون شناسنامه به دلیل بی هویت بودن در معرض انواع بزه قرار دارند و به دلیل بی هویتی در صورت ارتکاب جرم به راحتی قابل شناسایی هم نیستند.
«زهرا زاهدی نیاکی» رییس دفتر حمایت از حقوق کودکان در دادگستری تهران می گوید: کودکان بی شناسنامه و درواقع گروهی از دختران در معرض خطر تجاوز هستند، مواردی از این دست مشاهده شده که متاسفانه این دختران در معرض تجاوز قرار گرفته و یا اینکه مجبور شده اند با افرادی بسیار بزرگتر از خود ازدواج کنند.
تولد کودکان بی هویت بحرانی جدی است چرا که مشکلات زیادی بر سر راه زندگی فردی و اجتماعی آنان خواهد بود. اینکه کودکی نداند کجا و کی متولد شده است؟ مدرسه نرود و بی سواد بماند تنها مشکلات مراحل نخست زندگی است که در سال های بعدی و در بزرگسالی به صورت ریشه ای و گسترده تر زندگی افراد را مورد تاثیر خواهد داد.
وجود افراد بی شناسنامه در کشور و آمارهای غیررسمی تعداد زیاد آنان، بارها توجه مسئولان و فضای رسانه ای کشور را به خود جلب کرده است. بخشی از این افراد را فرزندان زنان ایرانی تشکیل می دهند که با اتباع خارجی ازدواج کرده اند و مدارک هویتی برای آنان صادر نشده است. شمار زیادی از آنان نیز از پدر و مادر ایرانی و در ایران متولد شده اند اما به دلایل گوناگون مانند ثبت نشدن ازدواج پدر و مادر ، پدران و مادران بی شناسنامه که عمدتا ناشی از فقر فرهنگی بی شناسنامه مانده اند.
روز گذشته 31 مردادماه، گروهی از خانواده های فاقد مدارک هویتی مقابل مجلس تجمع کردند و از نمایندگان خواستار رفع مشکلات چندین ساله خود شدند. میان این خانواده ها زنانی که فرزندان و همسرانشان از اتباع خارجی افغان یا عراقی بدون مدارک و اوراق هویتی بودند.نیز دیده می شدند.
** آمار بی شناسنامه ها بالا اما غیررسمی
آمار دقیق و رسمی از تعداد افراد بدون شناسنامه در دست نیست، آمارهای موجود نیز تنها در حد پیش بینی و تخمین است. شنیده ها حاکی از وجود بیش از یک میلیون بی شناسنامه در کشور است.
«ابوالفضل ابوترابی» نماینده مجلس شورای اسلامی با استناد به پیش بینی وزارت اطلاعات اعلام کرد که 300 هزار فرد بی شناسنامه در کشور وجود دارند. اما به دلیل آمار سیاهی که در این رابطه وجود دارد به نظر می رسد آمار تخمینی آن حدود یک میلیون نفر باشد.
بر اساس آمار موجود، بیش از 400 هزار نفر از افراد بی شناسنامه ها کودکان اند که 4500 نفر از آنان نیز در استان سیستان و بلوچستان زندگی می کنند. به گفته یکی از نمایندگان مجلس مناطقی در این استان وجود دارد که تمامی جمعیت آن فاقد شناسنامه اند و در نتیجه از همه امکانات کنونی بی بهره اند. وسعت، پراکندگی و جمعیت بالای این استان و همچنین، هم مرزی با کشورهای ناآرام از علل اصلی تعداد بالای افراد بی شناسنامه در این استان به شمار می رود.
استان های لرستان، کردستان و خوزستان نیز از دیگر مناطقی اند که بالا بودن تعداد افراد بی شناسنامه در آن ها پیش بینی می شود. از طرفی نیز، به گفته «عباس گودرزی» دیگر نماینده مجلس بیشتر افراد بی شناسنامه کشور را اتباع خارجی تشکیل می دهند و عده ای ممکن است دارای زوج یا زوجه اتباع خارجی باشند.
