به گزارش گروه ایرانشناسی خبرگزاری دانا، روستاى لیوس در ۷۳ کیلومتری شمال شهرستان دزفول واقع شده است. سابقه ای 700 ساله، بافت های زیبای تاریخی و جاذبه های گردشگری طبیعی و بکر در این روستا سبب شده که در تمام فصول سال پذیرای گردشگران زیادی باشد.
این روستا داراى یک سبک خاص معمارى است که از تمام بخش هاى موجود در یک ساختمان استفاده بهینه می گردد. از ستون هاى ساختمان به عنوان انبار گندم استفاده شده است . طراحى و جنس مصالح ساختمان به گونه اى بوده که در فضاهاى مختلف دماى مورد نیاز براى نگهدارى اجناس و مواد مورد نظر را داشته باشد. درها و پنجره‌ها چوبی هستند و جهت‌گیری واحدهای مسکونی به منظور بهره گیری از حرارت و نور خورشید به سمت جنوب است.
برای رسیدن به این روستای زیبای تاریخی و دیدنی از جاده شمال شهرستان دزفول و مسیر شهیون بعد از گذر از روستاهای صالح آباد و گوشه به این روستای می رسیم. این روستا با توجه به نوع بافت تاریخی و طبیعت زیبای آن ، در فصول مختلف سال یکی از دیدنی های شهرستان دزفول به شمار می رود.
على رغم گذشت سالیان زیاد از عمر این روستاى تاریخى در بافت کهن خانه ها هنوز هم شاهد نحوه معیشت ،فرهنگ و سنن، گویش ، آداب و رسوم و برپایى مراسم مختلف به شیوه کاملاً سنتى هستیم.
چنار و چشمه جارى در کنار آن یکى از چشم اندازهاى زیباى این روستا است . از ابنیه تاریخى و مذهبى آن مقبره سید ولى الدین گوشه است که جد سادات گوشه و کاظمینى در دزفول است.
بقایاى آسیاب هاى آبى از دیگر بناهاى تاریخى روستاست که به دوره ساسانیان تعلق دارند و وظیفه آرد کردن گندم هاى اهالى را داشته اند که از شاخصه‌های پیشینة تاریخی این روستاست.
از دیگر مناظر طبیعى آن کوه لنکر از سلسله جبال زاگرس است که چشم‌انداز بسیار زیبایی دارد که بعضا این کوه به دلیل همجواری با این روستا ، کوه لیوس نیر خوانده می شود.
گستره باغ‌های انار اطراف روستا جلوه ویژه‌ای به آن بخشیده است. این باغ‌ها باعث تلطیف هوا و زیبایی و سرسبزی روستای لیوس شده است.
درختان کُنار، انار کوهی، انجیر و بادام کوهی، گیاهان گل‌گاوزبان، بابونه و گیاهان علوفه‌ای پوشش گیاهی بسیار زیبایی در پیرامون روستا فراهم آورده‌اند.
همچنین جنگل هاى بلوط و کلخنگ و بادام کوهى از دیگر جاذبه های این روستا است.
حیات وحش منطقه نیز با برخورداری از گونه‌های نادر جانوری مانند شغال، گرگ، روباه، خرگوش، آهو، قوچ، میش، بزکوهی، گراز، خرس، پلنگ، کفتار، کبک و قرقاول نظر گردشگران طبیعی دوست را جلب می‌کند.
قدمت روستا :
بافت کنونی روستاى لیوس سابقه اى بیش از هفتصد سال دارد . به دلیل اینکه برخى از ابنیه روستا کتیبه اى مبنى بر آن تاریخ را دارد ( مانند منزل حیدر عباسى) با این حال ، وجود آسیاب هایی با قدمت دوره ساسانی ، پیشینه این منطقه را به دوره جنگ ایران و روم می برد و به استناد تحقیقات گروهی از ایتالیایی ها نام این روستا لیوس، قسمتی از نام یک سردار رومی گرفته شده است ، نام گذاری روستای همجوار آن به اسم” سزار” نیز مؤید این مدعاست.
معابر عمومى آن داراى ویژگى خاصى است و به گونه اى طراحى شده که سرعت و سلامت براى عابر در رسیدن به محل فعالیت در اطراف روستا یا برگشت به منزل فراهم باشد. به دلیل اینکه غالب مصالح به کار رفته در این روستا از سنگ است . روستای لیوس به روستای سنگی دزفول نیز مشهور است.
در این روستا مراسم و آیین‌هایی خاص برگزار می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به عزاداری‌های سنتی و مذهبی در ماه محرم و صفر اشاره کرد. از دیگر مراسم ویژه این روستا، عروسی‌های محلی، مراسم تولد اولین فرزند، جشن باران و جشن آغاز کشت و کار است و نیز بازی‌ها و ورزش‌هایی مانند کشتی محلی و چوب بازی در میان روستاییان رواج دارد.
مراسم عروسى در روستاى تاریخى لیوس :
تمامى مراحل برپایى مراسم عروسى در این روستا از خواستگارى تا جهاز برون ، حنابندون و عروسى به شیوه کاملا سنتى و با حضور ریش سفیدان فامیل برگزار می شود.
مراسم خاص تولد اولین فرزند:
به هنگام متولد شدن اولین فرزند، توسط پدر و مادر و پدر بزرگ ها و مادر بزرگ هاى نوزاد مراسم زیبا و اصیلى برپا می شود.
جشن اولین باران :
هرساله در آغاز فصل زمستان زمانى که براى اولین بار باران می بارد اهالى روستا به برکت نزول این رحمت الهى اقدام به برپایى جشن و مراسم شکرگزارى مى پردازند.
جشن شروع کشت و کار :
تمامى کشاورزان روستا در آغاز فصل کشت و زرع ، دور هم جمع می شوند و با تقسیم کردن وظایف و کارهاٍى مختلف به افراد به صورت متحد و گروهى تمامى مراحل از کاشت تا برداشت محصول را در زمین هاى یکدیگر انجام می دهند،به گونه اى که هر یک از افراد موظف به انجام کار خاصى مانند تهیه ابزار و ادوات کشاورزى،تهیه کود ،حفر جوى هاى آب ،بذر پاشى و… می شود.
در این روستا دهل و سرنا اصلی‌ترین سازهایی هستند که در اجرای موسیقی مورد استفاده قرار می‌گیرند. کپو، چوقا، قالی، سیاه چادر و حصیر مهم‌ترین صنایع دستی مردم این روستا است که به دست هنرمندانه زنان و دختران روستایی تولید می‌شود. از بهترین سوغاتی‌های این روستا می‌توان به ترشی انار و صنایع دستی روستا اشاره کرد.غذاهای معروف محلی این روستا شامل کباب بره و آبگوشت محلی است.
روستای لیوس در سال ۸۷ به عنوان یکی از روستاهای گردشگری استان خوزستان دارای شناسنامه شده است.
