در روزهای گذشته بحث بر سر عدم تعطیلی مدارس در وضعیت‌های بحرانی آلودگی هوا از طریق تغییر شاخص‌های سنجش آلودگی، بالا گرفته است. وزارت بهداشت مخالف تغییر شاخص‌ها بود و وزارت آموزش و پرورش با دلایل و مقالات و گزارش‌هایی در مقام مقایسه شاخص‌های ایران با سایر کشورها برآمده و معتقد بود که این شاخص‌ها باید بالا بروند تا بر اساس آن بتوان مدارس را تعطیل کرد.
نگار خلیلی، پایگاه خبری دانا، سرویس سلامت و سبک زندگی؛ علی سلاجقه، رئیس سازمان محیط زیست در تیم وزیر آموزش و پرورش قرار گرفته گفته است که سایر کشورها با شاخص 300- 200 آلودگی، فقط مدارس ابتدایی را تعطیل می‌کنند. پیش‌تر، وزیر آموزش و پرورش از این صحبت به میان آورده که تعطیلی مدارس به آموزش و پرورش واگذار شود، چرا که طرحی که این وزارتخانه مبنی بر تغییر شاخص‌های آلودگی هوا برای کم کردن تعطیلی مدارس ارائه داده بود ظاهرا نه به مذاق سایر مسئولین خوش آمده و نه کارشناسان.
با این حال وزارتخانه مذکور با ریاست یوسف نوری همچنان بر حرف خود مصر، روز گذشته دوباره مساله شاخص‌ها را پیش کشیده و گفته تعطیلی مدارس با شاخص آلودگی کمتر از 200 در دنیا رایج نیست. وزارت آموزش و پرورش با انتشار گزارشی تحت عنوان «گزارش واحد سلامت باشگاه دانش‌پژوهان جوان» که در واقع به بررسی ابعاد مختلف شاخص کیفیت هوا با تعطیلی مدارس در ایران و سایر کشورهای دنیا پرداخته است، سعی دارد تاکید کند که تعطیلی مدرسه‌های ایران با شاخص‌های موجود کارشناسی شده نبوده و در دنیا اینطور نیست که زیر 200 را تعطیل کنند.
او پیش‌تر هم گفته بود که «بر اساس بررسی‌های جهانی برخی کشورها مانند مکزیک و چین آلودگی شدیدتر و با شاخص 300 دارند اما مدارس تعطیل نمی‌شود اما در ایران بارش برف و آلودگی با شاخص 150 مدارس را تعطیل می‌کند.» تسنیم به صحبت‌های روزهای گذشته یوسف نوری در این خصوص اشاراتی کرده و بعد هم به بخش‌هایی از گزارش باشگاه دانش‌پژوهان جوان نگاهی انداخته.
ماجرای یک گزارش
در گزارشی که توسط وزارتخانه آموزش و پرورش در شرح و توجیه تغییر شاخص‌ها ارائه شده است، با ذکر این مقدمه که «آلودگی هوا یکی از پرتکرارترین عبارات در روزهای سرد و خاکستری زمستان ماست. یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های اولیا و مسئولان در این روزها حفظ سلامتی دانش‌آموزان در عین اطمینان از کیفیت آموزش است. یکی از ابتدایی‌ترین تصمیماتی که پیش‌تر در این شرایط گرفته می‌شد، تعطیلی مدارس بود که آموزش کشور و سطح علمی دانش‌آموزان را مستقیما تحت تاثیر قرار می‌داد»، آمده است: «با بررسی کشورهای دیگر به این نتیجه می‌رسیم که تعطیلی مدارس در شاخص‌های زیر 200 در دنیا رایج نیست.
برای مثال همین روزها شاخص آلودگی کشورهای هند، پاکستان و چین حتی بالاتر از عدد 200 بوده ولی هیچ یک دچار تعطیلی گسترده مدارس در حد کشوری نشده‌اند. عدد دقیقی برای شاخص کیفیت هوا به منظور تعطیلی مدارس در دنیا رایج نیست ولی در سنگاپور شاخصِ 314، در هند شاخص بیش از 500، در مالزی شاخصِ 267، در پاکستان شاخصِ 450 و در چین شاخصِ 500 منجر به تعطیلی مدارس شده‌اند.
لازم به ذکر است که همین امسال در دهلی نو با شاخص آلودگی 447 تنها مدارس ابتدایی این شهر تعطیل شدند. در برخی از مناطق ایالات متحده عدد 275 به عنوان آستانه تعطیلی مدارس مشخص شده‌اند.»در این گزارش توضیح داده شده: «شاخص کیفیت هوا (AQI)که یک ابزار کلیدی جهت آگاهی از کیفیت هوا و تعیین میزان آلودگی آن است برای پنج آلاینده اصلی هوا شامل ذرات معلق، دیاکسید نیتروژن (NO2)، اُزُن سطح زمین (O3)، مونوکسید کربن (CO) و دی اکسید گوگرد (SO2) محاسبه می‌شود.
ابتدا «غلظت» هر کدام از آلاینده‌های مذکور توسط ایستگاه‌های سنجش در سطح شهر اندازه گیری می‌شود. سپس با استفاده از یک فرمول مشخص، مقدار AQI برای هر آلاینده محاسبه می‌شود. بیش‌ترین مقدار AQI در هر ایستگاه به‌عنوان مقدار AQI آن ایستگاه گزارش می‌شود. به‌طور مشابه، بیش‌ترین AQI گزارش شده در بین تمامی ایستگاه‌ها به عنوانAQI «شهر» گزارش می‌شود. با افزایش عددی شاخص کیفیت هوا، درصد بیشتری از مردم احتمالا دچار پیامدهای بهداشتی ناشی از آلودگی هوا می‌شوند. مقادیر شاخص آلودگی هوا معموال به صورت طیف‌هایی گروه‌بندی می‌شوند.»