آمارهای اعلام شده تنها پیش بینی بوده و ممکن است تعداد بی شناسنامه ها در کشور بیشتر یا کمتر از آن باشد.
** بی سوادی و بی هویتی از مصائب بی شناسنامه بودن
شناسنامه به عنوان مهمترین سند ابراز و شناخت هویت در ایران به شمار می رود. از این رو بهره مندی از تمامی امکانات عمومی و دولتی با این مدرک شناسایی امکان پذیر خواهد بود. به طور تقریبی، افراد بی شناسنامه از همه خدمات اجتماعی و رفاهی محرومند. این مساله باعث به وجود آمدن محدودیت های معیشتی و فشارهای مالی خواهد که در کنار محرومیت های ناشی از فقدان هویت قانونی بر چالش زندگی خواهد افزود.
نخستین چالشی که افراد بدون شناسنامه با آن روبه رو می شوند مساله آموزش است. کودکان و حتی درصد بالایی از این افراد بی سواد باقی مانده اند. بی سوادی یکی از چالشی ترین مسائل افراد فاقد شناسنامه است.
بهره مندی از امکاناتی مانند بیمه، یارانه، انشعاب، برق، گاز، تلفن، خدمات بانکی، امکان معامله، اشتغال، سفر، رانندگی، ازدواج از دیگر مشکلاتی است که افراد بدون شناسنامه به دلیل نداشتن هویت از آن ها محروم مانده اند.
در این میان، مشکلات روحی و روانی ناشی از احساس بی هویتی و قرار نگرفتن در ساختار و قشربندی جامعه، عمده مشکل مهمی است که به طور معمول گریبان گیر این افراد می شود.
ثبت نشدن وقایع حیاتی افراد و قرار نگرفتن در کنترل های آماری کشور نیز مسئله ای است که می تواند در برنامه های خرد و کلان مناطق شهری و استانی کشور یا اجرای برنامه های دولتی خلل ایجاد کند. حل نشدن مشکل افراد بی شناسنامه در ایران باعث شکل گیری چرخه تولد کودکان بدون شناسنامه از والدین بدون شناسنامه خواهد شد و مشکلات این خانواده ها را دوچندان خواهد ساخت. به عبارت بهتر، بدون شناسنامه یا کارت شناسایی، زندگی فرد مختل خواهد شد.
براساس قانون کنونی، ایرانیانی که پدر و مادرشان دارای شناسنامه بوده اما خود به دلایلی شناسنامه ندارند با طی مراحل در سازمان ثابت احوال، می توانند اقدام به دریافت شناسنامه کنند اما مشکل این جا است بسیاری از والدین نیز خود مدارک هویتی ندارند.
از طرفی، افراد بدون شناسنامه به دلیل بی هویت بودن در معرض انواع بزه قرار دارند و به دلیل بی هویتی در صورت ارتکاب جرم به راحتی قابل شناسایی هم نیستند.
«زهرا زاهدی نیاکی» رییس دفتر حمایت از حقوق کودکان در دادگستری تهران می گوید: کودکان بی شناسنامه و درواقع گروهی از دختران در معرض خطر تجاوز هستند، مواردی از این دست مشاهده شده که متاسفانه این دختران در معرض تجاوز قرار گرفته و یا اینکه مجبور شده اند با افرادی بسیار بزرگتر از خود ازدواج کنند.
تولد کودکان بی هویت بحرانی جدی است چرا که مشکلات زیادی بر سر راه زندگی فردی و اجتماعی آنان خواهد بود. اینکه کودکی نداند کجا و کی متولد شده است؟ مدرسه نرود و بی سواد بماند تنها مشکلات مراحل نخست زندگی است که در سال های بعدی و در بزرگسالی به صورت ریشه ای و گسترده تر زندگی افراد را مورد تاثیر خواهد داد.
