یکی از نکاتی که به فرزندان آرامش می‌بخشد، برقراری ارتباط و تعامل والدین با یکدیگر و با دیگران است، زیرا فرزندان رفتارها، گفتار و شخصیت والدین را به عنوان الگو دریافت می‌کنند.
تأثیر محیط خانوادگی بر فرزندان یکی از عوامل مؤثر در تربیت آنها است. یکی از قوی‌ترین راه‌ها برای ایجاد فرآیند یادگیری در فرزندان، ارتباط بصری است. به عبارت دیگر، فرزندان بر اساس آنچه می‌بینند، تربیت می‌شوند، رفتار می‌کنند و صحبت می‌کنند. به عبارتی، رفتارها و شخصیت والدین، الگوی عملی برای فرزندان است.
دوران کودکی تا هفت سالگی، یک دوره بسیار حیاتی در رشد و شکل‌گیری شخصیت فرزندان است و در این دوره، تأثیرپذیری آنها بسیار بالاست. بنابراین، تطبیق گفتار و رفتار والدین در محیط خانه، یکی از عوامل رشد فرزندان در آن محیط است. توجه به رفتارهای خوب و تقویت آنها، و تکرار آن رفتار خوب، باعث تثبیت آن در شخصیت فرزندان می‌شود.
اهمیت ایجاد محیط مذهبی در خانه، مانند نصب آیات و روایات و رعایت پوشش مناسب در داخل خانه، یکی از عوامل تربیتی مهم است.
یکی از نکاتی که به فرزندان آرامش می‌بخشد، برقراری ارتباط و تعامل والدین با یکدیگر و با دیگران است، زیرا فرزندان رفتارها، گفتار و شخصیت والدین را به عنوان الگو دریافت می‌کنند.
در حضور فرزندان کوچک، بهتر است اختلافات و مشکلات مورد بحث قرار نگیرد؛ اما در سنین بالاتر، آموختن مهارت حل اختلاف ضروری است.
در سنین کودکی، بهتر است اختلافات را به محدوده خانه منتقل نکنید و به محیط خانه اجازه دهید که محیطی آرامش‌بخش باشد. به عبارت دیگر، هر جایی که آرامش وجود داشته باشد، برای تربیت آماده تر است.
یکی از عوامل مؤثر در تربیت، فضای خانواده و محیطی است که در خانه برقرار است. مدت زمان قابل توجهی از زندگی فرزندان ما در محیط خانه می‌گذرد و رفتارها و کردارهای ما می‌تواند حتی در دیوارهای خانه تأثیرگذار باشد. یک قانون مهم در تربیت وجود دارد که هرگز نباید آن را فراموش کنیم؛ فرزندان ما بر اساس آنچه که مشاهده می‌کنند، تربیت می‌شوند.
قوه بینایی، قوی‌ترین کانال یادگیری است. همانطور که قبلاً هم بیان کردیم، برای فرزندان ما، دیدن و مشاهده، یکی از قوی‌ترین راه‌ها برای یادگیری است. بنابراین، باید مراقب باشیم که فرزندانمان چه چیزهایی را می‌بینند و چه چیزهایی را نمی‌بینند. به عبارتی دیگر، باید به نگاه‌های فرزندانمان در محیط تربیتی خانه برنامه‌ریزی کنیم و آنها را مدیریت کنیم.
باید توجه کنیم که فرزندانمان بر اساس آنچه که می‌بینند، رفتار می‌کنند، حتی حرف می‌زنند. گاهی اوقات، فرزندانمان چیزهایی را مشاهده می‌کنند و می‌خواهند درباره آن صحبت کنند. برای مثال، ممکن است فرزندمان یک فیلم یا سریال را ببیند و تأثیر آن را دریافت کند؛ مثلاً اگر سریالی را ببیند که شخصیت جومونگ در آن نقش ایفا می‌کند، ممکن است به دنبال انجام عملی مشابه با آن شخصیت بگردد. این تأثیر مشاهده کردن است.
