یک مدرس و پژوهشگر اقتصادی با بیان اینکه آنچه فقر را در کشور ما پررنگ می‌کند این است که درآمد نداریم گفت: افراد توانمند و سالمی تربیت می‌کنیم که قادر نیستند برای خود درآمد ثابت ایجاد کنند. این امر به وضعیت و شرایط بی ثبات اقتصادی کشور برمی گردد که باعث می‌شود نیروی توانمند ما هدر برود.
به گزارش خبرگزاری دانا، دکتر داوود سوری در نشست «فقر در ایران» که در وزارت رفاه برگزار شد، به ارائه گزارشی از طرح مطالعاتی ترسیم چشم انداز حوزه تحت پوشش نظام رفاه اجتماعی و تامین اجتماعی در سناریوهای مختلف اقتصاد کشور پرداخت و اظهار کرد: در یک بازه زمانی 11 ساله از سال 84 تا 94 روند تغییر رفاه در خانوار را تحلیل کنیم، مشخص می‌شود، ارتباط رفاه خانوار با سیاست‌های اتخاذ شده در این مدت چه تاثیری گذاشته است.
وی افزود: در این بازه زمانی شاهد نوسانات بسیار مهمی هستیم. با گذشت دو سال از دولت نهم با افزایش بی سابقه قیمت نفت روبرو شدیم، پس از آن بحث هدفمندی یارانه ها پیش آمد و سپس درگیر تحریم شدیم. در نهایت دولت یازدهم با رویکردهای جدید روی کار آمد و با کاهش قیمت نفت و رفع تحریم ها مواجه شدیم.
این مدرس و پژوهشگر اقتصادی با مروری بر وضعیت اقتصاد و نرخ رشد اقتصادی در کشور گفت: طبق تحلیل های مربوط به توزیع درآمد حقیقی خانوار، می‌توان گفت که هم در روستاها و هم شهر توزیع درآمد مناسبتر شده، اما متوسط و میانگین درآمد غالب مردم به نوعی کاهش یافته است. کاهش هزینه خانوار نیز در این بازه زمانی رخ داده است.
سوری ادامه داد: متوسط سن خانوار از 27.9 به 32.1 سال رسیده است و سن سرپرستان خانوار از 45.7 به 49.6 رسیده است. برعکس بعد خانوارها در حال کوچکتر شدن است.
کاهش متوسط درآمد نان‌آور خانوارها
وی با بیان اینکه در این بازه زمانی متوسط درآمد افراد نان آور کم شده که نشان می‌دهد اقتصاد ما نتوانسته تولید درآمد کند گفت: نیازمند اندازه گیری خط فقر هستیم که برآوردها و تعاریف مختلفی برای آن مطرح شده اما در هر صورتی تعریف شود باید حداقل استانداردهای لازم را در بر بگیرد.
این مدرس و پژوهشگر اقتصادی با بیان اینکه در این پروژه، دوخط فقر پایین و بالا را درنظر گرفتیم و هدف این بود دامنه‌ای را درنظر بگیریم که مباحث مربوط به خط فقر را پوشش دهد گفت: وجه متمایز کننده هزینه‌ای است که خانوار برای تامین اقلام غیرخوراکی متحمل می شوند.
کاهش نابرابری در جامعه
به گفته سوری طبق فقر بر مبنای درآمد و هزینه خانوارها، در طول سال های ذکر شده، فقر روند فزاینده‌ای داشته بویژه از سال 90 به بعد شتاب بیشتری می گیرد و روند فقر در کنار افزایش بی‌ثباتی اقتصادی کاملا مشهود است.
وی افزود: در مقابل نابرابری در جامعه کاهش یافته است. نابرابری معیار خوبی است، اما تنها معیار برای بررسی رفاه خانوار نیست. کاهش نابرابری وقتی شاخص خوبی است که آن را در کنار افزایش سطح رفاه خانوار ببینیم.
