اهمیت آموزش نماز به فرزندان/ چرا باید قبل از سن تکلیف به کودکان نماز را آموخت؟

محمد شیرزاده، پایگاه خبری دانا، سرویس سبک زندگی؛ یکی از دغدغه های بسیاری از والدین، تربیت دینی کودکانشان است. همین امر سبب شده تا به دنبال یک روش موثّر برای جذب کودکانشان نسبت به آموزه های دینی باشند. از سوی دیگر همه والدین می دانند یکی از آموزه های مهمّ دینی که نقش بسیار موثّری در تربیت فرزندانشان دارد نماز است. لذا به دنبال شیوه های کاربردی برای جذب و علاقه فرزندانشان به نماز هستند.

همه والدین می دانند یکی از آموزه های مهمّ دینی که نقش بسیار موثّری در تربیت فرزندانشان دارد، نماز است. لذا به دنبال شیوه های کاربردی برای جذب و علاقه فرزندانشان به نماز می باشند. با توجّه به اینکه اجرای هر برنامه ای باید خالی از افراط و تفریط و رعایت نکات تربیتی باشد، از سوی اهل بیت(علیهم السلام) رهنمود هایی در این باره آمده است که می تواند برای این دسته از والدین بسیار حائز اهمیّت باشد.

دغدغه و حرص این دسته از والدین گرامی در تربیت فرزندانشان بخاطر سفارشی است که در سخنان امام سجاد(علیه السلام) آمده است که: «فان تعلم .... انک مسئول»؛ (فرزندان خود را تربیت نمایید که در برابر آنان مسئولید). امیر المومنین(علیه السلام) نیز می فرماید: «اکرموا اولادکم و احسنوا آدابهم»؛ (فرزندانتان را گرامی بدارید و آنان را نیکو تربیت و ادب کنید).

پدر و مادر گرامی نیز در قبال فرزندانشان احساس مسئولیت می کنند و سعی در تربیت آنان دارند. بسیاری از والدین از دوران کودکی به دنبال آموزش نماز به کودکانشان می باشند. چرا که نماز یکی از مهمترین آداب و دستورات اسلامی است و تاثیر بسزایی در هموارسازی راه تربیت فرزندان دارد.

اهمیّت نماز در چیست؟

در آیات قرآن کریم، بیش از 122 آیه پیرامون نماز وارد شده است که دلالت بر اهمیّت این دستور الهی دارد. همچنین تعبیراتی که در احادیث ائمه(علیهم السلام) در مورد نماز آمده همین مطلب را تایید می کند. گاهی نماز به منزله سر در بدن قرار گرفته، و گاهی اسلام بر پنج پایه تصوّر شده است که یکی از آنها نماز است.

پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) نماز را نور چشم خود می داند، و یا آن را بسان معشوقه ای توصیف می کند که هم صحبتی با او هر سختی را گوارا می سازد.

نماز آن گونه است که، پیامبران الهی نیز به آن سفارش شده اند و از سفارش کنندگان به آن بوده اند. پیشوایان الهی چه در طول حیات پر برکت خود و چه در لحظات واپسین زندگی همواره به نماز عنایت داشته اند. حضرت ابراهیم(علیه السلام) در جهت اقامه نماز، همسر و کودک خویش را در بیابانی بی آب رها می کند و با این حال از خداوند تقاضا دارد تا او و فرزندانش را در زمره اقامه کنندگان نماز قرار دهد.

چگونه کودکمان را با اهمیت نماز آشنا کنیم؟

بچه‌ها در یک خانواده همه عادات خوب و بد را از والدین یاد می‌گیرند. بسیاری از والدین دوست دارند فرزند نمازخوان داشته باشند. جدای از اینکه نمازخوان شدن بچه‌ها به سبک نمازخوانی و اهمیتی که والدین به نماز می‌دهد، بستگی دارد، انجام کارهای ساده‌ای در خانه، نماز را به یک حرکت عبادتی مهم و خاص در پیش چشم بچه‌ها تبدیل می‌کند. از جمله این کارها داشتن یک «کنج دنج نمازخوانی» در خانه است.

اغلب در خانواده‌ها به این صورت است که هرکس در اتاق و خلوت خودش و یا هرمکانی از خانه که امکان آن باشد نماز می‌خواند. نماز خواندن در خلوت اگر به خاطر توجه و خلوص نیت بیشتر به معنی و الفاظ نمار باشد خوب است. اما گاهی بچه‌ها به خاطر پنهان کردن نمازخواندن، نماز را به خلوت می‌برند و گاهی هم به خاطر سریع خواندن و تمام شدن آن در هرجایی از خانه، حتی اگر جلوی تلویزیون و در مسیر رفت‌وآمد باشد، قامت می‌بندند. در این مواقع بهتر است دست به کار بشویم و آداب مکان درست، برای هر عملی را به کودک یاد بدهیم. راهکار اولیه هم ساخت یک کنج دنج نمازخوانی است.