رفتار والدین در مسائل تربیتی نقش مهمی دارد. در موضوع تربیت، کارشناسانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، تأکید می‌کنند که باید به آن چیزهایی که می‌خواهیم فرزندانما را یاد بدهیم، نمونه‌ای خوب باشیم. این بدان معناست که باید از رفتارها و کردارهایمان در خانه پیروی کنیم و مدلی مثبت برای فرزندانمان باشیم. انتظار نداشته باشید که فرزندانمان چیزی را که ما خودمان انجام نمی‌دهیم، انجام دهند. بنابراین، مهم است که به عنوان والدین، الگویی مثبت برای فرزندانمان باشیم.
همچنین، محیط خانه باید امن و حمایت‌کننده باشد. فرزندانمان باید احساس کنند که خانه یک مکان امن است و در هر زمان می‌توانند به آنجا برگردند و در مسائل خود به ما اعتماد کنند. باید با فرزندانمان درباره مسائل مختلف صحبت کنیم و به آنها فرصت بدهیم تا نظرات و احساسات خود را بیان کنند. همچنین، باید آنها را تشویق کنیم که سوالات بپرسند و در یادگیری خود فعالیت کنند.
در نهایت، مهم است که زمان کافی را با فرزندانمان بگذرانیم. برقراری ارتباط مستقیم و صمیمی با فرزندانمان از اهمیت بالایی برخوردار است. برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های خانوادگی، مطالعه مشترک، بازی‌ها و گفتگوهای خانوادگی می‌تواند زمان معناداری را برای ارتباط با فرزندانمان فراهم کند.
فضای خانه باید حاکم بر ارزش‌ها، الگوها و اصولی باشد که ما می‌خواهیم در فرزندانمان پرورش دهیم. همچنین، باید به نیازها و احساسات فرزندانمان توجه کنیم و آنها را در محیطی امن و حمایت‌کننده بزرگ کنیم.
دوران رشد فرزندان، به ویژه در سنین زیر هفت سال، یک دوره بسیار مهم برای شکل‌گیری شخصیت آن‌هاست. در این دوره، تأثیرپذیری بچه‌ها بسیار بالاست و بنابراین باید به این نکته توجه کنیم که رفتار و کردار خود را به گونه‌ای تنظیم کنیم که فرزندانمان بتوانند از ما الگو بگیرند و این الگوگیری به عنوان بخشی از شخصیت آنها شکل بگیرد.
در این مورد، باید مواردی را که باید رعایت کنیم و همچنین مواردی را که باید اجتناب کنیم، بشناسیم. برای مثال، باید به آن توجه کنیم که حتی طرح و چینش محیط خانه نیز تأثیری بر تربیت فرزندان دارد. حتی یک تصویر کوچک که به دیوار اتاق فرزندمان می‌چسبانیم، باید بدانیم که تأثیری بر رشد و تربیتشان خواهد داشت. بنابراین، باید با این موارد آشنا شویم.
زمینه‌هایی که در محیط خانه برای رشد فرزند باید فراهم شود عبارتند از:
- یکپارچگی گفتار و رفتار والدین: اولین نکته این است که والدین باید در گفتار و رفتار خود یکپارچه باشند. بهتر است حرف خوبی بزنیم و رفتار خوبی از خود نشان دهیم. به عبارت دیگر، مصلحت تربیت فرزندمان در حرف خوب است و بنابراین رفتارمان باید با کلاممان تناسب داشته باشد.
- نهادینه کردن رفتارهای تقلیدی فرزند: نکته دوم این است که وقتی فرزندمان رفتاری را از ما تقلید می‌کند، باید آن را در وجودش نهادینه کنیم. به عنوان مثال، وقتی یک مهربانی را در رفتار فرزندمان مشاهده می‌کنیم و در جایی که باید عصبانی می‌شد، عصبانی نمی‌شود، باید به آن توجه کنیم و او را تشویق کنیم. این توجه می‌تواند رفتار را در وجود فرزندانمان تقویت کند و آن را ماندگارتر کند. بنابراین، نسبت به رفتارهای خوب فرزندانمان واکنش‌های مثبتی نشان بدهیم.
- بردن فرزند به محیط‌های مناسب: محیطی مناسب برای رشد و توسعه فرزندان بسیار مهم است. این شامل ایجاد فضایی امن و آرام در خانه، فراهم کردن اسباب‌بازی‌های مناسب برای سن فرزند، تنظیم برنامه‌های فعالیت جسمانی و ذهنی مناسب و ایجاد فضایی برای بازی و خلاقیت است.