گزارش به موسسات متعدد و معتبری در زمینه‌های درمان و محیط زیست که در دنیا وجود دارند، اشاره کرده و گفته: «آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا (EPA) و مرکز کنترل بیماری‌های آمر یکا (CDC)از همین موسسات‌اند که راهنمای کیفیت هوا و فعالیت مدارس را منتشر کرده‌اند.» مطابق راهنمای مورد نظر گزارش مذکور، «هنگامی که کیفیت هوا در شرا یط ناسالم (قرمز) قرار می‌گیرد، فعالیت بدنی دانش‌آموزان در فضای آزاد باید محدود شود به طوری که زمان استراحت دانش‌آموزان افزایش پیدا کرده و میزان فعالیت شدید بدنی آنها کمتر شود.
همچنین فعالیت‌های بدنی طولانی یا شدید دانش‌آموزان در فضای بسته (داخل سالن) انجام شود یا به زمان دیگری موکول شود.» همچنین گفته شده «کودکانی که بیماری آسم دارند، در مقایسه با سایر دانش‌آموزان حساسیت بیشتری در مقابل آلودگی هوا دارند و باید بیشتر مراقب آنها بود. در صورت بروز علائمی مثل سرفه، خس‌خس سینه، تنگی نفس یا درد سینه در دانش‌آموزان باید فعالیت بدنی آنها متوقف شود، از فضای باز به داخل سالن هدایت شوند و استراحت کنند.» در ادامه آمده: «در صورتی که علائم تنفسی بهبود نیابد باید با پزشک مشاوره شود یا به مرکز درمانی انتقال یابند.
طبق راهنمای مذکور، وقتی کیفیت هوا در شرایط بسیار ناسالم (بنفش) قرار می‌گیرد، دانش‌آموزان نباید در فضای باز فعالیت‌های بدنی داشته باشند و این فعالیت‌ها باید در فضای بسته (داخل سالن) انجام شود.»و نتیجه گیری شده که «بنابراین می‌توان گفت در بسیاری از کشورها هنگامی که کیفیت هوا در شرایط ناسالم یا بسیار ناسالم قرار می‌گیرد مدارس تعطیل نمی‌شوند و فعالیت آموزشی برقرار است اما برای فعالیت‌های فیزیکی دانش‌آموزان محدودیت‌هایی درنظر گرفته می‌شود.»
در این گزارش توضیح داده شده که «در شرایط آلودگی هوا و زمانی که دانش‌آموزان در فضای بسته مدرسه حاضر هستند باید از بسته بودن درها و پنجره‌ها اطمینان حاصل کرد و تبادل هوای داخل و خارج اتاق به حداقل برسد. همچنین تهویه مناسب هوای داخل اتاق (به‌ویژه تهویه با فشار مثبت از طریق ممانعت از ورود هوای خارج به داخل اتاق)، می‌تواند باعث بهبود کیفیت هوای داخل اتاق شود.»
گفته شده: «سلامت دانش‌آموزان کشور در اولویت اول وزارت آموزش و پرورش قرار داشته و اگر شرایطی این اولویت را به‌طور جدی در معرض خطر قرار دهد قطعا انتظار داریم که برای تعطیلی مدارس اقدام شود، اما در شرایط فعلی که می‌توان با استفاده از تجارب دیگر کشورها سیستم تعلیم و تربیت دانش‌آموزان را بدون آسیبی پیش برد از دستگاه‌های مربوطه و استان‌ها انتظار داریم که مدارس و محیط‌های آموزشی که آینده‌سازان نظام جمهوری اسلامی هستند آخرین جایی باشند که برای تعطیلی آن اقدام می‌شود.»
محیط زیست هم گفت شاخص‌های آنها بالاتر است
در ادامه و تکمیل اخبار و اطلاعات منتشر شده در خصوص تعطیلی یا عدم تعطیلی مدارس به دلیل آلودگی هوا و ارتباط آن با شاخص‌های تعیین و تشخیص آلودگی، علی سلاجقه هم در اظهار نظری گفته: سایر کشورها با شاخص 300- 200 آلودگی، فقط مدارس ابتدایی را تعطیل می‌کنند. او که پیش از این گفته بود تعطیل کردن مدارس هیچ تاثیری در کاهش آلودگی هوا نداشته، درباره موضع سازمان محیط زیست برای تغییر شاخص آلودگی هوا برای تعطیلی مدارس، توضیح داده که «ما شاخص‌های آلودگی را تعیین می‌کنیم و تعطیلی بر عهده هیات وزیران است.»
به گفته سلاجقه: «در دنیا در بحث شاخص‌های آلودگی هوا برای تعطیلی مدارس، بالاتر از ما عمل می‌کنند مثلا با شاخص 300- 200 فقط مدارس ابتدایی را تعطیل می‌کنند. قبلا هیات وزیران شاخص 150 گذاشته است و اکنون می‌خواهد تصمیم خود را عوض کند». پیش از این احمد وحیدی وزیر کشور گفته بود: «مصوبه‌ای وجود دارد که در آن مشخص کرده در چه شاخصی از آلودگی، مدارس باید تعطیل باشند.
گروه‌های اضطراری استان‌ها براساس همین مصوبه ناچارند تصمیم به تعطیلی بگیرند. در هرحال این موضوع موجب شد تا با کمک سازمان محیط زیست پیشنهاد جدیدی را برای دولت تعیین کنیم تا این استانداردها را کمی تغییر دهیم تا لازم نباشد در این شرایط مدارس‌مان را تعطیل کنیم.»
