به گزارش پایگاه خبری دانا، گروه دانش و فناوری:
بیوانفورماتیک نقشی حیاتی در درک عمیق‌تر فرآیندهای زیستی، شناسایی الگوهای بیماری و توسعه استراتژی‌های درمانی نوین ایفا می‌کند. یکی از مهم‌ترین حوزه‌های کاربرد آن، تحلیل داده‌های ژنومیک (Genomics) است. ژنومیک به مطالعه کل مجموعه DNA یک موجود زنده می‌پردازد. توالی‌یابی ژنوم انسان، که پروژه ژنوم انسان آن را به سرانجام رساند، تنها آغاز راه بود. امروزه، توالی‌یابی ژنوم افراد با هزینه‌های بسیار پایین‌تر و سرعت بسیار بیشتری امکان‌پذیر است.
بیوانفورماتیک با استفاده از الگوریتم‌های محاسباتی قدرتمند، این توالی‌های طولانی DNA را مرتب کرده، ژن‌ها را شناسایی می‌کند، تغییرات ژنتیکی (جهش‌ها) را در افراد سالم و بیمار مقایسه می‌کند و به دنبال ارتباط بین این تغییرات و بروز بیماری‌ها می‌گردد. برای مثال، در سرطان‌شناسی، بیوانفورماتیک به شناسایی جهش‌های کلیدی که باعث رشد کنترل نشده سلول‌های سرطانی می‌شوند، کمک می‌کند. این دانش، اساس توسعه داروهای هدفمند (Targeted Therapies) است که دقیقاً جهش‌های خاصی را در سلول‌های سرطانی هدف قرار می‌دهند.
حوزه دیگر، پروتئومیکس (Proteomics) است که به مطالعه کل مجموعه پروتئین‌های تولید شده توسط یک سلول، بافت یا ارگانیسم در یک زمان معین می‌پردازد. پروتئین‌ها، ماشین‌های مولکولی بدن هستند که وظایف حیاتی متعددی را بر عهده دارند. تحلیل پروتئومیکس با استفاده از ابزارهای بیوانفورماتیکی به شناسایی پروتئین‌های دخیل در فرآیندهای بیماری، کشف بیومارکرها (نشانگرهای زیستی) برای تشخیص زودهنگام بیماری‌ها و یافتن اهداف جدید دارویی کمک می‌کند.
بیوانفورماتیک همچنین در حوزه‌هایی مانند ترانسکریپتومیکس (مطالعه RNA ها)، متابولومیکس (مطالعه متابولیت‌ها) و میکروبیومیک (مطالعه میکروارگانیسم‌های ساکن در بدن) کاربرد گسترده‌ای دارد. تحلیل داده‌های حاصل از این حوزه‌ها، به ویژه در ترکیب با یکدیگر، تصویری جامع‌تر از وضعیت سلامتی یا بیماری یک فرد ارائه می‌دهد.
کاربرد بیوانفورماتیک در توسعه واکسن‌ها و داروهای جدید نیز چشمگیر است. با تحلیل توالی ژنتیکی پاتوژن‌ها (عوامل بیماری‌زا)، می‌توان بخش‌های کلیدی آن‌ها را که برای سیستم ایمنی جذاب هستند، شناسایی کرده و از آن‌ها برای طراحی واکسن‌های مؤثر استفاده کرد. همچنین، با شبیه‌سازی‌های محاسباتی، می‌توان نحوه تعامل مولکول‌های دارویی بالقوه با اهداف مولکولی خاص در بدن را پیش‌بینی کرد، که این امر فرآیند کشف دارو را تسریع و کارآمدتر می‌سازد.
چالش‌های بیوانفورماتیک شامل مدیریت حجم عظیم داده‌ها، توسعه الگوریتم‌های کارآمدتر، و اطمینان از کیفیت و صحت داده‌های ورودی است. همچنین، نیاز به متخصصانی که هم دانش زیست‌شناسی داشته باشند و هم مهارت‌های قوی در علوم کامپیوتر و آمار، یک عامل کلیدی در موفقیت این رشته است.
در نهایت، بیوانفورماتیک ستون فقرات پزشکی مدرن و تحقیقات زیست‌پزشکی است. این علم، با تبدیل داده‌های خام زیستی به دانش قابل استفاده، راه را برای درک عمیق‌تر بیماری‌ها، کشف درمان‌های نوآورانه و ارتقای سلامت انسان هموار می‌سازد. بدون ابزارها و رویکردهای بیوانفورماتیکی، بسیاری از پیشرفت‌هایی که امروز در علم پزشکی شاهد آن هستیم، امکان‌پذیر نبود.
