بهاالدین محمد بن حسین عاملی
شیخ‌بهاء‌الدین محمد عاملی ازمفاخر بزرگ جهان اسلام و منشا خدمات ارزشمند علمی، فرهنگی و عمرانی در ایران، مردی که از تظاهر و فخر فروشی نفرت داشت و این خود انگیزه ای برای اشتهارخالص شیخ بود.وی به تایید و تصدیق اکثر محققان و مستشرقین، نادرروزگارخود و یکی از مردان یگانه دانش و ادب ایران بود که پرورش یافته فرهنگ آن عصر این مرز و بوم و ازبهترین نمایندگان معارف ایران در قرن دهم و یازدهم هجری قمری بوده است.
به گزارش گروه دانش خبرگزاری دانا،دانشمند بزرگ و نامی،بهاءالدین محمد بن حسین عاملی ملقب به شیخ بهایی ۲۶ ذیحجه ۹۵۳ ق. (۸ اسفند ۹۲۵ ش.) در بعلبک لبنان به دنیا آمد و۱۲ شوال ۱۰۳۰ ق. (۸ شهریور ۱۰۰۰ ش. ) در اصفهان دارفانی را وداع گفت و در کنار مرقد امام هشتم به خاک سپرده شد. 
عوامل شهرت
دانشمند نامدار قرن دهم و یازدهم هجری در ستاره‌شناسی، فلسفه، منطق،ریاضیات،مهندسی، فیزیک،هیئت،عرفان، فقه، و هنر،سیاست و حدیث شهرت داشت.
زندگینامه
شیخ بهایی در روستایی به نام «جبع» در حوالی بعلبک متولد شد. . پدرش«عزالدین حسین عاملی» از شاگردان برجسته شهید ثانی بود. دورا ن کودکی شیخ بهایی در جبل عامل سپری شد. اما آن روزها اوج اختلاف دو مذهب شیعه و سنی در دو حکومت همسایه ایران و عثمانی بود. هر یک از این دو دولت، خود را برحق و دیگری را کافر می دانست و حکومت ها تا جایی که می توانستند، به آزار اقلیت های مذهبی می پرداختند. به این ترتیب خانواده شیخ در سال 966 ق. به ایران مهاجریت کردند. بهاء الدین محمد در آن سال ها فقه و اصول، تفسیر، حدیث و ادبیات عرب را نزد پدر و منطق و کلام و معانی و بیان را نزد«ملاعبدالله بهابادی»آموخت.
زندگی در ایران
خانواده شیخ بهایی، شهر قزوین، پایتخت ایران را به عنوان محل سکونت خود انتخاب کردند. در سال 970 ق. پدر شیخ بهایی از سوی شاه تهماسب صفوی به شیخ‌الاسلامی قزوین منصوب شد. در دوران صفویه ترتیب درجات روحانیون عبارت بود از: صدرخاصه، صدرعامه (صدرالممالک)، قاضی دار السلطنه، قاضی عسکر و شیخ الاسلام. به این ترتیب حسین عاملی بالاترین مقام روحانی کشور را به دست آورد. اما تلاش های وی در اقامه نماز جمعه - که برپایی آن در عصر غیبت امام زمان مورد اختلاف علما بود - در پایتخت صفویه سبب شد شاه تهماسب، او را به شیخ الاسلامی مشهد و پس از آن، هرات انتخاب کرده و او را از پایتخت دور سازد. شیخ بهایی در زمان حکومت تهماسب، علم طب را از حکیم عماد الدین محمود، طبیب ویژه شاه طهماسب آموخت.
شیخ بهایی نزدیک به 14 سال در کنار پدر بود و به خوبی با وظایف یک شیخ الاسلام آشنا شد. روی کار آمدن شاه عباس کبیر سبب رونق گیری مجدد حکومت صفویه شد و شاه عباس با توجه فراوانی که به فرهنگ، هنر و دین کشور نشان داد، سبب رونق کار هنرمندان و عالمان دینی در کشور شد. او در سال 996 ه. شیخ بهایی را به بالاترین درجه روحانیت در اصفهان رساند و ده سال بعد، با انتخاب اصفهان به عنوان پایتخت، شیخ بهایی شیخ الاسلام سراسر کشور شد. او در زمان شاه عباس، وظایفی سیاسی نیز یافت و چند بار به عنوان سفیر به دربار عثمانی رفت. او در تمام این سال ها در کنار شاه بود و حتی در سال 1008 ق. همراه با شاه و درباریان از اصفهان تا مشهد را به صورت پیاده طی کرد و به زیارت بارگاه امام هشتم نایل آمد.