این مدرس و پژوهشگر اقتصادی با اشاره به فقر چندبعدی اعم از آموزش، دارایی، درآمد و مسکن عنوان کرد: دو معیار برای فقر آموزش وجود دارد نخست اینکه خانوار فرزند در سن مدرسه اما بازمانده از تحصیل نداشته باشند و دوم آنکه افراد بزرگسال حداقل تحصیلات ابتدایی داشته باشند.
وی افزود: شاخص دوم فقر از بعد دارایی است که دسترسی به وسایل ارتباط جمعی، وسایل حمل و نقل و وسایل زندگی را شامل می شود. در شاخص فقر از بعد درآمدی نیز اولین نشانه را تامین کالری خانوار و تامین حداقل غذای مورد نیاز خانوار درنظر گرفتیم.
سوری ادامه داد: فقر از بعد منبع درآمدی و پایداری منبع درآمد نیز به این برمی‌گردد که چه میزان از درآمد ثابت و چه میزان از محل هدفمندی و کمک خیریه ها تامین می‌شود. فقر از بعد مسکن نیز از دو حیث تسهیلات محل زندگی و مساحت محل زندگی بررسی شده است.
ایران از لحاظ فقر چند بعدی وضعیت چندان بدی ندارد
این مدرس و پژوهشگر اقتصادی با اشاره به اینکه از حیث فقر چندبعدی جزو کشورهای نسبتا خوب محسوب می شویم و وضعمان چندان بد نیست اظهار کرد: بواقع در جنبه هایی از فقر که می‌توانسته جنبه عمومی یابد چون آموزش، بهداشت و مسکن که دولت باید روی آن سرمایه گذاری می‌کرد در رتبه پایین هستیم. هرچند کمتر خانواری را داریم که دسترسی به برق و آب آشامیدنی نداشته باشند، اینها در کشور ما دیگر ملاک نیستند اما در کشورهای دیگر هنوز مساله چالش زا هستند.
وی افزود: اما آنچه فقر را در کشور ما پررنگ می‌کند این است که درآمد نداریم. افراد توانمند و سالمی تربیت می‌کنیم که قادر نیستند برای خود درآمد ثابت ایجاد کنند. این امر به وضعیت و شرایط بی ثبات اقتصادی کشور برمی گردد که باعث می‌شود نیروی توانمند ما هدر برود.
افزایش فقر در تمام گروه‌های سنی
سوری با اشاره به ویژگی‌های خانوار فقیر گفت: وجود زنان سرپرست خانوار احتمال فقر را افزایش می دهد. با افزایش سطح تحصیلات خانوار از میزان فقر خانوار کاسته می‌شود. همچنین با افزایش بعد خانوار، میزان فقر افزایش می یابد.
این مدرس و پژوهشگر اقتصادی با اشاره به هرم سنی جمعیت و فقر گفت: تحلیل‌ها نشان می‌دهد فقر در تمام گروه‌های سنی در زن و مرد افزایش یافته است و در موارد بسیاری فقر خانوار به فرزندانشان منتقل شده است.
وی به بررسی ارتباط رفاه اقتصادی خانوار در جمعیت تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی پرداخت و عنوان کرد: طی سال‌های 84 تا 94 ، درصد فقر کسانی که هیج حق بیمه‌ای به تأمین اجتماعی نپرداخته‌اند نسبت به کسانی که پرداختی به تأمین اجتماعی داشته‌اند بیشتر است.
رابطه فقر با بیمه‌های اجتماعی
سوری ادامه داد: روند تغییرات فقر درآمدی نشان می‌دهد از میان آنها که ارتباطی با تامین اجتماعی نداشته‌اند، 48 درصد زیر خط فقر افتاده‌اند اما از میان افراد تحت پوشش، 18 درصد زیر خط فقر درآمدی افتاده‌اند.
