به گزارش گروه ایرانشناسی و گردشگری خبرگزاری دانا، زنجان آب و هوای سردی دارد که در زمستان ها یخ بندان می‌شود. ده‌ها سال قبل، زنان زنجانی مجبور بودند هر روز در سرمای هوا تا چشمه بروند، یخ ضخیم چشمه را کنار بزنند و با دست‌های منجمدی که گاهی از سرما کبود می‌شد ظروف و لباس‌هایشان را بشویند.علی‌اکبر خان توفیقی، نخستین شهردار زنجان با همت خود این بنا را احداث کرد که امروز روزانه ده‌ها نفر از آن بازدید می‌کنند.
این بنا در حال حاضر تعمیر و مرمت شده و به عنوان موزه مردم‌شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرد و در آن انواع لباس‌های محلی، زیورآلات، ابزار و وسایل مورد استفاده بانوان در معرض دید همگان قرار گرفته‌است و مردم می‌توانند از آن بازدید کنند.
از نظر تشابه کاربری چنین بنایی در هیچ قسمتی از ایران به این شکل دیده نشده ولی از نظر معماری با مسجد عباسقلی خان و دروازه ارگ قابل مقایسه است. این بنا به طور عام‌المنفعه و شبانه‌روزی بوده و بابت استفاده از آن هیچ پولی از شهروندان دریافت نمی‌شده‌است.
معماری بنا
آب این محدوده که دارای فضاهای متعددی است از قنات قلعچه حاجی میربهاالدین تامین می‌شد. فضاهای این مجموعه را میتوان به دو بخش مدیریت رختشویخانه شامل حیات و قسمت مسکونی و فضای اصلی شستشوی رخت که خود دارای چهار قسمت است تقسیم کرد. حیاط محوطه‌ای است به شکل مربع و مستطیل به میزان ۴۰۰ متر مربع (۳۲×۱۲ متر) شامل درختکاری و فضای سبز، و اعیانی آن در جبهه شمالی محوطه به مقدار ۶۰ متر مربع شامل دو اطاق و یک ورودی است که این ورودی فضاهای محوطه، سرایداری و محل شستشوی رخت را به همدیگر متصل می‌نماید. پلان و نمای این واحد مسکونی، دارای بار فرهنگی بوده و به سبک معماری سنتی شناخته شده زنجان احداث گردیده‌است.
خزینه این رختشویخانه ۱۷ متر طول ۵۵/۱۱ متر عرض و حدود ۸ متر ارتفاع دارد فضایی شبیه تراس مشرف به فضای رختشویخانه وجود دارد که به عبارتی میتوان آن را شاه‌نشین و محل مدیریت نامید. محل ورودی بنا به شبکه ارتباطی کوچه‌های شهر را پیدا می‌کرد و خانمی که گفته می‌شود همسر معمار این بنا بوده‌است کار کنترل و نظارت بر امور رختشویخانه را برعهده داشت و در قبال این کار مبلغی ماهیانه دریافت می‌کرد. از معماری این فضا چنین استنباط می‌شود که معمار آشنایی کاملی به شیوه سنتی داشته که توانسته‌است با کمک قوس‌ها و نورگیرها فضای دل‌انگیزی را در قسمت بالای انبار سالن اصلی رختشویخانه و تردد افراد را انجام می‌داده‌است.
طراحی و اجرای فضای داخلی و اصلی بنای رختشویخانه دورنمای بسیار زیبایی دارد و سالن آن با ۱۱ ستون به طور قرینه به دو قسمت تقسیم شده‌است. این فضا از سالنی به عرض ۷/۱۳ متر طول ۶۲ متر و مساحت زیربنای ۸۵۰ متر مربع برخوردار است. فاصله ۱۱ ستونی که به طور قرینه سالن را به دو قسمت تقسیم کرده‌اند در جهت قرینه از چهار واحد حوضچه و مجاری آب در حد فاصل حوضچه‌ها تشکیل یافته و حدود آن را سنگ‌های حجاری شده از جنس تراورتن از یکدیگر مجزا می‌کند.
از نظر سبک معماری بنای رختشویخانه را میتوان به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی نسبت داد.
حیاط محوطه‌ای این بنا به شکل مستطیل در حدود 400 مترمربع (32.12 متر) شامل درختکاری و فضای سبز و اعیانی آن در جبهه شمالی محوطه به مقدار 60 مترمربع شامل دو اطاق و یک ورودی است که این ورودی فضاهای محوطه، سرایداری و محل شستشوی رخت را به همدیگر متصل می‌کند.
یكی دیگر از نكات مورد توجه در فضای رختشویخانه، نظم حاكم بر آن بوده كه با حضور فردی به عنوان مدیر تامین می‌شده است. وجود مكانی مانند تراس كه بر محوطه تسلط داشت گواه این موضوع است. موقعیت ساختمان رختشویخانه به‌گونه‌ای بوده است كه تردد به آن بسیار ساده صورت می‌گرفت و ورودی ساختمان با مكان‌های عبور و مرور مردم متصل بود.
در حال حاضر روزانه صدها نفر از مردم زنجان و دیگر نقاط کشور از این بنای منحصر به فرد در زنجان بازدید می‌کنند، بنایی که هیچ مشابهی مثل آن در کشور وجود ندارد. /پایان پیام