- ارائه الگوهای مثبت: به عنوان والدین، ما باید الگوهای مثبتی برای فرزندانمان باشیم. باید از رفتارمان و سبک زندگیمان نمونه‌هایی ارائه دهیم که فرزندان بتوانند از آن الهام بگیرند. مثلاً، ارزش‌هایی مانند محبت، صداقت، احترام به دیگران، کنترل عصبانیت و حل مسائل به صورت مثبت را در رفتارمان نشان دهیم.
اهمیت توجه به محیط خانه
یکی از نکات مهم که باید به آن توجه کنیم، محیط خانه است که بچه‌ها در آن زندگی می‌کنند و با رسانه‌های مختلف در ارتباط هستند. باید توجه کنیم که چه چیزهایی در محیط خانه می‌بینند؛ مثلاً تصاویری که در در و دیوار نصب شده‌اند. گاهی اوقات یکی از تعبیرهایی که داریم این است که باید نام حضرات معصومین (ع) را در محیط خانه قرار دهیم.
همچنین، اگر امکانش فراهم باشد، می‌توانیم مقامات شریف و ضریح‌های مطهر حضرات را در قاب‌هایی در محیط خانه قرار داده و به بچه‌ها اجازه دهیم به نام معصومین (ع) و آرامشی که قبرهای مطهرشان به آنها می‌دهد، نگاه کنند. این امر می‌تواند به فرزندانمان کمک کند تا نورانیت بیشتری پیدا کنند و تأثیر مثبتی بر روی آنها بگذارد.
ضرورت دارد که آیات و سوره‌هایی از قرآن را در محیط خانه قرار دهیم. این امر می‌تواند تأثیرات روحی مثبتی بر روی فرزندانمان داشته باشد و به آنها آرامش روحی ببخشد. باید تلاش کنیم که بچه‌ها همواره با کلمات قرآن به صورت روزانه در ارتباط باشند، زیرا در روایات آمده است که نگاه به خطوط قرآن نوعی عبادت است و این نمایانگر آرامش و نورانیت است که به انسان می‌بخشد. بنابراین، این موضوع را باید به طور جدی در نظر داشت.
نکته دیگری که باید در محیط خانه توجه کنیم، پوشش پدر و مادر است. پوشش صحیح و متناسب آنها می‌تواند تأثیرات مثبتی بر روی فرزندان داشته باشد. اگر پدر یا مادر در حضور فرزندان خود پوشش نامناسبی داشته باشند، ممکن است منجر به پدیده‌های اخلاقی ناخوشایند در فرزندان شود و حتی باعث بلوغ زودهنگام آنها شود.
علاوه بر این، می‌توانیم فضای خانه را برای انجام فعالیت‌های دینی و اخلاقی مناسبی تنظیم کنیم. مثلاً مکان مخصوصی برای عبادت و نماز در خانه تعیین کنیم. این فضا می‌تواند شامل محلی برای قرار دادن مصحف، مهره‌های تسبیح، سجاده و دیگر وسایل مربوط به عبادت و نماز باشد. این کار به بچه‌ها نشان می‌دهد که عبادت و نماز بخش مهمی از زندگی دینی و اخلاقی است و خود آنها نیز باید به آن اهمیت بدهند.
نکته مهم دیگری که باید در نظر داشته باشیم، ایجاد فضای مطالعه و یادگیری مناسب در خانه است. باید فضایی برای کتاب‌ها و منابع آموزشی فراهم کنیم و فرزندان را تشویق کنیم که وقت خود را صرف مطالعه کنند و درس بخوانند. در این فضا می‌توانیم کتاب‌های دینی، کتاب‌هایی درباره اخلاق و ارتقای روحی، و منابع آموزشی مرتبط با ارزش‌های دینی و اخلاقی قرار دهیم. این کار به بچه‌ها کمک می‌کند تا درک عمیق‌تری از ارزش‌های دینی و اخلاقی پیدا کنند و آنها را در زندگی خود به کار ببندند.
در نهایت، باید توجه داشته باشیم که ارزش‌های دینی و اخلاقی باید به صورت عملی در زندگی روزمره خود نشان داده شوند. بچه‌ها بیشتر از طریق تجربه و مشاهده عملکرد ما در محیط خانه و با خانواده آموزش