این مدرس و پژوهشگر اقتصادی با اشاره به ارتباط بین سیاست‌های کلان و فقر اقتصادی گفت: سیستم اقتصادی ما توانسته برروی توانمندی افراد سرمایه گذاری کند و بهداشت، آموزش، برق و آب آشامیدنی را فراهم آورد، اما این سیستم نتوانسته توانمندی افراد را به ایجاد درآمد برای افراد نزدیک کند.
وی افزود: افزایش رشد اقتصادی، ثبات اقتصادی و اتخاذ سیاست‌هایی که موجب گسترش برابری می‌شوند می‌توانند روی بهبود رفاه اقتصادی خانوار موثر باشند.
وی افزود: در این بازه زمانی شاهد نوسانات بسیار مهمی هستیم. با گذشت دو سال از دولت نهم با افزایش بی سابقه قیمت نفت روبرو شدیم، پس از آن بحث هدفمندی یارانه ها پیش آمد و سپس درگیر تحریم شدیم. در نهایت دولت یازدهم با رویکردهای جدید روی کار آمد و با کاهش قیمت نفت و رفع تحریم ها مواجه شدیم.
این مدرس و پژوهشگر اقتصادی با مروری بر وضعیت اقتصاد و نرخ رشد اقتصادی در کشور گفت: طبق تحلیل های مربوط به توزیع درآمد حقیقی خانوار، می‌توان گفت که هم در روستاها و هم شهر توزیع درآمد مناسبتر شده، اما متوسط و میانگین درآمد غالب مردم به نوعی کاهش یافته است. کاهش هزینه خانوار نیز در این بازه زمانی رخ داده است.
سوری ادامه داد: متوسط سن خانوار از 27.9 به 32.1 سال رسیده است و سن سرپرستان خانوار از 45.7 به 49.6 رسیده است. برعکس بعد خانوارها در حال کوچکتر شدن است.
کاهش متوسط درآمد نان‌آور خانوارها
وی با بیان اینکه در این بازه زمانی متوسط درآمد افراد نان آور کم شده که نشان می‌دهد اقتصاد ما نتوانسته تولید درآمد کند گفت: نیازمند اندازه گیری خط فقر هستیم که برآوردها و تعاریف مختلفی برای آن مطرح شده اما در هر صورتی تعریف شود باید حداقل استانداردهای لازم را در بر بگیرد.
این مدرس و پژوهشگر اقتصادی با بیان اینکه در این پروژه، دوخط فقر پایین و بالا را درنظر گرفتیم و هدف این بود دامنه‌ای را درنظر بگیریم که مباحث مربوط به خط فقر را پوشش دهد گفت: وجه متمایز کننده هزینه‌ای است که خانوار برای تامین اقلام غیرخوراکی متحمل می شوند.
کاهش نابرابری در جامعه
به گفته سوری طبق فقر بر مبنای درآمد و هزینه خانوارها، در طول سال های ذکر شده، فقر روند فزاینده‌ای داشته بویژه از سال 90 به بعد شتاب بیشتری می گیرد و روند فقر در کنار افزایش بی‌ثباتی اقتصادی کاملا مشهود است.
وی افزود: در مقابل نابرابری در جامعه کاهش یافته است. نابرابری معیار خوبی است، اما تنها معیار برای بررسی رفاه خانوار نیست. کاهش نابرابری وقتی شاخص خوبی است که آن را در کنار افزایش سطح رفاه خانوار ببینیم.
این مدرس و پژوهشگر اقتصادی با اشاره به فقر چندبعدی اعم از آموزش، دارایی، درآمد و مسکن عنوان کرد: دو معیار برای فقر آموزش وجود دارد نخست اینکه خانوار فرزند در سن مدرسه اما بازمانده از تحصیل نداشته باشند و دوم آنکه افراد بزرگسال حداقل تحصیلات ابتدایی داشته باشند.