آباد ساختن اصفهان
شاه عباس توجه فراوانی به آباد ساختن پایتخت کشور داشت. شیخ نیز با استفاده از دانش خود، نقش عمده ای در ساخته شدن مسجد شاه عباس و حمام شیخ بهایی داشت. او با کمک گرفتن از ابزارهای عهد خود، جهت قبله مسجد شاه را به خوبی تعیین کرد. همچنین تقسیم کردن آب زاینده رود ، ساختن قنات زرین کمر، بنا نهادن شهر نجف آباد و ابداع خوراکی هایی چون نان سنگک و حلوا شکری از جمله کارهای منصوب به شیخ بود.
عوامل شهرت
دانشمند نامدار قرن دهم و یازدهم هجری در ستاره‌شناسی، فلسفه، منطق،ریاضیات،مهندسی، فیزیک،هیئت،عرفان، فقه، و هنر،سیاست و حدیث شهرت داشت.
زندگینامه
شیخ بهایی در روستایی به نام «جبع» در حوالی بعلبک متولد شد. . پدرش«عزالدین حسین عاملی» از شاگردان برجسته شهید ثانی بود. دورا ن کودکی شیخ بهایی در جبل عامل سپری شد. اما آن روزها اوج اختلاف دو مذهب شیعه و سنی در دو حکومت همسایه ایران و عثمانی بود. هر یک از این دو دولت، خود را برحق و دیگری را کافر می دانست و حکومت ها تا جایی که می توانستند، به آزار اقلیت های مذهبی می پرداختند. به این ترتیب خانواده شیخ در سال 966 ق. به ایران مهاجریت کردند. بهاء الدین محمد در آن سال ها فقه و اصول، تفسیر، حدیث و ادبیات عرب را نزد پدر و منطق و کلام و معانی و بیان را نزد«ملاعبدالله بهابادی»آموخت.
زندگی در ایران
خانواده شیخ بهایی، شهر قزوین، پایتخت ایران را به عنوان محل سکونت خود انتخاب کردند. در سال 970 ق. پدر شیخ بهایی از سوی شاه تهماسب صفوی به شیخ‌الاسلامی قزوین منصوب شد. در دوران صفویه ترتیب درجات روحانیون عبارت بود از: صدرخاصه، صدرعامه (صدرالممالک)، قاضی دار السلطنه، قاضی عسکر و شیخ الاسلام. به این ترتیب حسین عاملی بالاترین مقام روحانی کشور را به دست آورد. اما تلاش های وی در اقامه نماز جمعه - که برپایی آن در عصر غیبت امام زمان مورد اختلاف علما بود - در پایتخت صفویه سبب شد شاه تهماسب، او را به شیخ الاسلامی مشهد و پس از آن، هرات انتخاب کرده و او را از پایتخت دور سازد. شیخ بهایی در زمان حکومت تهماسب، علم طب را از حکیم عماد الدین محمود، طبیب ویژه شاه طهماسب آموخت.
شیخ بهایی نزدیک به 14 سال در کنار پدر بود و به خوبی با وظایف یک شیخ الاسلام آشنا شد. روی کار آمدن شاه عباس کبیر سبب رونق گیری مجدد حکومت صفویه شد و شاه عباس با توجه فراوانی که به فرهنگ، هنر و دین کشور نشان داد، سبب رونق کار هنرمندان و عالمان دینی در کشور شد. او در سال 996 ه. شیخ بهایی را به بالاترین درجه روحانیت در اصفهان رساند و ده سال بعد، با انتخاب اصفهان به عنوان پایتخت، شیخ بهایی شیخ الاسلام سراسر کشور شد. او در زمان شاه عباس، وظایفی سیاسی نیز یافت و چند بار به عنوان سفیر به دربار عثمانی رفت. او در تمام این سال ها در کنار شاه بود و حتی در سال 1008 ق. همراه با شاه و درباریان از اصفهان تا مشهد را به صورت پیاده طی کرد و به زیارت بارگاه امام هشتم نایل آمد.
آباد ساختن اصفهان
شاه عباس توجه فراوانی به آباد ساختن پایتخت کشور داشت. شیخ نیز با استفاده از دانش خود، نقش عمده ای در ساخته شدن مسجد شاه عباس و حمام شیخ بهایی داشت. او با کمک گرفتن از ابزارهای عهد خود، جهت قبله مسجد شاه را به خوبی تعیین کرد. همچنین تقسیم کردن آب زاینده رود ، ساختن قنات زرین کمر، بنا نهادن شهر نجف آباد و ابداع خوراکی هایی چون نان سنگک و حلوا شکری از جمله کارهای منصوب به شیخ بود.
آثار
مرگ
شیخ بهایی در سال ۱۰۰۰ش. در اصفهان درگذشت و بنابر وصیت وی، پیکرش را به مشهد برده و در کنار آرامگاه امام رضا به خاک سپردند. بعدها و در دوران نخست وزیری « رجبعلی منصور» در سال 1324 ش. همزمان با باز سازی اتاق مدفن شیخ، کتیبه ای کاشی کاری روی دیوار اتاق نصب شد که تاریخ شمسی، قمری و میلادی تولد و وفات شیخ روی آن حکاکی شده است. همچنین سال 1388ش.(2009 م.) از طرف یونسکو با عنوان سال «نجوم و شیخ بهایی» نام گذاری شد.