متاسفانه بسیاری از افراد تصور می‌کنند هر وسیله کهنه و قدیمی که دیگر استفاده نمی‌شود به کار مساجد یا نمازخانه‌ها می‌آید. این باور اشتباه را از کنج دنج نمازخوانی خانه خودمان برای کودکان اصلاح کنیم. مکانی از خانه که اغلب دور از مسیر رفت‌وآمد و سروصداست را انتخاب کنید. اگر این مکان روبه پنجره و نورگیر باشد خیلی بهتر است. اما مهم است که از محرک‌هایی که موجب حواس‌پرتی می‌شوند مثل تلویزیون، صدای صحبت آدم‌ها و یا رفت‌وآمد مکرر دور باشد.

سجاده و جانماز زیبا و تمیزی در این مکان پهن کنید و برای آن مهر و تسبیح تمیز و سالم بگذارید. بهتر است برای سجاده و جانماز از رنگ‌های آرامش‌بخش و ملایم مثل آبی استفاده کنید. بعضی مادربزرگ‌ها در سجاده خود کیسه‌ای از گل‌های خشک محمدی داشتند که عطر آن در هنگام بازکردن جانماز و یا به سجده رفتن در مشام می‌پیچید. تهیه این کیسه‌های گل خشک بسیار راحت است. حتی می‌توانید از عطر و گل‌های خوشبوی طبیعی و تازه هم برای جانماز استفاده کنید. به کودکان خود یاد بدهید که یکی از دلایل وضو گرفتن قبل از نماز خواندن، پاکیزگی ظاهری بدن است. پس به خودشان عطر بزنند و لباس تمیز بپوشند.

چگونه به کودکمان نماز خواندن یاد بدهیم؟

یکی از وظایف مهم والدین، به عنوان بهترین الگوی رفتاری فرزندان، تعلیم نماز به کودکان است؛ اگر این کار، از سنین کودکی آغاز شود، و همراه با مهر و محبت، تشویق، تحسین و تمجید والدین باشد، تأثیر و یادگیری آن به مراتب بیشتر خواهد بود.

با توجه به آنچه بیان شد، هر مسلمانی موظف است که در مسیر انبیاء و ائمه اطهار (علیهم السّلام) گام بردارد، خانواده‌اش را به نماز امر کند و توصیۀ امام سجاد (علیه السّلام) در باب مسئولیت والدین را جدّی بگیرد. ایشان در رسالۀ حقوق می‌فرمایند: حق فرزند بر تو آن است که بدانی... نیک و بد او در این دنیا وابسته و منتسب به توست... او را به خدای یکتا راهنمایی کنی و در اطاعت و فرمانبرداری حضرت حق، کمک و یاریش نمایی.

والدین باید در تعلیم واجباتی مثل «نماز» به طور جدّی وارد عمل شوند. البته اگر این کار، از سنین کودکی آغاز شود، تأثیر و یادگیری آن به مراتب بیشتر خواهد بود. شیوه‌های دعوت کودکان زیر هفت سال به نماز باید زیرکانه صورت گیرد، تا موجب دین‌گریزی آن‌ها نشود. با محبت و عطوفتی بیشتر از همیشه و با توکل به خداوند، توسل به ائمه اطهار علیهم السّلام، بدون شتابزدگی، با آگاهی از توانایی‌ها و استعداد کودک و فراهم کردن محیط مناسب، به این کار اقدام کنید.

امام باقر علیه السّلام در حدیثی زیبا، وظایف والدین را در تربیت دینی و آموزش نماز این گونه بیان فرموده‌اند: وقتی کودک سه ساله شد هفت بار به او بگو: بخوان «لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ». بعد، او را رها کن تا به سنِّ سه سال و هفت ماه و بیستم روز برسد، هفت بار بگوید: «مُحَمَّداً رَسُولُ الله»، و دیگر تا چهار سالگی او را واگذار. وقتی چهار سالش تمام شد هفت بار بگوید: «صلی الله علی محمد و آل محمد» و آزادش بگذار تا پنج سالگی به او گفته شود، دست راست و چپ کدام است؟ وقتی فهمید، او را رو به قبله قرار بده تا سجده کند، و باز او را رها کن تا شش سالگی. چون شش ساله شد رکوع و سجود به او بیاموز تا هفت ساله شود، در این سن، دستور بده تا دست و صورت را بشوید، وضو بگیرد، بعد به نمازش وادار. هنگامی که نه ساله شد، وضو یادش بده و اگر ترک کرد تنبیهش کن و به نماز فرمانش بده، و به سبب ترک آن، تنبیهش کن و چون نماز و وضو را یاد گرفت، والدینش آمرزیده می‌شوند، ان‌شاءالله.