وی افزود: شاخص دوم فقر از بعد دارایی است که دسترسی به وسایل ارتباط جمعی، وسایل حمل و نقل و وسایل زندگی را شامل می شود. در شاخص فقر از بعد درآمدی نیز اولین نشانه را تامین کالری خانوار و تامین حداقل غذای مورد نیاز خانوار درنظر گرفتیم.
سوری ادامه داد: فقر از بعد منبع درآمدی و پایداری منبع درآمد نیز به این برمی‌گردد که چه میزان از درآمد ثابت و چه میزان از محل هدفمندی و کمک خیریه ها تامین می‌شود. فقر از بعد مسکن نیز از دو حیث تسهیلات محل زندگی و مساحت محل زندگی بررسی شده است.
ایران از لحاظ فقر چند بعدی وضعیت چندان بدی ندارد
این مدرس و پژوهشگر اقتصادی با اشاره به اینکه از حیث فقر چندبعدی جزو کشورهای نسبتا خوب محسوب می شویم و وضعمان چندان بد نیست اظهار کرد: بواقع در جنبه هایی از فقر که می‌توانسته جنبه عمومی یابد چون آموزش، بهداشت و مسکن که دولت باید روی آن سرمایه گذاری می‌کرد در رتبه پایین هستیم. هرچند کمتر خانواری را داریم که دسترسی به برق و آب آشامیدنی نداشته باشند، اینها در کشور ما دیگر ملاک نیستند اما در کشورهای دیگر هنوز مساله چالش زا هستند.
وی افزود: اما آنچه فقر را در کشور ما پررنگ می‌کند این است که درآمد نداریم. افراد توانمند و سالمی تربیت می‌کنیم که قادر نیستند برای خود درآمد ثابت ایجاد کنند. این امر به وضعیت و شرایط بی ثبات اقتصادی کشور برمی گردد که باعث می‌شود نیروی توانمند ما هدر برود.
افزایش فقر در تمام گروه‌های سنی
سوری با اشاره به ویژگی‌های خانوار فقیر گفت: وجود زنان سرپرست خانوار احتمال فقر را افزایش می دهد. با افزایش سطح تحصیلات خانوار از میزان فقر خانوار کاسته می‌شود. همچنین با افزایش بعد خانوار، میزان فقر افزایش می یابد.
این مدرس و پژوهشگر اقتصادی با اشاره به هرم سنی جمعیت و فقر گفت: تحلیل‌ها نشان می‌دهد فقر در تمام گروه‌های سنی در زن و مرد افزایش یافته است و در موارد بسیاری فقر خانوار به فرزندانشان منتقل شده است.
وی به بررسی ارتباط رفاه اقتصادی خانوار در جمعیت تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی پرداخت و عنوان کرد: طی سال‌های 84 تا 94 ، درصد فقر کسانی که هیج حق بیمه‌ای به تأمین اجتماعی نپرداخته‌اند نسبت به کسانی که پرداختی به تأمین اجتماعی داشته‌اند بیشتر است.
رابطه فقر با بیمه‌های اجتماعی
سوری ادامه داد: روند تغییرات فقر درآمدی نشان می‌دهد از میان آنها که ارتباطی با تامین اجتماعی نداشته‌اند، 48 درصد زیر خط فقر افتاده‌اند اما از میان افراد تحت پوشش، 18 درصد زیر خط فقر درآمدی افتاده‌اند.
این مدرس و پژوهشگر اقتصادی با اشاره به ارتباط بین سیاست‌های کلان و فقر اقتصادی گفت: سیستم اقتصادی ما توانسته برروی توانمندی افراد سرمایه گذاری کند و بهداشت، آموزش، برق و آب آشامیدنی را فراهم آورد، اما این سیستم نتوانسته توانمندی افراد را به ایجاد درآمد برای افراد نزدیک کند.
وی افزود: افزایش رشد اقتصادی، ثبات اقتصادی و اتخاذ سیاست‌هایی که موجب گسترش برابری می‌شوند می‌توانند روی بهبود رفاه اقتصادی خانوار موثر باشند.
