یکی از مسائل اصلی دانشگاه‌های جهان، چگونگی تامین و مدیریت منابع مالی است که بر کارایی و عملکرد آن ها تاثیر زیادی دارد. پژوهش جدیدی به بررسی موانع مالی دانشگاه‌ها و راهکارهایی برای بهبود این وضعیت پرداخته و نتایج جالبی به دست آورده است.
به گزارش پایگاه خبری دانا، آموزش عالی به عنوان رکن اصلی توسعه جوامع، نقش مهمی در پرورش نیروی انسانی و پیشبرد اهداف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دارد. دولت‌ها نیز به دلیل اهمیت این موضوع، معمولا بخش قابل توجهی از بودجه عمومی را به دانشگاه‌ها اختصاص می‌دهند. با این حال، کاهش بودجه عمومی و افزایش تقاضا برای تحصیلات عالی، دانشگاه‌ها را در سراسر جهان تحت فشار مالی قرار داده است. این مسأله باعث شده تا دانشگاه‌ها به دنبال راه‌حل‌های نوینی برای تامین منابع مالی خود باشند.
در این میان، تامین منابع مالی در دانشگاه‌ها یکی از پیچیده‌ترین مسائل مدیریتی است. زیرا منابع مالی می‌تواند رفتار و عملکرد دانشگاهیان را تحت تاثیر قرار دهد و حتی اهداف استراتژیک دانشگاه‌ها را تغییر دهد. در واقع، شیوه‌های تخصیص بودجه می‌توانند تفاوت‌های چشمگیری در عملکرد و کارایی دانشگاه‌ها ایجاد کنند. به همین دلیل، سیاستگذاران در بسیاری از کشورها سعی کرده‌اند با اصلاح نظام بودجه‌ریزی و تخصیص منابع، به دانشگاه‌ها در مدیریت بهتر منابع مالی کمک کنند.
در راستای این مسأله، میترا عزتی، استادیار مدیریت آموزشی در دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران، به همراه دو همکار خود، تحقیقی انجام داده‌اند تا سازوکارهای بهبود مدیریت منابع مالی دانشگاه‌ها را شناسایی کنند. این پژوهشگران بر آن بودند تا موانع تامین و تخصیص منابع مالی درون دانشکده‌ها را بررسی کنند و راهکارهایی را برای رفع این چالش‌ها ارائه دهند.
محققان در این پژوهش از روش نمونه‌گیری هدفمند استفاده کردند و با ۱۱ معاون اداری و مالی دانشگاه تهران مصاحبه‌های عمیق انجام دادند. سپس داده‌های به دست آمده با روشی موسوم به «روش هفت مرحله‌ای دیکلمن» تجزیه و تحلیل شدند. این روش به پژوهشگران کمک کرد تا درک بهتری از تجارب افراد و موانع موجود در زمینه تامین منابع مالی به دست آورند.
نتایج این پژوهش نشان دادند که یکی از موانع اصلی در توسعه مالی دانشگاه‌ها، ناکارآمدی قوانین و مقررات است. همچنین، ضعف مدیریتی و اجرایی، زیرساخت‌های ناکارآمد و عدم توانایی دانشگاه‌ها در تنوع‌بخشی به منابع مالی، از دیگر مشکلات مهمی هستند که باعث کاهش کارایی دانشگاه‌ها می‌شوند. این نتایج نشان می‌دهند که تغییرات ساختاری و اصلاح قوانین، می‌تواند نقش موثری در بهبود وضعیت مالی دانشگاه‌ها داشته باشد.
پژوهشگران در بخش دیگری از یافته‌های خود به این نتیجه رسیدند که نظام بودجه‌ریزی سنتی دانشگاه‌ها و ناکارآمدی نظام اجرایی تخصیص منابع مالی نیز از عوامل مهمی هستند که عملکرد مالی دانشگاه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهند. بر اساس این یافته‌ها، استفاده از نظام‌های بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد و اصلاح ساختار اجرایی، می‌تواند به بهبود کارایی مالی دانشگاه‌ها کمک کند.
این تحقیق به دانشگاه‌ها پیشنهاد می‌کند که برای ارتقاء کارایی و اثر بخشی خود، به دنبال تنوع‌بخشی به منابع درآمدی، اصلاح قوانین و مقررات و بهبود زیرساخت‌های مالی باشند. همچنین، تغییر در رویکرد مدیران دانشگاه‌ها و تمرکز بر مدیریت نوین و راهبردی، می‌تواند به بهبود وضعیت مالی دانشگاه‌ها کمک کند.
به طور کلی، نتایج این پژوهش می‌تواند به عنوان یک نقشه راه برای دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی به منظور بهبود سیستم مالی و افزایش کارایی در ارائه خدمات آموزشی و پژوهشی مورد استفاده قرار گیرد.
علاوه بر این، یافته‌های این تحقیق اهمیت زیادی در تشویق دانشگاه‌ها به رقابتی کردن فضای تامین منابع مالی دارد. با افزایش رقابت بین دانشگاه‌ها برای جذب منابع، این موسسات مجبور خواهند شد نوآوری کنند و راهکارهای خلاقانه‌ای برای مدیریت منابع مالی خود بیابند. همچنین، پژوهشگران پیشنهاد می‌کنند که دانشگاه‌ها از درآمدهای حاصل از پژوهش‌ها و همکاری با صنعت برای تامین منابع مالی خود استفاده کنند.
شایان ذکر است، این یافته های علمی پژوهشی در مجله «آموزش عالی ایران» که وابسته به انجمن آموزش عالی ایران است، به چاپ رسیده اند.