یادگارها
از شاگردان مشهور شیخ بهایی می توان به صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی(ملاصدرا)، ملا محمد تقی بن مقصود علی مجلسی( مجلسی اول)، ملا محمدباقر بن محمد مومن خراسانی سبزواری( محقق سبزواری)، سید میرزا رفیع الدین محمد بن حیدر حسینی طباطبایی نائینی، ملا محمد محسن بن مرتضی بن محمود فیض کاشانی اشاره کرد./پایان پیام
بهاءالدین عاملی بالغ بر ۹۵ کتاب و رساله نگاشته است. برخی نویسندگان آثار او را تا ۱۲۰عنوان ذکر کرده‌اند . معروف ترین آثار او عبارت اند از:
جامع عباسی ( کتابی فقهی به زبان فارسی در یک مقدمه و بیست باب)، الزبده فی الاصول (اثری است درباره اصول)،اربعین بهائی ( 40 حدیث از پیامبر اسلام که درباره سیاست نیز بحث شده است)، الاثنا عشریه(در پنج باب طهارت، صلات، زکات، خمس، صوم و حج )، زبده الاصول( شامل بیش از چهل شرح و حاشیه و نظم،
مفتاح الفلاح، مشرق الشمسین و اکسیر السعادتین،حبل المتین فی اِحکام احکام الدّین، قصیده وسیلة الفوز و الامان فی مدح صاحب الزّمان علیه السلام،کشکول(شعرها و نثرهای مورد علاقه بهایی)، پند اهل دانش و هوش به زبان گربه و موش(رساله ای به زبان فارسی)، الفوائد الصمدیه(اثری دررابطه با نحو عربی)، حدیقة هلالیه( تحقیقات نجومی )،حدائق الصالحین( شرحی است ناتمام بر صحیفة سجادیه)
جامع عباسی ( کتابی فقهی به زبان فارسی در یک مقدمه و بیست باب)، الزبده فی الاصول (اثری است درباره اصول)،اربعین بهائی ( 40 حدیث از پیامبر اسلام که درباره سیاست نیز بحث شده است)، الاثنا عشریه(در پنج باب طهارت، صلات، زکات، خمس، صوم و حج )، زبده الاصول( شامل بیش از چهل شرح و حاشیه و نظم،
مفتاح الفلاح، مشرق الشمسین و اکسیر السعادتین،حبل المتین فی اِحکام احکام الدّین، قصیده وسیلة الفوز و الامان فی مدح صاحب الزّمان علیه السلام،کشکول(شعرها و نثرهای مورد علاقه بهایی)، پند اهل دانش و هوش به زبان گربه و موش(رساله ای به زبان فارسی)، الفوائد الصمدیه(اثری دررابطه با نحو عربی)، حدیقة هلالیه( تحقیقات نجومی )،حدائق الصالحین( شرحی است ناتمام بر صحیفة سجادیه)
*مثنوی هایی بر وزن مثنوی مولوی با نام های سوانح الحجاز (نان و حلوا)، از مواعظ، طنز، حکایت، تمثیل و لطایف)، نان و پنیر، شیر و شکر،نان و خرما، شیخ ابوالحشم و رموز اسم اعظم
*معمّاهایی در قالب اشعارعربی پنجگانه اثنی عشرّیه، خلاصة الحساب، فوائد الصمّدیه، تهذیب البیان، الوجیزه فی الدرایه لغزالزبده، لغزالنحو، لغزالکشّاف، لغزالصمدیه، لغزالکافیه و فائده و..
دست خط منصوب به شیخ
شیخ بهایی در سال ۱۰۰۰ش. در اصفهان درگذشت و بنابر وصیت وی، پیکرش را به مشهد برده و در کنار آرامگاه امام رضا به خاک سپردند. بعدها و در دوران نخست وزیری « رجبعلی منصور» در سال 1324 ش. همزمان با باز سازی اتاق مدفن شیخ، کتیبه ای کاشی کاری روی دیوار اتاق نصب شد که تاریخ شمسی، قمری و میلادی تولد و وفات شیخ روی آن حکاکی شده است. همچنین سال 1388ش.(2009 م.) از طرف یونسکو با عنوان سال «نجوم و شیخ بهایی» نام گذاری شد.
یادگارها
از شاگردان مشهور شیخ بهایی می توان به صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی(ملاصدرا)، ملا محمد تقی بن مقصود علی مجلسی( مجلسی اول)، ملا محمدباقر بن محمد مومن خراسانی سبزواری( محقق سبزواری)، سید میرزا رفیع الدین محمد بن حیدر حسینی طباطبایی نائینی، ملا محمد محسن بن مرتضی بن محمود فیض کاشانی اشاره کرد./پایان پیام
