ماسوله از توابع شهرستان فومن در استان گیلان در ۶۰ کیلومتری شمال غربی شهر رشت قرار دارد. تمامی کسانی که علاقه‌مند به استفاده از مناظر طبیعی هستند و مایلند آخر هفته را به یک سفر کوتاه بروند ماسوله گزینه مناسبی است .
به گزارش گروه ایرانشناسی و گردشگری خبرگزاری دانا، روستای پلکانی ماسوله از توریستی‌ترین مناطق شمالی ایران است شهرت و محبوبیت آن در میان روستای شگفت انگیز (ابیانه، کندوان، میمند و سرسید آقا) زبان زد خاص و عام است. شاید سالیانه چند هزار نفر مسافر از این شهر تاریخی و مناظر تاریخی و طبیعی آن دیدن می‌کنند.
ماسوله، نمونه بارزی از زیستگاه تاریخی بشر است، که به عنوان یک اثر ملی در سال ۱۳۵۴ شمسی به شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. این شهر تاریخی، در طول عمر هزار ساله خود، در هماهنگی خارق العاده میان انسان و طبیعت، نمونه بارزی به شمار می‌آید.
ماسوله در منتهی الیه منطقه مرطوب خزری قرار دارد. ارتفاع آن از سطح دریای آزاد ۱۰۵۰ متر و اختلاف بین پایین‌ترین و بالا‌ترین نقطه این شهر کوهستانی بیش از ۱۲۰ متر است.
ماسوله در کنار رودخانه‌ای نسبتا پرآب به نام ماسوله رودخان واقع شده است. این رودخانه از به هم پیوستن سرشاخه‌های بالا دست ایجاد شده و درست در کنار ماسوله آبشار زیبایی وجود دارد. ماسوله در منطقه‌ای کوهستانی واقع شده است و در ارتفاعات این منطقه قلل مرتفعی وجود دارد که قلهٔ شاه معلم با ۳۰۵۰ متر ارتفاع، بلند‌ترین آنهاست.
آب و هوای ماسوله
ماسوله تابستان‌هایی با هوای معتدل و زمستان‌هایی سرد دارد. بیش از یک ماه از سال در این منطقه یخبندان است و در بسیاری از روز‌ها، ابر‌ها چنان تو را در برمی گیرند و هوای مه آلود، زیبایی‌های ماسوله را دوچندان می‌سازند. میزان بارش باران و برف نسبتا قابل توجه است و هوا رطوبت بالایی دارد. این رطوبت به علت خنکی هوا آزار دهنده نیست.
اکثر ساختمان‌ها در ماسوله به رنگ زرد یا رسی است. این باعث می‌شود که خانه‌ها در مه بهتر دیده شوند. چرا که نزدیک به یک سوم سال ماسوله در مه فرو می‌رود. ساختمان‌ها (بخصوص ساختمان‌های قدیمی‌تر) اکثرا دو طبقه ساخته شده‌اند. خانه‌های قدیمی که با ترکیبی از سنگ و چوب ساخته شده‌اند، یکی یکی از بین می‌روند و جای خود را به ساختمان‌های بتونی با سقف‌های آهنی می‌دهند. هرچند سعی می‌شود ظاهر خارجی ساختمان‌ها همان الگوی سنتی خود را حفظ نمایند. در و پنجره‌های چوبی (بخصوص انواع قدیمی آن) زیبایی خاصی به ماسوله می‌دهند و اهالی خوش ذوق ماسوله چهارچوب پنجره‌ها را با گلدان‌های شمعدانی به نحو شایسته‌ای تزیین می‌نمایند.
معماری ماسوله
یکی از جاذبه‌های معماری ماسوله این است که سقف خیلی از خانه‌ها، حیاط خانهٔ دیگر یا مسیر و رفت و آمد سایرین به حساب می‌آید. با وجود برف و باران، به ندرت در ماسوله از سقف شیبدار استفاده می‌شود و امروزه برای پوشش خارجی سقف از آسفالت و ایزوگام استفاده می‌کنند. هرچند هنوز هم می‌توان پوشش‌های سنتی کاه گلی را پیدا کرد. این پوشش سنتی را باید سالانه ترمیم نمود.
سیستم سنتی گرمایش خانه‌های ماسوله استفاده از بخاری چوبی، سوزاندن فضولات خشک شدهٔ حیوانات و کرسی بوده است که همهٔ آن‌ها امروزه جای خود را به بخاری نفتی، برقی و بخاری‌هایی که با گاز کپسولی می‌سوزند، داده‌اند. ماسوله نیازی به سیستم‌های خنک کنندهٔ امروزی ندارد.
ماسوله به دلیل داشتن معماری منحصر به فرد در جهان، وجود کوهستان‌های مرتفع، جنگل و ییلاقات سرسبز و وسیع از توریستی‌ترین مناطق شمالی ایران است. قلل مهم ماسوله عبارت‌اند از: شاه‌معلم (شامولوم)، آسمانکوه، لاسه سر، تروشوم و کله قندی.
آمیزه‌ای از فرهنگ‌های سه گانه طالش، ترکی و گیلکی از یکسو و طبیعت‌های سه گانه جنگلی، مرتعی و کوهستانی، از سوی دیگر، فرهنگ و تمدن خاصی را به وجود آورده که اولین نمایه کالبدی آن، شهرسازی و معماری خاص ماسوله است. در حالی که این کالبد، متاثر از ارتباطات پیچیده و ویژه اجتماعی و اقتصادی این زیستگاه کهن است، به شدت بر ارتباطات فوق تاثیر گذار است. بدین ترتیب در یک همکنش مداوم و مستمر، پویایی شگفت انگیزی در حیات تاریخی الگوهای زیستی ماسوله به وجود آورده است.
این شهر تاریخی در وسعتی معادل ۶/۱ هکتار و در چهار محلهٔ خانه بر، کشه سر، اسدمحله و مسجدبر شکل گرفته است.
دارای بازاری در چهار طبقه است که هر چهار محله بطور مستقل به بافت بازار شهر ارتباط
بی‌واسطه دارند. وجود بیش از ۱۲۰ واحد تجاری در محدوده بازار آن، بیش از
۶ کاروان سرا، دو حمام قدیمی، بیش از ۳۳ چشمه عمومی، ده مسجد و پنج امام‌زاده حاکی از رونق و شکوفایی این شهر
در دوره‌های متاخر است.
